​​​​​​​Цементни биржа орқали мажбурий сотиш ҳажми қисқартирилди. Бу нархларни янада ошириши мумкин

Цемент ишлаб чиқарувчи барча корхоналар томонидан ишлаб чиқарилган цементнинг камида 50 фоизини биржага чиқариш талабини 25 фоизга пасайтириш кўзда тутиляпти.

Иқтисодчи Отабек Бакировнинг ёзишича, бу йилнинг талаб юқори бўлган пайтларида нархларнинг ошишига олиб келиши мумкин.

“Бу қарор цементга талаб кескин ошадиган, таклиф улгурмайдиган март-октябр ойларида нархларни янада оширади. Шунингдек, йил давомида йирик ишлаб чиқарувчиларга қизиқ бўлмаган чакана харидорлар ва майда истеъмолчилар яна жабр чекишади”, дея ёзди Бакиров.

Ўтган йил ҳам цемент ишлаб чиқаришга мўлжалланган оҳактош бўйича солиқ ставкасини 2 баробарга пасайтириш режа қилиниб, амалда биратўла салкам 4 баробарга камайтирилганди. Бу қарор “цемент маҳсулотлари нархининг кескин ошиши ҳамда нархларнинг кўтарилишига йўл қўймаслик”, “маҳаллий ишлаб чиқарувчиларнинг хорижий цемент етказиб берувчилар олдида рақобатбардошлигини ошириш” мақсадлари билан изоҳланганди.

Цемент нархи арзонлашдими?

Солиқ имтиёзлари маълум муддат цемент баҳосининг пасайишини таъминлаган бўлса-да, жорий йилга келиб нархлар яна оша бошлаган.

Цемент бўйича ўртача биржа нархлари (1 тонна учун):

• 2025 йил 3 январ: 512 минг сўм;
• 2025 йил 16 октябр: 666 минг сўм.

2025 йилнинг бошидан бери цемент нархи 30 фоизга қимматлашган. Яъни солиқ ставкаларини пасайтириш амалиёти амалда нархларни арзонлаштирмаган, балки давлат бюджетига тушумлар миқдорининг камайишига сабаб бўлган холос.

Бу каби амалиёт олдин ҳам бўлган, лекин самара бермаган. Хусусан, 2022 йил Ўзбекистонда ерости бойликлари бўйича солиқлар анчагина пасайтирилган эди. Хусусий компаниялар учун табиий газ бўйича солиқ ставкаси 3 бараварга, нефт ва газ конденсати бўйича 2 бараварга камайганди. Бундан мақсад – хусусий компанияларни инвестиция киритишга рағбатлантириш экани айтилганди. Амалда эса 2022 йилда ер қаъридан фойдаланувчилар бир йил олдингига қараганда салкам 2 трлн сўм ёки 12 фоиз кам солиқ тўлади, газ қазиб чиқариш 4 фоизга, газ конденсати қазиб олиш 3 фоизга камайди.

Йирик цемент заводлари кимларга тегишли?

“Ўзсаноатқурилишматериаллари” уюшмаси маълумотларига кўра, Ўзбекистонда жами 40 та цемент ишлаб чиқаришга ихтисослашган корхоналар мавжуд бўлиб, уларнинг йиллик қуввати 39,7 млн тоннани ташкил этади.

“Қизилқумцемент” АЖ

Йилига 5,7 млн тонна цемент ишлаб чиқариш имкониятига эга. Заводнинг 68,2 фоиз улуши Кипрда рўйхатдан ўтган офшор компания United Cement Group'га, 31,8 фоизи эса “Қизилқумцемент”нинг ўзига тегишли.

“China Energy International Group Samarkand Sement” МЧЖ

Йиллик қуввати – 3 млн тонна. 100 фоиз улуши Хитой компанияларига тегишли.

“Тошкент Конч цемент” МЧЖ

Йиллик қуввати – 2,5 млн тонна. 65 фоиз улуши Conch International Holdings’га, 35 фоиз улуши эса “Xin Lei” МЧЖга тегишли.

Шунингдек, қуйидагилар ҳам йирик цемент ишлаб чиқарувчи корхоналар ҳисобланади:

• “Оҳангаронцемент” АЖ, йиллик қуввати – 2,4 млн тонна. Заводнинг 99,9 фоиз улуши “Akhangaron Cement CA”га тегишли;
• “Фарғона Ясин Қурилиш Моллари” МЧЖ, йиллик қуввати – 2 млн тонна. Заводнинг 90 фоиз улуши Shanxi Xiangsheng’ га, 10 фоиз улуши Great Amirxan Oil’га тегишли;
• "Huaxin cement Jizzakh" МЧЖ, йиллик қуввати – 1,66 млн тонна. Ягона таъсисчиси – Huaxin Central Asia Investment;
• “Бекободцемент”, йиллик қуввати – 1,6 млн тонна. Акциядорлар таркиби ёпиқ. Шунингдек, “Қувасойцемент” АЖнинг (қуввати – 1,08 млн тонна)  қарийб 90 фоиз улушига Кипрда рўйхатдан ўтган “Raybird limited”, “Rayblock limited” ҳамда “Rayeross limited” компаниялари эгалик қилади.

Маълумот учун, Ўзбекистонга цемент импорт қилиш учун 30 фоизлик бож жорий қилинган.