Kun.uz огоҳлантирган XCM молиявий пирамидаси ўн минглаб одамни чув туширди. Ўзбекистонликларни ким шилмоқда?

Kun.uz огоҳлантирган XCM молиявий пирамидаси одамларни чув тушириб кетди: кутилгани каби платформадан пул ечиш блокланди.

XCM қанча ўмарди?

Ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлардаги Kun.uz манбасига кўра, X Connection Media номи остидаги молиявий пирамиданинг Ўзбекистон бўйлаб 300 га яқин офиси рўйхатга олинган. Ҳар бир офис орқали кунига камида 10 киши ушбу компанияга аъзо бўлган.

XCM фаолияти ҳам бошқа молиявий пирамидалар каби депозит қўйишга асосланган эди. Бунинг учун 7 та даража босқичи ишлаб чиқилган. Масалан, X-C2 даражадан бошлаш учун 460 доллар тўлаш керак бўларди.

Оддий ҳисоб-китоб: 300 га яқин офис орқали ҳар куни 3 минг киши энг паст даража бўйича 460 доллардан депозит қўйиб, XCM’га қўшилган бўлса, бу кунига тахминан 140 минг доллар дегани. XCM Ўзбекистонда жорий йил бошидан буён фаолият юритган. Декабр ойи бошига келиб эса у ёпилди. Платформа 10 ой фаол ишлагани ва унга 40 минг долларлаб пул тикиб, алданиб қолганлар ҳам борлиги ҳисобга олинса, ушбу молиявий пирамида орқали ўзбекистонликлардан қанча пул ўмарилганини чамалаб кўриш қийин эмас. Ҳа, бу сумма миллионлаб долларни ташкил қилади.

“68,8 доллардан тўланг”

Сайти Канада давлатида Сингапур уяли алоқа рақами орқали рўйхатга олинган XCM платформаси навбатдаги ёлғон орқали унга аъзо бўлганларни охирги тийинигача шилиб олмоқда. Гап шундаки, платформада пул ечиш блоклаб қўйилгач, уни очиш учун 68,8 доллардан тўлаш талаб этиляпти. Ушбу маблағни тўлаганларнинг баланс ва қўйган депозити эса нолга тушиб қолмоқда.

“ХCМ’га алоқадор барча гуруҳ ва чатлар ёпиб қўйилди. Компания менежерлари пулини сўраганларга фақат бир хил мазмунда хабар ёзмоқда. Яъни платформа яқин кунларда Ўзбекистон банкларига уланиши ва аъзо бўлганларга тўловлар криптовалюта эмас, сўмда тўланишини айтишмоқда. Айрим ҳолларда эса пул ечишни очиш учун 68,8 доллар талаб қилишяпти. Буни тўлаб кўрганлар ҳам бўлди. Аммо шу заҳоти баланс ва депозитлари нол бўлиб қолганини айтишди”, дейди Kun.uz’га платформага алданганлардан бири.

Шунингдек, ХCМ ортида турганлар аъзо бўлганларга apk файллар жўнатиб, уларнинг банк карталаридан пул ечиб олиш ҳолатлари ҳам кузатилмоқда.

Қонунийлик “ниқоби”

Ўзбекистонда одамларга ХCМ каби молиявий пирамидалар фаолиятини гўёки қонуний қилиб кўрсатиш жуда осон: компания номи билан боғлиқ фирма давлат рўйхатидан ўтказилади ва унинг гувоҳномаси кўрсатилади. Одамлар эса “Ҳа, мана, давлат рўйхатидан ўтказилган экан”, дея ишониб кетаверади.

Масалан, “powerbank ижараси”дан даромад олишни таклиф қилган “Parker” молиявий пирамидасига ҳам минглаб одам алданган. Ўшанда Охунжон Жўраев исмли шахс “PARKER SHARED TECHNOLOGIES” МЧЖни давлат рўйхатидан ўтказганди. МЧЖ тижорат фаолияти ва бошқарув масалалари бўйича маслаҳат бериш билан шуғулланиши қайд этилган.

Айни пайтда эса ушбу МЧЖ фаолияти тугатилган.

Ёки видео кўриш орқали пул топишни тарғиб қилган Whats молиявий пирамидасини олайлик. Ушбу платформага одамларни ишонтириш учун ижтимоий тармоқларда Навоий вилоятининг Хатирчи туманида давлат рўйхатидан ўтказилган “Whats” номидаги хусусий корхона гувоҳномаси тарқатилган.

Ҳужжат бўйича “тўловларни йиғиш бўйича агентликлар ва кредит бюролари фаолияти” билан шуғулланган ушбу хусусий фирма ҳам ҳозирги кунда тугатилган.

Айни шу шаклда XCM, яъни X Connection Media молиявий пирамидаси учун ҳам унинг номида МЧЖ давлат рўйхатидан ўтказилган. Бу – “X Connection Media Plyus” МЧЖ бўлиб, унинг давлат рўйхатидан ўтказилганига атиги 12 кун бўлган.

МЧЖнинг ягона таъсисчиси ва раҳбари Назаров Шерзод Шуҳратович. Фаолият тури сифатида бошқа тоифаларга киритилмаган шахсий хизматлар кўрсатилган.

XCM’га оид гуруҳ ва чатларда Шерзод Назаровнинг видео лавҳаси тарқатилган. Унда Шерзод Назаров Ўзбекистонда XCM фаолияти кучайиши, шунинг учун ҳеч иккиланмасдан ишониб, ишлашни давом этиш кераклиги ҳақида гапирган.

“Бугун биз ахборот маркази билан уландик. Энди бизнинг компанияни мақташади. Бундан буён рекламалар қилишади, ҳаммасини гаплашдик. 3-4 кунда янгиликлар чиқади, қанақа компания эканини ва барча информацияларни етказдик, ҳужжатлар ҳамда лицензияни олиб бориб кўрсатдик. Улар бизни қўллаб-қувватлашга тайёр.

Ҳаммангиз ҳаракат қилаверинглар, жамоаларингизни тўлдиринглар, ҳаммаси яхши бўлади. XCM Ўзбекистонда янада ривожланади”, деган у.

Шерзод Назаров унга ёзганларга ҳам XCM ёпилмаслигини, сабр қилиб, вазифаларни бажаришни айтиб келган.

“Ўлганнинг устига тепган”

Kun.uz аввалроқ XCM молиявий пирамидаси ва уни “орган” ходимлари тарғиб қилаётгани ҳақида суриштирув тайёрлаганди. ИИВ матбуот котиби Шоҳрух Ғиёсов ҳолат юзасидан расмий ахборот бериб, XCM платформаси орқали республика ҳудудида пул маблағларини ёки бошқа мол-мулкни жалб этишга доир ноқонуний фаолият амалга оширилгани, бу орқали жисмоний ва юридик шахсларга зарар етказилгани ҳолати бўйича ўрнатилган тартибда суриштирув ҳаракатлари олиб борилаётганини билдирди.

Шунингдек, ички ишлар органлари ходимларининг ушбу платформани тарғиб қилишида иштироки бўйича хизмат текшируви тайинлангани маълум қилинди. Аммо ҳалигача суриштирув ҳаракатлари ёки тайинланган хизмат текширувлари бўйича қўшимча ахборот берилмади.

Фақат Фарғона вилояти ИИБ XCM молиявий пирамидаси бўйича нимадир қилишга уринди: уни ташкил қилганлар эмас, XCM’га аъзо бўлганларга нисбатан маъмурий иш қўзғаб, судга чиқарди. Бу ҳақда вилоят ИИБ ахборот хизмати хабар берган.

“Жорий йилнинг сентябр ойида Фарғона вилоятида яшовчи 3 нафар фуқаро қонунга хилоф равишда криптоактивлар билан боғлиқ фаолиятни амалга ошириб келгани маълум бўлди. Улар XCM платформаси орқали молиявий пирамида аъзосига айланиб, ушбу молиявий пирамида орқали қонунга хилоф равишда топаётган пул маблағларини Binance криптобиржасидаги электрон ҳамёнлардан фойдаланган ҳолда ўзларининг ҳисоб рақамларига тушириб олганлар. Улар тушириб олган пул маблағлари 1000 доллардан 3 минг долларгача бўлган криптоактивларни ташкил қилмоқда.

Шундан сўнг ушбу фуқаролар Binance криптобиржасига ўзларининг банк карталарини улаган ҳолда қонунга хилоф равишда топилган пул маблағларини легаллаштириб олган. Ҳолат юзасидан мазкур фуқароларга Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 155-4-моддаси билан ҳужжатлар расмийлаштирилиб, тегишли тартибда жавобгарликка тортиш учун суд органларига юборилди”, дейилади ахборотда.

Тўғри, қонунга хилоф равишда криптоактивлар билан боғлиқ фаолиятни амалга ошириш маъмурий ёки жиноий жавобгарликка сабаб бўлади. Аслида, ИИБ бундай жавобгарлик борлигини XCM платформаси пайдо бўлган пайтдаёқ айтиб, тарғибот қилганида самаралироқ бўларди. Ҳозирги ҳолатда жабрланувчи мақомидаги, яъни ўзи молиявий пирамидага алданиб қолган одамни жавобгар қилиш “ўлганнинг устига тепгандай” гап. Агар молиявий пирамидани ташкил қилганлар эмас, унга аъзо бўлганлар жавобгарликка тортилса, буни ўн минглаб кишига, жумладан, XCM аъзолари орасида бўлган 200 нафарга яқин ҳуқуқ-тартибот органлари ходимларига ҳам қўллаш керак бўлади. Чунки, улар ҳам ушбу молиявий пирамидадан пул маблағларини Binance криптобиржаси орқали ўз ҳисоб рақамларига тушириб олишган.

“Мен куйиб қолмасам бўлди”

Kun.uz таҳлиллари ва кузатувлари одамлар XCM каби платформаларга унинг молиявий пирамида эканини билган ҳолда ҳам қўшилаётганини кўрсатмоқда. Гап шундаки, ҳар қандай молиявий пирамида фаолият бошлаган даврда ишончга кириш учун йиғилган пулнинг маълум фоизи аъзоларга қайтарилади. Буни эса кўпчилик билади. Аммо “мен куйиб қолмасам бўлди, тиккан пулимни ортиғи билан чиқариб олишга улгараман”, деган фикр молиявий пирамидалар тегирмонига сув қуяди.

Ҳалол ва ҳаром тушунчалари қуйи поғонага тушганда “Мендан кейин қўшилган одамнинг ҳаққини оляпман-ку, улар куйиб қолса майлими?” деган виждон сўроғи четга чекинади.

Ўзбекистонликларни ким шилмоқда?

Охирги икки йилда Ўзбекистонда ўнлаб молиявий пирамида “палак ёзди” ва одамларнинг миллионлаб доллар пулини ўмарди. Powerbank ижарасини таклиф этган “Parker”, видео кўриш орқали пул топишни тарғиб қилган HNK, Whats ва Aif, табиат ғамхўри ниқобидаги “Blue culture”, совға улашувчи “Дари получай” кабилар шулар жумласидан.

Алдаш услуби, сайт кўриниши ва бошқа жиҳатларига эътибор қаратилса, буларнинг ортида битта жиноий гуруҳ турган бўлиши мумкинлиги ҳақида шубҳа туғилади. Негаки, бири ёпилса, ўрнига бошқаси очилади. Ва ҳар бири одамларни миллионлаб долларга чув тушира олган.

Руслан Сабуров,
Kun.uz