Erdo‘g‘an g‘alla bitimini «kengaytirilgan miqyosda» davom ettirish niyatida ekanini ma’lum qildi

Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘anning ma’lum qilishicha, mamlakat g‘alla bitimini «kengaytirilgan miqyosda» qayta tiklamoqchi. Uning so‘zlari Bloomberg agentligi tomonidan keltirilgan.

Erdo‘g‘an g‘arb davlatlarini g‘alla bitimini Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi tinchlik bitimi asosiga aylantirishga yordam berishga chaqirdi, deb xabar bermoqda Bloomberg. Kelishuvni qayta tiklash bo‘yicha aloqalar davom etmoqda, biroq qaror g‘arb davlatlarining «va’dalarini bajarishiga» bog‘liq, deydi Turkiya prezidenti. U qanday va’dalar bajarilmaganiga aniqlik kiritmadi. «Afsuski, o‘tgan davrlarda sodiqlik tamoyiliga rioya qilinmadi. Qora dengiz tashabbusi bilan yaratilgan ijobiy muhitni o‘t ochishni to‘xtatishga, keyin esa doimiy tinchlikka aylantirish uchun diplomatik qadamlar qo‘yilmadi», dedi Erdo‘g‘an. 

Erdo‘g‘anning qo‘shimcha qilishicha, Putin bilan telefon suhbati Rossiyaning talablari va umidlari haqida bevosita ma’lumot bergan. Uning so‘zlariga ko‘ra, u va Putin Afrika davlatlarini g‘alla bilan ta’minlash «muhimligi» borasida bir fikrga kelgan, deb xabar bermoqda Bloomberg. 

Kreml 2 avgust kuni Erdo‘g‘an bilan bo‘lib o‘tgan telefon muloqoti haqida xabar berdi. Erdo‘g‘an Putinning avgust oyida Turkiyaga tashrif buyurishini kutmoqda. Turkiyaning Hurriyet gazetasi ma’lumot manbasini ko‘rsatmay turib, Putin avgust oyi oxirida kelishi mumkinligini eslatib o‘tdi. Rossiya tomoni tashrif niyatini tasdiqladi, biroq ehtimoliy sanalarga aniqlik kiritmadi. Putin uchun bu 2020 yil yanvaridan beri Turkiyaga va ayni paytda, NATO davlatiga birinchi tashrifi bo‘lishi mumkin. Putin Erdo‘g‘an bilan 2022 va 2023 yillarda ham telefon orqali, ham shaxsan ko‘p marta gaplashgan, jumladan 2022 yil avgust oyida Sochida bo‘lib o‘tgan uchrashuvda. 

G‘alla bo‘yicha kelishuv 2022 yil iyulidan beri amalda bo‘lib, Ukrainaga o‘z donini Qora dengizdagi to‘rtta portdan, jumladan, Odessadan eksport qilish imkonini berdi. G‘alla eksporti Turkiya bo‘g‘ozlari orqali va Turkiya hududida yuklar nazorati ostida amalga oshirildi. 2023 yil iyul oyida Rossiya tomonlarga shartnomani uzaytirishni istamasligi haqida xabar berib, uning shartlari bajarilmaganini e’lon qildi. Shartnoma 2023 yil 18 iyulda yakunlandi. 

Putin Rossiyaning g‘alla bitimiga qaytishi uchun oltita asosiy shartni aytib o‘tdi. Ular orasida, masalan, Rossiya don va o‘g‘itlarini yetkazib berish bo‘yicha sanksiyalarni olib tashlash, oziq-ovqat va o‘g‘itlar yetkazib berish bo‘yicha xizmat ko‘rsatadigan Rossiya banklari va moliya institutlarini SWIFT xalqaro moliyaviy ma’lumotlar almashinuvi tizimiga ulash va Rossiyaga qishloq xo‘jaligi mashinalari va o‘g‘itlar ishlab chiqarish sanoati uchun ehtiyot qismlari yetkazib berishni qayta tiklash. Putin g‘arb davlatlarini va’dalarini bajarmaslikda aybladi va BMT ularga ta’sir o‘tkaza olmasligidan afsusda ekanini bildirdi.