«Нафсим йўлдан уриб, она ва гўдакнинг ўлимига сабабчи бўлганман» – шифокор аёлнинг надоматлари (Ҳаётий ҳикоя)

Электрон почтамга келган навбатдаги мактуб анча йиллар туғуруқхонада врач бўлиб ишлаган аёлдан экан.

У ўз мактубида бир пайтлар туғуруқхоналарда тарқалган салбий ишлар ҳақида ҳикоя қилар экан, оқибатда бир аёл ва бир гўдакнинг ўлимига, яна бир аёлнинг бепушт бўлиб қолишига сабабчи бўлганини ёзган.

Аёлнинг мактубида тилга олинган туғуруқхоналарда суюнчи пули олиш, кесарча учун «ставка» белгиланиши, айрим ҳолларда кўпроқ пул олиш учун соғлом аёлларни кесарча қилишлари ҳозир ҳам афсуски «урф»да.

Қуйида аёлнинг ҳикоясини эътиборингизга ҳавола қиламиз.

«Мактабни битиргач тиббиёт институтида ўқиганман. Кейинчалик ўзим туғилиб ўсган туманга қайтиб, туғуруқхонада ишлай бошладим. У пайтларда ҳали СССР тарқаб кетмаган, назорат қаттиқ эди. Суюнчи пули унчалик ҳам урфда эмас, операция учун пул сўраб бўлмасди.

Кўп ўтмай мустақил бўлдик ва иқтисодий вазият анча ёмонлашди. Пул қадрсизланиши туфайли маошимиз тирикчиликка етмайдиган бўлиб қолди.

Шундан сўнг назорат издан чиқиб, вазият тамомила ўзгарди. Суюнчи пули олиш ёзилмаган қоидага айланди. Операция нархлари «ставка» тарзида белгиланадиган бўлди.

Халқимиз болажон, фарзанд кўрганда ҳеч нарсани аямайди. Суюнчи пули беришади. Яна шифохона бериши керак бўлган дорилар рўйхатини берсангиз биронта одам булар ўзларингдан берилмайдими деб савол қўймайди. Дарров топиб келади.

Айниқса, агар бир неча йилдан буён тирноққа зор юрган одамлар фарзанд кўрса, суюнчи пулларини аямайди. Яна совға-саломлар ҳам беришади.

Туғуруқхонада маошдан ташқари ана шу даромадлар ҳам борлиги учун у ерга ишга кириш жуда қийин. Ишга кираётганда бир нечта маошдан кечишига тўғри келади (тахминимча ҳозир ҳам шундай).

Туғуруқхонада аёлларни кесарча қилиб туғдирсак, операция учун яхши пул олардик. Чунки давлат томонидан бепул дейилгани билан кесарча ҳеч қачон текинга қилинмайди.

Соддароқ қилиб тушунтираман, агар ҳомиладор аёл ўзи туғса унинг яқинлари врач ва ҳамшираларга арзимас миқдорда суюнчи пули беришади. Суюнчи пулининг белгиланган «ставка»си йўқ. Туғаётган аёлнинг ҳолатига қаралади. Агар бой бўлса тузукроқ пул олинади. Пули камроқ одамнинг бергани олинаверади.

Бироқ кесарчада бундай эмас. Операциянинг белгиланган нархи бор. Бойми, камбағалми ўша «ставка»да белгиланган пулни топиб келиши керак. Акс ҳолда ҳомиладор аёл ва унинг боласининг ҳаётини хавфга қўйиб, операция ортга сурилиши ҳам мумкин.

Бироқ «еб ўрганган» нафсга булар ҳам камлик қилиб, янада кўпроғини талаб қилавераркан. Гарчи даромад яхши бўлса-да, биз ҳам бора-бора нафсимизга кўпроқ қул бўлиб, қинғир ишларни қилишга ўтдик. Ўзи туға оладиган айрим аёлларни ҳам кесарча қила бошладик.

Ҳомиладор аёл келганда уни текшириб, ўзи туғиши мумкинлигини билардик. Бироқ аёлга ўзи туға олмаслигини, шу учун боласини кесарча йўли билан олиш кераклигини айтардик.

Бундай ҳолатда боласини эсон-омон қўлига олишни хоҳлаган аёл нима десак ишонишга мажбур эди. Биз бу қинғир ишни ҳаммага ҳам қилмасдик. Болани операция қилиб олиш керак деганимизда эри ёки бошқа яқинлари пул топиб кела оладиганларга қилардик.

Энг ёмони, ўзи туға оладиган аёлларнинг боласини кесарча йўли билан олиш пайтида турли кўнгилсизликлар ва фожиалар ҳам содир бўлиб турарди. Кимнингдир бачадонига зарар етказилар ва ўша аёл бошқа туға олмайдиган бўлиб қоларди.

Бошқасида эҳтиётсизлик қилиб болани ёки онани ўлдириб қўйиш ҳолатлари учрарди. Бундай пайтларда биз ҳужжатларни усталик билан тўлдириб қўярдик ва орган бизни айблай олмасди. Шу тарзда ишлар эканмиз, бир неча йилда анча соғлом аёлларни ҳам кесарча қилиб юбордик.

Бу ишимизни сезиб қолган айримлар туғуруқхонага ўзининг таниш врачларини қўшиб олиб кела бошлади. Ўша врач текширувлар пайтида аёлнинг ёнида бўлар ва унинг ўзи туға олишини биларди. Бундай пайтларда биз чорасиз қолардик.

Соғлом аёлларни кесарча қилар эканмиз, камида 15 йиллик иш фаолиятим давомида айнан менинг айбим билан бир аёл вафот этди. Бошқа аёл боласидан айрилди, ўзи бошқа туға олмайдиган бўлди.

Кунларнинг бирида 35 ёшларда бўлган бир аёлни олиб келишди. Учинчи боласига ҳомиладор экан. Аёлни текширдик, соғлом. Ўзи туға олади. Нафс қўймади, эрига болани кесарча билан олиш кераклигини айтдим. У нима ҳам дерди.

Операция қилиб аёлнинг боласини олдик, ҳаммаси яхши эди. Бир неча кундан сўнг аёлга жавоб бериб юбордик. Бироқ эртаси куни тўсатдан аёлнинг мазаси қочган ва шифохонага олиб келишда йўлда вафот этган.

Текшириб кўришганда кесарча пайтида аёлнинг сийдик чиқариш канали қўшиб тикиб юборилгани аниқланган. Дарҳол суриштирув бошланди. Таниш-билишларни аралаштириб, аёлнинг ўлимига доир маълумотларни ўзгартирдик ва ишни босди-босди қилдик. Мен жавобгарликдан қутулиб қолдим.

Ўша пайтларда шунчалик ҳам нафсимнинг қулига айланган эдимки, соғлом бир аёлнинг ўлимига сабаб бўлганим ҳам менинг кўзимни очмади. Кесарча операциясини давом эттиравердим.

Кўп ўтмай бир ёш аёлни олиб келишди. Биринчи боласига ҳомиладор экан. Текшириб кўрдик, соғлом, ўзи туға олади. Бироқ яна нафс қўймади.

Эри Россияга ишлагани кетгани учун аёлни онаси олиб келганди. Унга қизининг боласини кесарча қилиб олиш кераклигини, ўзи туға олмаслигини айтдим. У бошқа чораси йўқми деганди, уришиб бердим.

Аёлни кесарча қилдик. Болани чиқариб олишда эътиборсизлик қилганман, у жароҳатланган экан, вафот этди. Энг ёмони, онанинг бачадонига зарар етказиб қўйган эканман, кўп қон кетди. Унинг ҳаётини зўрға сақлаб қолдик.

Ўшанда аёлнинг онасига бу ҳақда индамадик. Ўзи кесарча пайтида беҳуш эди, иккаласига ҳам бола она қорнида вафот этган деб айтдик, ишонишди.

Аёл анча кун даволанди, сўнг онаси олиб кетди. Ҳар эҳтимолга қарши аёлнинг бачадонига ҳомиладорлик пайтида зарар етгани ҳақида қайд қилиб қўйдик.

Орадан олти ой вақт ўтди, бир кун туғуруқхона қабулхонаси олдида аёл кишининг баланд овозда бақирганини эшитиб қолдим. Деразадан қарасам бир аёл менинг номимни айтиб чақиряпти.

- ... туш буёққа. Сени ишдан ҳайдатиб, қаматмасам, отимни бошқа қўяман. Қизимнинг ҳаётини барбод қилдинг...

Аёл мени тинимсиз қарғар ва «қизимнинг ҳаётини барбод қилдинг» деб бақирарди. Аввалига уни танимадим. Бироз ўтиб эсладим. Бу ўша мен боласининг ўлимига сабаб бўлган ва бачадонини ишдан чиқарган аёлнинг онаси эди.

Аёлнинг олдига бош врачимиз тушди ва уни хонасига олиб кирди. Мени ҳам чиқаришди. Аёл гап бошлади:

«Бундан олти ой олдин тўлғоқ тутган қизимни олиб келдим. У ҳомиладорлик пайтида бирон марта соғлигидан шикоят қилмаганди. Мана бу (мени кўрсатди) болани кесарча билан оламиз деди. Мен шундай қилиш керак деб ўйладим ва қизим билан рози бўлдик. Бу болачани ўлдириб берди. Камига қизимнинг бачадонига ҳам зарар етказган экан. Қизим қайта ҳомиладор бўлавермади, вилоят марказидаги шифокорларга олиб бордим. Улар текшириб, қизимнинг бачадонига зарар етганини, бошқа ҳомиладор бўлолмаслигини айтишди. Энди у бошқа фарзанд кўролмайди. Қизим текширувларда яхши чиққанди. Ҳозироқ унинг текширув қоғозларини топиб келишсин, шу ерда бирга кўрамиз».

Бош врач ҳамширалардан бирини текширув қоғозларини олиб келишга жўнатди. Аёл эса гапида давом этди:

«Вилоят марказидан қайтгач суриштирсам, булар кўпроқ пул олиш учун соғлом келган ва ўзи бемалол туға оладиган аёлларни қўрқитиб, кесарча қилар экан. Ноинсоф, сенга пул керак экан, бир инсоннинг ҳаётини барбод қилиб, мурғак гўдакни ўлдиргунча ўзимга айтсанг берардим-ку!»

Ҳамшира текширув қоғозларини олиб келди. Уларда аёлнинг бачадонга аёл ҳомиладорлик пайтида зарар етгани ёзилганди.

Врач аёлга «Бу ерда қизингизнинг бачадонига ҳомиладорлик пайтида зарар етгани ҳақида ёзилган. Билиб-билмай нега туҳмат қиляпсиз?» деди.

Шунда аёл қўлидаги елим пакетдан бир тахлам қоғозларни чиқарди ва врачга берди.

«Мана бу қоғозларга ҳам қаранг. Қизимни бу ерга олиб келишдан сал олдин иккита жойда замонавий ускуналарда текширтирганман, ҳамма жойини соғлом чиқаришган. Бу ерга келгач бачадони ўзидан ўзи ишдан чиқиб қолмайди-ку. Қолаверса, кеча қизимни яна текширтирганимда бачадонга кесарча пайтида зарар етказишгани аниқланди», деди у.

Шунда бош врач қоғозларни кўздан кечирди ва менга қараб «Нега соғлом келган аёлни кесарча қилдингиз?» деди.

Тайинли жавобим йўқ эди. Дарров рол ўйнашга ўтдим, «Текширувлардан кейин дард тутган пайтда аёлнинг ҳолати ёмон эди. Шошилинч қарор қабул қилишга мажбур бўлган эдик».

Ўша пайтда бир нарсадан кўнглим хотиржам эди. Бош врач аёлнинг олдида мени рол ўйнаб уришарди. Чунки ишлаб топган пулимиздан у ҳақини оларди. Бироқ у соғлом аёлларни ҳам қўрқитиб кесарча қилишимизни билмасди.

Ўша куни бош врачимиз менга чора кўришини айтиб, аёлни жўнатиб юборди. Аёл кетар экан, нима қилиб бўлса ҳам мени ишдан бўшаттириб, қаматишини яна такрорлади.

Аёл вилоят соғлиқни сақлаш бошқармаси бошлиғига бориб шикоят қилган экан, бу орада вилоятдан шу ишни тафтиш қилишга келишди.

Текширув қоғозларини тўғрилаб қўйганимиз учун бу сафар ҳам ҳайфсан билан қутулиб қолдим. Бироқ машмаша тугамади. Кўп ўтмай аёл вазирликка бориб шикоят қилибди, Тошкентдан текширувчилар келишди.

Бу сафар мени ишдан бўшатишди. Аёл эса ички ишларга менга нисбатан иш очишни сўраб ариза берибди. Ҳартугул жавобгарликка тортилмадим.

Мен икки йил соҳадан узоқда юрдим ва лойқаланган сувлар тиниб кетгач танишларни ишга солиб яна туман марказидаги туғуруқхонага, эски ишимга қайтдим.

Тинчгина ишлаб юргандим. Бир куни тўсатдан яна ўша аёлга дуч келиб қолдим. Бу сафар бошқа қизини олиб келган экан. Мени кўрди-ю, яна баланд овозда бақира бошлади. Олдида турмай қочиб кетдим.

Бу сафар у туман тиббиёт бирлашмаси раҳбарининг олдига кирибди. Ўша ёққа чақиришди, бордим. Раҳбар янги келган, эски ишлардан хабари йўқ эди. Аёл унга бўлган воқеаларни айтиб берди.

Сўнг раҳбарга мени ишдан бўшатишни, акс ҳолда яна вазирликка бориб шикоят қилишини айтди. Раҳбар уни, хўп, шундай қиламан, деб чиқариб юборди.

Аёл кетгандан сўнг раҳбар менга «Опа, вазиятни кўриб турибсиз. Мен янгиман, ўшанда нима бўлганини билмайман. Лекин бу онахон қасд қилган экан, сизни бу ерда ишлашга қўймайди. Менга можаро керак эмас. Шу учун аризангизни ёзинг, илтимос», деди.

Ўша куни яна ишдан бўшатишди. Шундан сўнг тиббиёт соҳасида умуман ишлай олмадим. Бошқа жойга бориб ишлай десам узоқлик қилади, уйимни ташлаб кўчиб кета олмасдим. Мажбур бўлиб ишимни ўзгартирдим.

Шу гапларга ҳам анча йилллар бўлди. Энди ўйлаб кўрсам, мен қилган ишлар хато эмас, оғир гуноҳ бўлган экан. Менинг қинғир ишларим туфайли икки тирик жон ўлди, яна бири бепушт бўлиб қолди. Балки бундайлар яна бўлган-у, шикоят қилиб келмагандир.

Кейинчалик тавба қилдим, нафсимни ҳам жиловлаб олдим. Бироқ мен туфайли ўлганлар ва жабрланганлар учун охиратда қандай жавоб бераман, билмайман».

Ғайрат Йўлдош тайёрлади.