Камқонликни енгишга ёрдам берувчи самарали 5 маҳсулот

Қизил гўшт

Темирнинг икки тури мавжуд: гем темир (ҳайвон гўштида) ва ногем темир (ўсимликларда). Организмдаги сўрилиш даражаси бўйича уларда фарқ жуда катта: гем темирнинг ўзлаштирилиши 15–35% бўлса, ўсимлик темирида бу кўрсаткич 5–10% атрофида. Шу боис, қизил гўшт камқонликнинг асосий “дори”ларидан бири саналади. Ҳафтасига 2–3 марта истеъмол қилиш гемоглобин тикланишига сезиларли ёрдам беради.

Қайси гўшт самаралироқ?

• мол гўшти;
• қўй гўштининг ёғсиз қисми;
• мол юраги (ҳам темирга, ҳам B12 га бой).

Жигар

Жигар инсон организми учун энг фойдали озиқ-овқат маҳсулотларидан бири ҳисобланади. Унинг таркиби юқори биологик қийматга эга бўлиб, айниқса, қон ҳосил бўлиш жараёни учун муҳим саналган бир қатор витамин ва минералларни ўз ичига олади.

Жигар гем темирга бой, бу темир тури организм томонидан 20–30% гача самарали сўрилади. Темир қондаги гемоглобиннинг етарли даражада ҳосил бўлишини таъминлайди ва камқонликнинг олдини олади. Шу билан бирга, жигар B12 витамини манбаларидан бири сифатида ҳам қадрланади. Бу витамин қон ҳужайралари ҳосил бўлиши, асаб тизими фаолиятини қўллаб-қувватлаш ва энергия метаболизмини тартибга солишда муҳим рол ўйнайди.

Бундан ташқари, жигар таркибидаги фолат (B9 витамини) ҳужайраларнинг бўлиниши, генетик материал синтези ва ҳомиладорлик даврида чақалоқнинг соғлом ривожланиши учун зарур ҳисобланади. Шифокорлар камқонликнинг олдини олиш ва организмни зарур витамин ва минераллар билан таъминлаш мақсадида жигарни ҳафтасига 1–2 марта истеъмол қилишни тавсия қилади. Бу миқдор соғлом одамлар учун етарли бўлиб, жигар таркибидаги фойдали моддаларни танага самарали етказади.

Лавлаги

Лавлаги темирнинг асосий манбаи ҳисобланмаса-да, ундаги фолат, калий ва нитратлар қондаги кислород ташиш жараёнини яхшилашда муҳим рол ўйнайди: қон айланишини қўллаб-қувватлайди, юрак фаолиятини яхшилайди ва умумий саломатликни мустаҳкамлайди.

Лавлаги шарбати қон босимини нормаллаштиради ва қон томирларни кенгайтиради, бу эса юрак ва қон-томир тизими касалликларининг олдини олишга ёрдам беради. Кунига бир стакан (тахминан 50–100 мл) лавлаги шарбати гемоглобин тикланиш жараёнини тезлаштириши мумкин.

Лавлагидан қандай фойдаланиш тавсия этилади?

●       Янги шарбат: кунига 50–100 мл дан ичиш, аста-секин миқдорни ошириш мумкин.

●       Салат: лавлагини ёнғоқ ёки зира ёғи билан қўшиб истеъмол қилиш лозим.

●       Пиширилган лавлаги: сабзавот сифатида пишириб еса ҳам фойдали.

Лавлаги мунтазам ва меъёрида истеъмол қилинганда, у қон айланишини яхшилаш, қон босимини назорат қилиш ва гемоглобиннинг тикланишига ёрдам бериш каби фойдали таъсирлар кўрсатади.

Анор ва олма

Анор ва олма темирга бой маҳсулотлар қаторига кирмаслиги мумкин, аммо уларнинг таркибидаги C витамини темирнинг организм томонидан сўрилишини сезиларли даражада оширади. Шифокорлар ва овқатланиш мутахассислари тавсиясига кўра, темирга бой маҳсулотларни C витамини манбаи билан биргаликда истеъмол қилиш энг самарали стратегиялардан биридир. Масалан:

●       Қизил гўшт + анор шарбати: гўштда темир кўп, анорда эса C витамини етарли. Бу комбинация темирнинг сўрилишини сезиларли даражада оширади.

●       Лавлаги + олма: лавлаги темир ва фолат манбаи бўлса, олма таркибидаги C витамини темирнинг танага тезроқ сингишини таъминлайди.

Бундан ташқари, анор ўзининг яна бир афзаллиги билан ажралиб туради: у танада қон айланиши ва томирлар фаолиятини қўллаб-қувватлайди. Анор шарбати ва меваси қон томирларни кенгайтирувчи, юрак ва қон-томир тизими саломатлигини мустаҳкамловчи хусусиятларга эга.

Исмалоқ ва кўк баргли сабзавотлар

Камқонликнинг кенг тарқалган сабабларидан бири – организмда фолат етишмовчилиги. Фолат қизил қон таначалари (эритроцитлар) ҳосил бўлишида муҳим рол ўйнайди, шу сабабли унинг етарли миқдорда бўлиши гемоглобиннинг нормал даражада ишлаб чиқилишини таъминлайди.

Исмалоқ, укроп, кашнич, брокколи ва рукола каби кўк баргли сабзавотлар фолат ва ўсимлик темирига бой. Уларни мунтазам истеъмол қилиш, хусусан, кундалик рационга қўшиш, гемоглобиннинг тикланиши ва қон ҳолатини яхшилашга ёрдам беради.

Яшил баргли сабзавотларни иссиқ таомга қўшишдан кўра сархил ҳолатда истеъмол қилиш уларнинг таркибидаги фойдали витамин ва минералларини сақлашга имкон беради. Шу тарзда, фолат ва темир танага самарали етиб боради ва камқонлик хавфи камаяди.

Қачон шифокорга мурожаат қилиш шарт?

Қуйидаги аломатлар пайдо бўлса, гемоглобин анча пасайган бўлиши мумкин:

●       тез чарчаш;

●       уйқучанлик;

●       бош айланиши;

●       тери оқариши;

●       юрак уриши тезлашиши;

●       нафас қисиши.

Оддий қон таҳлили билан гемоглобин ва ферритин даражасини билиш мумкин. Агар кўрсаткичлар жуда паст бўлса, фақат озиқ-овқат билан гемоглобин миқдорини кўтаришга уриниш етарли бўлмайди: шифокор буюрган препаратлар билан даволаниш талаб этилади.