Erdo‘g‘an G‘arbning yetakchi davlatlari elchilarini Turkiyadan chiqarib yuborishga qaror qildi

Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an TIVga AQSh, Germaniya, Fransiya va yana yetti mamlakat elchilarini persona non-grata deb e'lon qilishi haqida topshiriq berganini ma'lum qildi. Ular filantrop va huquq faoli Usmon Kavalani ozod etishga chaqirishgandi.

«Men Tashqi ishlar vazirligimizga nima qilish kerakligi bo‘yicha topshiriq berib shunday dedim: bu o‘n elchi zudlik bilan persona non-grata deb e'lon qilinishi kerak va buni zudlik bilan hal qiling», deya Eskishehir shahridagi miting vaqtida chiqish qilgan Erdo‘g‘anning so‘zlarini keltirmoqda jahon agentliklari.

AQSh, Germaniya, Fransiya, Kanada, Niderlandiya, Daniya, Shvetsiya, Norvegiya, Finlandiya va Yangi Zelandiya elchilari 18 oktabr kuni qo‘shma bayonot e'lon qilgan, unda Turkiya hukumatidan Kavala bo‘yicha masalaga tezkorlik bilan adolatli yechim topish so‘ralgan edi. Elchilar faolning hibsda saqlanishi Turkiya uchun «ko‘lanka» ekanligini qayd etgan. Bayonot e'lon qilingan kunning ertasiga bu 10ta mamlakat elchilari Turkiya Tashqi ishlar vazirligiga chaqirilgan.

64 yoshli Usmon Kavala - turkiyalik biznesmen, filantrop va huquq himoyachisi bo‘lib, u o‘z mamlakatida ko‘plab madaniy va huquq muhofazasiga oid loyihalarni moliyalashtirgan va bu loyihalar faoliyatida ishtirok etgan. Xususan, Turkiyada etnik ko‘pchilik hisoblanuvchi turklar hamda etnik ozchilik vakillari - armanlar va kurdlar o‘rtasidagi yarashuv ustida ishlagan.

2017 yil noyabrida Kavala 2013 yil Istanbuldagi Taqsim maydonidagi namoyishlarni tashkillashtirishda hamda 2016 yilgi davlat to‘ntarishiga urinishda ishtirok etishda ayblanib hibs qilingan. Muqaddam Parijda yashagan huquq faoli 2017 yildan buyon hech qanday sud ayblov hukmisiz qamoqda saqlanmoqda. 

Turkiya prokuraturasi 2013 yilgi namoyishlarda amerikalik milliarder va filantrop, dunyodagi ko‘plab avtoritar hukmdorlar tomonidan o‘z mamlakatlaridagi tartibsizliklarda aybdor qilib ko‘rsatiladigan Jorj Sorosning qo‘li borligini aytishgan.

Soros haqida shanba kungi miting chog‘ida Rajab Toyyib Erdo‘g‘an ham eslab o‘tdi.

«Kavala degan odam - Sorosning Turkiyadagi filialidir! O‘n elchi tashqi ishlar vazirligidan uning kechirilishini so‘ramoqda. Qanday yuzsizlik!», degan Erdo‘g‘an.

2020 yil fevralida Kavala sud tomonidan 2013 yilgi namoyishlar bo‘yicha ishda oqlangan, ammo u baribir ozodlikka chiqmagan, chunki prokuratura uni boshqa modda bo‘yicha hibsga olishni so‘ragan, keyinroq josuslik bo‘yicha ayblov ishi ham qo‘shilgan.

Kavala o‘tgan haftada «Frans press» uchun qamoqxonadan turib bergan intervyusida o‘zini Turkiyani qariyb 20 yildan buyon boshqarib kelayotgan Erdo‘g‘an tomonidan muxolifatchilarni xorij josuslari sifatida ko‘rsatish uchun vosita kabi his qilayotganini aytgandi.

2019 yilda Inson huquqlari bo‘yicha Yevropa sudi Kavalaning hibsga olinishini siyosiy motivlarga ko‘ra ta'qib etish hamda Turkiya hukumati tomonidan «nodavlat tashkiloti va huquq himoyachisining ovozini o‘chirish, boshqalarni bunday faoliyatdan chekintirishga hamda mamlakatdagi fuqarolik jamiyatini parchalashga urinish» deb topgandi.

Joriy yil sentyabrida Yevropa Kengashi Turkiyaga Kavalini sudgacha qo‘yib yuborish uchun dekabrga qadar muhlat bergandi. Aks holda Yevropa Kengashi Anqaraga nisbatan intizomiy choralar ko‘rishi bilan tahdid qilingandi.

Erdo‘g‘anning so‘zlari yuzasidan Reuters agentligiga izoh bergan Germaniya TIV ayni vaqtda qolgan to‘qqiz davlat bilan «intensiv maslahatlashuv» olib borilayotganini aytish bilan kifoyalangan.

Norvegiya TIV agentlikka Norvegiyaning Anqaradagi elchixonasi hozircha Turkiya hukumatidan elchining chiqarib yuborilishi borasida hech qanday ma'lumot olmaganini bildirgan.

«Bizning elchimiz mamlakatdan chiqarib yuborish uchun arzigulik ish qilmagan. Biz Turkiyani demokratik normalarga va qonun ustuvorligiga rioya etishga chaqirishda davom etamiz - bu davlat Inson huquqlari bo‘yicha Yevropa konvensiyasiga ko‘ra ham bunga majbur», degan Norvegiya TIV matbuot kotibi Trude Maaseyde.