«U Putindan cho‘chimadi» - Kreml Zelenskiyni chetlatish orqali Ukrainani bo‘ysundirishga intilyapti

Kreml Zelenskiyning o‘rniga o‘z shartlarini qabul qiladigan, bo‘ysunuvchan boshqaruvni keltirishni ko‘zlayapti, deya yozmoqda The Moscow Times ikki faol diplomat va Kremlga yaqin manbasiga asoslanib.

Manbalarga ko‘ra, AQSh bilan muzokaralar boshlanganiga qaramasdan, Kreml hali ham urushda maksimalistik maqsadlarni ko‘zlamoqda. Eng oliy maqsad — Kiyevning taslim bo‘lishi, Ukrainada rejim almashishi, Ukraina davlatchiligini qaytadan yaratish va mamlakatni «zamonaviy Belarus»ga aylantirish, ya’ni to‘liq Moskvaga bog‘liq holatga keltirish. Minimal maqsad — Rossiya tomonidan okkupatsiya qilingan to‘rt oblast ustidan nazorat o‘rnatish va bu bilan birga Kiyevning siyosiy hamda harbiy mustaqilligini cheklash.

Ammo hatto ikkinchi ssenariy ham hozircha amalga oshmayapti: Donetsk, Luhansk, Xerson va Zaporijjya oblastlarining hech biri to‘liq nazorat qilinmayapti. Zelenskiy bu hududlardan ixtiyoriy ravishda voz kechishi esa imkonsiz, deb tan olishgan The Moscow Times'ning suhbatdoshlari.

Shuning uchun Kreml uchinchi ssenariyga — Zelenskiyni Tramp ko‘z o‘ngida kelishuvga layoqatsiz raqib sifatida ko‘rsatishga umid bog‘layapti. 

Kremlga yaqin manbaning aytishicha, hozirgi maqsad — «Vashingtondan Zelenskiyga nisbatan toqatsiz bosim bo‘lishiga erishish» va Kiyevni prezidentlik saylovlarini o‘tkazishga majbur qilish. «Zelenskiy hech qanday hududiy yon berishlarga rozi bo‘lmaydi. Biz uni lavozimidan ketkazish orqali bu muammoni ildizi bilan hal qilishimiz kerak», — dedi manba.

Rossiyalik diplomat bo‘lgan boshqa manba Putinning Zelenskiyga shaxsiy adovati borligini aytadi. «U Putinga ochiqcha qarshi chiqdi. Hozir maqsadlarimizdan biri — Zelenskiy ortiq davlat rahbari bo‘lmasligiga erishish. Shuning uchun biz uning legitim emasligi va saylov o‘tkazish zarur degan g‘oyani tizimli targ‘ib qilyapmiz», — dedi u.

Juma kuni Putinning o‘zi ham BMT va AQSh homiyligida Ukrainada vaqtincha tashqi boshqaruv joriy etilishini talab qildi. Bu bayonot Rossiyaning yadroviy triadasiga kiruvchi «Arxangelsk» atom suvosti kema bortida aytildi. Kreml bu bilan «mushaklarni o‘ynatish» va Kiyev hamda G‘arbga signal yuborishni ko‘zlagan, deb ta’kidlaydi The Moscow Times manbasi.

Kreml Zelenskiy qayta saylanish imkoniga ega emas deb hisoblaydi va AQShni Ukrainada hokimiyat almashishi zaruriyatiga ishontirish uchun dalillar izlayapti. Hozircha Zelenskiy hokimiyatda ekan, Putin muzokaralarda hech qanday yon berishga tayyor emas, deydi diplomat: «Hozir har qanday yon berish Trampga emas, aynan Zelenskiyga sovg‘a sifatida ko‘rinadi. Bu esa mutlaqo qabul qilib bo‘lmaydigan holat». The Moscow Times manbalariga ko‘ra, Putin atrofida masalani «harbiy yo‘l bilan hal qilish tarafdori» bo‘lganlar ustunlik qilmoqda. 

BMTning Jyenevadagi Rossiya missiyasini urush boshlanganda tark etgan sobiq diplomat Boris Bondarev Putin Makiavellining «O‘zingnikini ehtiyot qil, begonanikini tekinga tarqat» prinsipi bilan harakat qilayotganini ta’kidlaydi: «U Ukraina va Yevropaga egalik qilish uchun Trampga Kanada va Grenlandiyani ham berib yuborishi mumkin».

Siyosatshunos Georgiy Bovtning fikricha, Putinning Ukrainada tashqi boshqaruv joriy etish to‘g‘risidagi bayonoti Kremlning Ukrainaga «muvaffaqiyatsiz davlat» (failed state) sifatida qarashayotganidan dalolat beradi. «Biroq bu kabi davlatlarda BMTning tashqi boshqaruvi hech qachon joriy etilmagan — hatto urinish ham bo‘lmagan. Agar Ukraina haqiqatdan ham failed state bo‘lsa, u bilan har qanday kelishuv imzolashdan ma’no yo‘q», — deydi u.

Kreml tushunib turibdi: Trampning qiziqishini saqlab qolish uchun hech bo‘lmaganda ramzi qadam qo‘yish kerak. Shunday harakatlardan biri — AQSh tomonidan tantanali tarzda e’lon qilingan Qora dengiz orqali «g‘alla kelishuvi»ni qayta tiklashga urinish bo‘ldi. Ammo, Rossiya diplomatining tan olishicha, bu harakat kutilgan ta’sirni bermadi: «Ukrainlar uchun bu kelishuv katta ahamiyatga ega emas — ular g‘arbga shundoq ham don yetkazib berishni davom ettirishmoqda. Bu kelishuv Rossiyaga foyda keltirishi uchun Tramp Yevropa sanksiyalarini bekor qilishi kerak. Bu esa juda murakkab, hatto amalga oshmaydigan shart».

Shu bilan birga, Tramp NBC News'ga bergan intervyusida Putindan jahli chiqqanini bildirib, uni Zelenskiyning nufuzini shubha ostiga qo‘ygani va Kiyevda hokimiyat almashishini talab qilgani uchun tanqid qildi. The Moscow Times'ga Kremldagi tashqi siyosatga yaqin manba shunday ta’kidlagan: «Agar biz fursatni boy bersak, Tramp nafaqat kelishuvga qiziqishini yo‘qotadi, balki olovlanib ketishi ham mumkin. Bu holat yuz bersa, g‘azab otiga mingan Tramp oldida Bayden bizning ko‘zimizga mehribon Santa-Klaus bo‘lib ko‘rina boshlaydi».