2017–2022-йилларда фуқаролар идорама идора сарсон бўлишининг олдини олиш, фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш тизимидаги давлат хизматларини қулайлаштиришга қаратилган бир қатор ўзгаришлар амалга оширилди.
Композит давлат хизматлари
Илгари юртдошларимиз фарзандли бўлгач, ФҲДЁ бўлимлари эшикларида сарғаяр, узундан узоқ навбатлар камлик қилганидай чақалоққа гувоҳнома олиш учун ходимларнинг қош-қовоғига қараб муомала қилишга мажбур бўлишарди.
Қолаверса, кўрсатиладиган хизматлар прейскуранти оммадан сир тутилгани боис бир хил хизмат учун турли жойда ҳар хил тўлов ундириларди. Илгари биров билиб, биров билмай қоладиган бундай ишлар ижтимоий тармоқлар оммалашгани ортидан фош бўла бошлади.
2020 йилдан туғилиш билан боғлиқ барча давлат хизматлари умумлаштирилди, яъни композит хизмат кўрсатиш йўлга қўйилди.
Бунда биргина ариза юбориш орқали 6 та хизматдан фойдаланиш мумкин бўлади:
- туғуруқхонадан бола туғилганлиги тўғрисида маълумотнома бериш;
- ФҲДЁ бўлимида бола туғилганлигини қайд қилиш;
- болани отаси ёки онасининг доимий яшаш манзилига рўйхатга қўйиш;
- фарзанд туғилганда бериладиган бир марталик нафақа пулини олиш;
- поликлиникага рўйхатга қўйиш;
- болани мактабгача таълим муассасасига навбатга қўйиш.
Композит давлат хизматлари кўрсатилишининг йўлга қўйилиши билан 15 дан ортиқ ҳужжат қисқариб, 4 та идорага боришга, фуқароларнинг эшикма-эшик сарғайиб юришларига барҳам берилди. Бу эса Тошкентда яшаётган вилоятликларга ўнга яқин ҳужжатларни пойтахтнинг ўзида олиш имконини берди.
2023 йилнинг 1 январидан бошлаб эса туғилганлик ҳақидаги гувоҳномани олиш учун ФҲДЁга бориш талаб этилмайдиган бўлди, туғуруқхонанинг ўзида туғилганлик ҳақидаги гувоҳномага тенглаштириладиган QR-кодли маълумотномани олиш мумкин. Ҳозирча Тошкентда жорий этилган бу тартиб 1 июндан бошлаб бутун республика ҳудудида татбиқ қилинади.
Экстерриториал тамойил
Илгари фуқаролар никоҳдан ўтиш, паспорт ёки ҳайдовчилик гувоҳномаси олиш ёки қатор ҳужжатларни расмийлаштириш учун ишхонасининг ёнгинасидаги ёки ўзига қулай локациядаги жойга эмас, балки доимий рўйхатда турган манзилдаги идораларга боришга мажбур бўлишар, бу эса уларнинг ҳам вақти, ҳам нақди ортиқча сарф бўлишига олиб келарди.
2019 йил давлат хизматларини олишнинг экстерриториал тамойили бу – фуқаролар доимий (вақтинча) рўйхатдан ўтган жойидан ва юридик шахслар почта манзилидан (жойлашган еридан) қатъи назар, исталган ҳудуддаги Давлат хизматлари марказларига мурожаат қилиш имконияти яратилди.
Кейинчалик эски ҳайдовчилик гувоҳномасини янгисига алмаштириш, ДХМларда абитуриентлардан ҳужжат қабул қилиш, фуқаролик ҳолати далолатнома ёзувлари (ФҲДЁ) ҳақидаги (туғилиш, никоҳ, никоҳдан ажралиш, ўлим, ёлғиз она, оталикни белгилаш, маълумотлар мавжуд ёки мавжуд эмаслиги ҳақида ва бошқа) маълумотномаларни бериш йўлга қўйилди.
Президент фармони асосида 2021 йил 1 мартдан бошлаб 7 та турдаги фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш, никоҳланувчи шахсларни тиббий кўрикдан ўтказиш, хорижга чиқиш биометрик паспортини расмийлаштириш, тиббий-ижтимоий эксперт комиссияларида кўрикдан ўтиш ва транспорт воситаларини мажбурий техник кўрикдан ўтказиш экстерриториал тамойил бўйича амалга оширилиши жорий этилди.
Шунингдек, 2021 йилдан автомототранспорт воситаларини давлат рўйхатидан ўтказиш ва уларга давлат рақами белгиларини бериш, Тошкент, Нукус шаҳарларида ва вилоятлар марказларида биттадан рўйхатдан ўтказиш ва имтиҳон олиш бўлимларида экстерриториаллик тамойили асосида амалга оширилиши йўлга қўйилди.
Адлия вазирлиги ахборот хизматига кўра, айни пайтда Ўзбекистоннинг барча ҳудудларида жами 208 та ДХМ ишлаб турибди. Уларда 261 турдаги давлат хизматлари фуқаронинг яшаш жойидан қатъи назар, яъни экстерриториал тамойил асосида тақдим этилади.
Онлайн хизматлар
Илгари ФҲДЁ тизимидаги хизматлардан фақатгина офлайн, яъни идорага шахсан бориб фойдаланиш мумкин бўлган бўлса, ҳозирги кунда жуда кўплаб хизматлар рақамлаштирилган.
Жумладан, Ягона портал орқали никоҳга кириш ҳақида ариза бериш тартиби жорий этилди. Тўғри, бу никоҳни онлайн расмийлаштиришни англатмайди, Оила кодексига кўра бу мумкин эмас. Аммо масофадан ариза бериш имкони яратилгани фуқаролар учун қулайлик бўлаётганини эътироф этиш керак.
Умуман, тизимда электронлаштириш, рақамлаштириш жадал суръатларда давом этмоқда. Бугунги кунда адлия вазирлиги бошқарма бошлиғи сифатида фаолият юритаётган Нўъмон Муҳаммадиев 2021 йилда Kun.uz’га берган интервьюсида [ўшанда у Давлат хизматлари агентлиги директори ўринбосари эди – таҳр.] ФҲДЁ соҳасида 60 миллиондан ортиқ қоғоз кўринишидаги архив ҳужжатлари электронлаштирилгани, айни пайтда бошқа идораларнинг архивдаги ҳужжатларини рақамлаштириш бўйича катта иш олиб борилаётганини маълум қилганди.
ФҲДЁ ахборот тизимида 8 млндан ортиқ оиланинг таркиби шакллантирилган бўлиб, бу Ягона порталда фуқароларга ўзининг оила таркибини кўриш имконини беряпти. Натижада 27 турдаги хизматлар композит (битта ариза орқали бир нечта хизмат кўрсатиш) тарзда кўрсатилмоқда.
Адлия вазирлигининг Kun.uz’га маълум қилишича, бугунги кунда Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали 380 та давлат хизматидан онлайн фойдаланиш мумкин.
Афтидан рақамлаштириш жараёни фақат шулар билангина чегараланиб қолмайди. Жамоатчилик муҳокамасига қўйилган 2023 йилги давлат дастури лойиҳасида ДХМлар ва my.gov.uz портали орқали кўрсатиладиган давлат хизматлари улушини 73 фоизга етказиш, тўловлар миқдорини камайтириш кўзда тутилган.
Хусусан, 2023 йилда яна 200 та давлат хизматини давлат хизматлари марказлари ва Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали кўрсатиш йўлга қўйилиши белгиланган.
