Чемпион ҳикоялари. Кулибали болалиги, расизм, ошхонадаги тактика дарси ва Саррининг тентаклиги ҳақида

«Наполи»нинг етакчи ҳимоячиси Калиду Кулибали яқинда 28 ёшни қарши олди ва балки шу ёзда дунёнинг энг қимматбаҳо ҳимоячисига айланиши мумкин. Манчестер клублари, «ПСЖ», «Бавария» каби клублар ушбу футболчи учун «ов» бошлашган ва Кулибалининг нархи тахминан 100 миллион еврога яқин баҳоланмоқда. Яқинда ушбу футболчи машҳур портали орқали, ўз ҳаёт ҳикоясини мухлисларга ҳавола қилди.

«Ўйлайманки, болалар дунёни катталардан яхшироқ тушунадилар. Aйниқса, бошқа одамларга қандай муносабатда бўлиш ҳақида гап кетганда. Баъзида одамлар бир саволни интервьюларда сўрашади ва жавоб бериш жуда қийин. Улар: «Коули, мухлислар сизга нисбатан ирқчилик шаклидаги қўшиқларни ҳиргойи қилганда ўзингизни қандай ҳис қиласиз? Сизни безовта қиладими? Нима қилиш керак?» – деб сўрашади.

Менимча, буни ўз танангизда ҳис қилмагунингизча, тушуна олмайсиз. Аммо мен бу ҳақида нимадир айтишга ҳаракат қиламан, чунки бу тарбияга оид нарса ва ҳар бир болакай буни тўғри англаши лозим, деб ўйлайман.

Aввало, нафрат ҳақида гапиришимиз керак.

Футболдаги ирқчиликка илк бор дуч келганим, бир неча йил олдин, «Лацио»га қарши ўйинда бўлганди. Ҳар сафар мен тўпни қабул қилсам, мухлисларнинг маймунларнинг овозига хос тарздаги бақириқларини эшитдим. Аввалига тушунмадим, ўйинда танаффус юзага келганда шеригимдан сўрадим: «Улар буни фақат менга қиляптими?»

Мен аввал, майдондан чиқиб кетмоқчи бўлдим ҳам, лекин кейин ўйлаб қолдим - нега буни қиладилар? Бу дунёда қора танли одам бўлиш нормал ҳолат эмасми?

Шу даражага етдики, ҳакам бир муддат ўйинни тўхтатиб қўйди ва шовқинларни тўхтатишни сўради. Мухлислар жим бўлишга мажбур бўлишди.

Ўйин тугагандан кейин ҳам жаҳлим босилмади. Майдонни тарк этаётиб, туннелга яқинлашганимда бир нарсани эслаб қолдим. Учрашув бошланмасидан олдин, менинг қўлимни тутиб турган болакайга футболкамни беришни ваъда қилгандим-ку, ахир. Стадионга қайтиб, уни қидириб топдим ва футболкамни ечиб бердим. Биласизми нима, у менга қараб «содир бўлган воқеалардан афсусдаман» деди. Кичик болакай катта одамлар учун, уларнинг қилган қилиғи учун хижолатда эди. Юқорида айтганимдек, болалар анча соф бўлади ва улар учун инсонлар ўртасида фарқ йўқ. 

Бу бола руҳидир. Бу дунёда ҳозирда йўқолган нарса. Биламан, бу ҳодисалар нафақат тери ранги туфайли содир бўлмоқда. Мен баъзи мухлислар қора танли бўлмаган бошқа жамоадошларимга нисбатан ҳам ҳақоратли атамалар ишлатишларини эшитаман. Сербиялик футболчиларни «cипслар» деб аташади, масалан.

Яхшилик қилишимиз керак. Бир воқеа содир бўлади, клублар яхши баёнот беради ва кейин яна содир бўлади. Aнглияда бу ҳолатлар қанчалик ўзгарганини кўрамиз. Улар тўғри йўлдан боришди - ҳақорат қилган шахс аниқлаганда уни стадионга киришдан дисквалификация қилишади, тамом. Умид қиламанки, бир кун Италияда ҳам шундай бўлади. Лекин, барибир, мен бу ишни қиладиган одамларни ҳам ўйлайман - қандай қилиб уларни ўзгартириш мумкин? Жазолаб, ҳақоратларни тўхтатиш мумкиндир, аммо қандай қилиб, уларнинг қалбларини ўзгартирасиз, шундай ўйлашдан тўхтата оласиз?

Бунинг жавоби йўқ менда. Мен фақат ўз ҳикоямни айтиб беришим мумкин, холос.

Эҳтимол, баъзи одамлар менга қараганда, фақат футболчи ёки қора футболчини кўришади. Лекин мен учун бу етарли эмас. «Aгар сиз менга дўст ёки Коули каби эмас, балки шунчаки футболчи сифатида қарасангиз, мен ҳаётда кўп нарса ютқазибман», – дейман дўстларимга.

Франциядаги Сен-Дье деб номланган шаҳарда улғайганман. У ерда сенегалликлар, марокашликлар ҳамда турклар кўп эди. Менинг ота-онам Сенегалдан келган. Дастлаб отам келади. У Парижда ҳеч қандай ҳужжатсиз тўқимачилик фабрикасида ишлайди. Ҳафтада етти кун. Дам олиш кунлари йўқ. У онамни ҳам Францияга олиб келиш учун етарли пулни тежаши керак эди, шунинг учун беш йил давомида худди шундай шароитларда ишлайди. Кейинчалик кичик Калидоу Сайнт-Дида туғилди - менинг исмим Қуръондан олинган.

Онам биринчи марта Сенегалга қайтиб кетганимиз ҳақида ҳикоя қилишни яхши кўради: мен олти ёшда эдим ва бироз қўрқардим. Бу менинг илк бор барча боболарим ва қариндошларим билан учрашиш эди ва бу одамлар дунёнинг бошқа чеккасида қандай яшаётганини кўриш мен учун бироз шок бўлган. Болалар ҳеч қандай оёқ кийимсиз футбол ўйнаб юришарди ва бу мени жуда ранжитганди.

Мен доим онамдан дўкондан бутса олиб беришни илтимос қилардим, у ерда эса, бунга ҳожат қолмади. «Калидоу, туфлингни еч ва улар каби ўйнайвер», – деди онам.

Шу тариқа менинг футболдаги ҳаётим бошланди.

Биз Францияга қайтганимизда ҳам, маҳалладаги кичик майдончада тўп тепардик. У ерда иммигрантлар кўп эди. Биз Сенегал бўлиб, Марокашга қарши ўйнаймиз. Кейин Туркия – Франция. Франция – Сенегал. Ҳар куни мундиал бўлиб кетарди.

Қўшниларимни қандай тушунтириб берсам экан... Масалан, онам рўзғорга бирор нарса кераклигини айтса, ҳеч қачон аввал бозорга бормасдим. Қўшниларникига кириб, улардан сўрардим. Ҳамма эшиклар очиқ, улар ҳам худди шундай қиларди.

Ёки масалан, ўртоғимнинг уйига бораман:

«Салом, Муҳаммад уйдами?»

«Йўқ, уйда йўқ эди. Кир уйга, Playstation ўйнайсанми?», – дейди онаси.

Бизнинг уйда Playstation йўқ эди ва мен бемалол оёқ кийимимни ечиб, ўз уйимдек кириб боравераман. Агар онасига бирор нарса керак бўлиб қолса, «Калидоу, бозорга чиқиб фалон нарса олиб кел» деб ҳам айтаверади.

Агар сиз ҳам мен каби муҳитда улғайганингизда, дунёдаги ҳамма бир-бирига биродар эканини яхшироқ ҳис қилардингиз. Биз қора, оқ, араб, африкалик, мусулмон, христиан, ҳа – лекин барчамиз французмиз. Баъзида оч қоламиз ва биргаликда турк таоми олиб келиб еймиз. Ёки бир кун бизникига бориб, Сенегал таомларини баҳам кўрамиз. Ҳа, бизда қандайдир фарқлар бор, лекин барчамиз, тенгмиз.

Бу дунёда ўсганингизда, ҳар бирингизни биродарингиз сифатида кўрасиз. Биз қора, оқ, араб, африкалик, мусулмон, христиан, ҳа - лекин биз барчамиз французмиз. Ҳаммамиз очмиз, шунинг учун биз биргаликда турк таомини олиб келайлик. Ёки бу кеча, уйимга бориб, Сенегал таомларини еяйлик. Ҳа, бизда фарқлар бор, аммо барчамиз тенг.

2002 йилги жаҳон чемпионатида, эсимда, биз Франция ва Сенегал ўртасидаги ўйин пайтида мактабга боришимиз керак эди. Турнир Японияда бўлиб ўтгани учун, вақти бизга бироз ноқулайлик туғдирарди.

Қандай кўрамиз ўйинни?

Устозимиз бизга: «Қани, ҳар ким ўз китобларини очсин», деяпти.

Биз китобларимизни очдик, лекин хаёл жойида эмас. Ҳеч ким дарс ҳақида ўйламас, фикримиз Анри, Зизу, Диуф ҳақида билан банд эди.

Икки дақиқа ўтди. Уч дақиқа ўтди. Устозимиз соатига қаради-да, ўрнидан турди: «О.К., қани ҳамма китобини ёпсин».

Нималар бўляпти? У нима қилмоқчи?

«Ҳозир биз таълимга оид фильм томоша қилишимиз керак эди, аммо ишончим комилки, сизлар учун бу зерикарли бўлса керак  – у шундай деди-да, телевизорни бураб, футбол бўлаётган каналга қўйди – ҳеч кимга айтмайсизлар, хўпми?».

Бу ҳаётимнинг энг ажойиб дақиқаларидан бири эди. Синфда 25 нафармиз - турклар, марокашликлар, сенегалликлар, французлар - биз барчамиз бирга ўйинни томоша қилдик. Сенегалнинг ғалабасидан сўнг, уйга қайтиб, сенегаллик ўртоқларимнинг кўчада рақс тушаётганини яққол эслайман.

Сиз ҳаётингизда ҳамма нарсага эга бўлишингиз мумкин – жуда кўп пулингиз бўлиши, чиройли машиналарнинг эгаси бўлишингиз мумкин,  лекин сиз учта нарсани сотиб олмайсиз: дўстлик, оила ва тинчлик. Бу ҳаётдаги энг муҳим нарсалардир.

Ота-онам футболга умуман қизиқишмайди, бирор марта стадионга боришмаган, лекин улар менга ўргатган мана шу оддий ҳақиқатлар якунда футболчи бўлиб етишишимда муҳим аҳамият касб этган, менимча.

Бельгияда «Генк»да ўйнаб юрганимда, қизиқ воқеа бўлганди. Дўстим Аҳмад бир неча кунга бизникига меҳмонга келиши керак эди. Уни кутиб олгани вокзалга чиқдим. Бирдан нотаниш номердан телефоним жиринглади.

«Салом, ким бу», – дейман мен.

«Салом, бу - Рафа Бенитес»

«Аҳмад, мен билан ҳазиллашма, сени қанчадан бери кутиб ўтирибман, қаердасан?»

«Мен Рафа Бенитесман»

«Бас қил»

Телефонни ўчириб қўйдим. Қайта жиринглади.

«Бўлди, қил, қаерда турибсан?»

«Салом, мен Рафа Бенитес...»

Телефонни яна ўчирдим, кейин эса, агентим телефон қилиб қолди.

«Коули нималар қиляпсан, сенга боядан бери «Наполи»дан Рафа Бенитес телефон қиляпти?!»

Агентим Рафага телефон қилиб, тушунмовчилик бўлганини айтди, мураббий менга қайта уланди, мен эса, ҳеч нарса бўлмагандек, гаплашиб кетдим: «Салом, Рафа! Бонжоур! Ҳола! Салом» – кўп тил билсанг, яхши-да...

Биз у билан француз тилида гаплашдик. У менга жуда кўп саволлар берди – севган қизим борми, ўтиришларга кўп чиқаманми, Неаполни, у ердаги футболчиларни биламанми...

«Хўўш, жаноб... Ҳамшикни биламан», – дедим.

Ростини айтганда, Неаполни, у ернинг футболи ҳақида кўп нарса билмасдим. Лекин Рафа Бенитесни жуда яхши танирдим. Унинг мен ҳақимдаги фикри, гаплари яхши таассурот қолдирди. Агентимни чақириб, нима қилиш керак бўлса, амалга оширишни сўрадим. Биз Неаполга кетдик.

Қишки трансфер ойнаси ёпилишига 48 соат қолганди. «Наполи» «Генк» билан келишишга улгурмади, лекин Рафа сўзида турди ва ёзда мени ўз жамоаси сафига қўшиб олди.

Итальянчани билмаганим учун бироз асабий эдим бошида. Эслайман, коридорда клуб бошлиғи жаноб Де Лаурентис билан қарши келиб қолгандим.

«Оҳ, сиз Кулибалимисиз?» – деб кулиб сўради у.

«Ҳа, мен Кулибали» – жавоб бердим.

«Лекин унча баланд кўринмаяпсиз, 1,92 метр эмасмиди бўйингиз?»

«Йўқ, жаноб президент, менинг бўйим 1,86»

«Нима? Ҳамма жойда сизни 1,92 см эканлигингизни айтиб келишди-ку? Ҳозир «Генк» билан гаплашаман-да, пулни камайтираман»

«Яхши, жаноб президент, лекин сиз тўлиқ суммани тўланг. Мен эса, ҳар бир сантиметрни сизга қайтариб беришга кафолат бераман, хавотир олманг».

Мен жуда жиддий кўриндим шекилли, у кулиб юборди.

Тиббий кўрикдан ўтганимдан сўнг, Рафа билан тушликка бордик. Овқат кутиб ўтирсам, мураббий бошқа столлардаги стаканларни йиғиштириб олиб келяпти. Нима қилмоқчи ўзи?

Стаканларни футболчилар каби жойлаштириб чиқиб, менга тактикани тушунтира бошлади. Қандай ўйнашим, қаерда туриб, қаерга югуришим кераклигини гапира кетди. Хўп, хўп, деб турдим.

Кейин видеохонага кирдик. Менинг ўйинларимдан йиғилган видеолавҳаларни қўйиб берди. Ажойиб дриблинглар, паслар, подкадлар. Жуда ёқди.  

«Мана бу жойда яхши ўйнадингми?»

«Ҳа» – дейман мен.

«Энди бундай қилма»

«Ие, жаноб, ахир тўпни қайтариб олиб қўйдим-ку?»

«Лекин жисмоний кучлироқ бўлганинг учун шундай, агар ақллироқ рақиб бўлганида, сенда муаммо бўларди».

Кейин бошқа лавҳаларни кўрсатди – бу ерда ҳам мен, фақат оддий ҳаракатлар.

«Бу яхши, жуда яхши»

«Бу жуда оддий-ку?»

«Лекин жуда аниқ».

Бу суҳбат менинг Италияда ўрганган тажрибамни яққол намоён қилади. Бу ерда тактикага жуда жиддий эътибор беришади. Шунингдек, мен ҳам, оилам ҳам ҳақиқий неаполликка айландик. Ҳозир Францияга борсам, дўстларим «француз» ёки «сенегаллик» дейишмайди, «оҳо, неаполликлар келибди-ку», деб кутиб олишади.

Неаполь – одамларни севадиган шаҳар. Бу ердаги илиқлик қайсидир жиҳатдан менга Африкани эслатади. Одамлар сизга паст назар билан қарашмайди. Доим сиз билан гаплашмоқчи бўлишади. Мени яхши кўришади, қўшниларим «ўғлим» деб мурожаат қилишади. Умуман бу ерда бошқа одамга айланиб қолгандекман.

Яна бир қизиқ хотира – ўғлимнинг туғилиши. Мен бу кунни ҳеч қачон унутмайман, чунки бу ўша «Наполи»нинг, унинг мураббийи Саррининг нақадар «тентак»лигини очиб беради.

Биз «Сассуоло»га қарши ўйнашимиз керак эди ва видеотаҳлил пайтида телефоним жиринглади. Мен одатда телефонни ўчириб қўяман, аммо хотиним ҳомиладор бўлгани учун хавотирланиб, ёниқ қолдиргандим. Беш-олти марта қўнғироқ бўлди.

Маурисио Сарри – жуда қаттиққўл мураббий. Қўрқиб, телефонга жавоб бера олмадим. Дарс тугаши билан югуриб ташқарига чиқдим ва хотинимга қўнғироқ қилдим – дарди бошланган экан.

«Жаноб, узр, лекин ҳозироқ кетишим керак. Ўғлим туғилмоқда!»

«Йўқ, йўқ, бугунги ўйинга менга кераксан Коули, рухсат бермайман» – деб менга нигоҳларини қадайди Сарри.

«Ахир бу ўғлимнинг туғилиши, жаноб. У ерда бўлишим шарт, нима десангиз кейин, шуни қиламан, лекин илтимос, кетмоқчиман»

Охири Сарри кўнди.

«Хўп, шифохонага бор, лекин кечқурун ўйинга етиб келишинг шарт, бугун менга кераксан, Коули».

Клиникага имкон қадар тез етиб бордим. Агар сизга ҳали оталик бахти берилмаган бўлса, буни ҳис қила олмайсиз. Пешиндан кейин, Худога шукрки, соат 1:30да кичик неаполлик болакай дунёга келди. Биз уни Сени деб номладик. Ҳаётимдаги энг бахтли лаҳзалар...

Соат тўртда Сарри телефон қилди. Айтяпман-ку, унинг ақли жойида эмас. Ғирт тентак. «Коули, қайтяпсанми? Менга кераксан. Албатта келишинг керак, илтимос».

Хотиним ҳали ҳам тўлиқ ҳушига келгани йўқ, мен унинг ёнида туришим керак, лекин жамоамни ҳам хафа қилишни истамадим. Ахир уларни яхши кўраман, Неаполни яхши кўраман. Ниҳоят хотинимдан рухсатни олиб, стадионга учдим. Шундай қилиб, ўйнашга тайёрман, келавер, Сарри.

Мураббий ечиниш хонасига кирди ва асосий таркиб туширилган варақни стол устига қўйди. Излаяпман, излаяпман... мен йўқман. Тавба. Менинг рақамим йўқ.

«Жаноб, ҳазиллашяпсизми?»

«Нима? Бу менинг танловим, нега қаршилик қиласан?»

«Ахир жаноб, ўғлим, аёлим, мен уларни ташлаб келдим-ку, энди керак эмасманми? Нега чақирдингиз?»

«Ҳа, захира ўриндиғида кераксан-да», – деди Сарри хотиржам.

У мени скамейкага қўйди!

Ҳозир шуни эсласам, кулгили туюлади, лекин айни ўша пайтда йиғламоқдан бери бўлгандим.

Хуллас...

Эҳтимол, энди мен ҳақимда кўпроқ биласиз.

Мен футболчиман, ҳа.

Қора футболчиман.

Лекин шугина эмас, мен мусулмонман, сенегалликман, французман, неаполитанман. Отаман.

Мен бутун дунёда бўлдим, кўпгина тилларни ўргандим, бу тиллар менга кўп эшикларни очди. Кўп пул топаман, бахтлиман. Лекин ўша уч муҳим дарсни яна бир бор эслатиб ўтмоқчиман.

Бу дунёда учта нарса бор: сиз дўстлик, оила ва хотиржамликни сотиб олишингиз мумкин эмас.

Буни биз Сен-Дьедаги болалар бўлганимиздаёқ тушунганмиз, деб ўйлайман ва ўғлим ҳам шундай ўйлашини истайман. Умид қиламан.

Эҳтимол, тўғри, биз бошқачамиз. Лекин сиз билан биродармиз»

Калиду Кулибали/ThePlayersTribune