“Қайнаб турган қозонга ташлашди”. Нидерландиядаги ўзбек дизайнери – Европадаги ҳаёт ва дизайн ҳақида

У Kun.uz'га қандай қилиб Европага ишга боргани, у ердаги муҳит, менталитет ва инглиз тили билан боғлиқ психологик блокни енггани ҳақида сўзлаб берди.

Шерзод Мирзааҳмедов – Тошкентда туғилган, 35 ёшда. Олий таълимда иқтисодиёт бўйича ўқиганман, лекин иқтисодиётга алоқам йўқ, дейди у.

Европага йўл: аввал сиз портфолио учун ишлайсиз, кейин портфолио сизга ишлайди

Карьерамни иккига бўлсам бўлади. Ўзбекистонда фрилансер сифатида кўпроқ русийзабон мижозлар билан ишлаганман, ҳозир эса тўлиқ инглизча гапирадиган, европалик, америкалик мижозлар билан ишлайман.

Ўша пайтда портфолиоларни жойлаб борадиган платформалар бўларди-ю, унчалик кўп эмас эди. Фақатгина дизайнга ихтисослашган “Revision” деган платформа бўлар эди, ҳозир ёпилиб кетган. Ишларимни ташлаб турардим, платформа орқали ҳам мижозлар чиқарди, ҳам изоҳлар қисмида ишларингизга feedback (изоҳ) беришарди. Айнан мижоз топадиган free-lance.ru сайти бор эди, қилган ишларимни жойлаб бораверганман.

Энг муҳими – фақат амалга оширилган лойиҳалар эмас, балки ўзингиз қандайдир лойиҳани ўйлаб, дизайн қилиб, жойласангиз ҳам бўлади. Чунки бошида буюртмалар кўп бўлмайди, ўзингиз Facebook ёки Google сайтини оласизми, редизайн қилиб ташлаб қўйсангиз бўлади. Бошида сиз портфолио учун ишлайсиз, кейин портфолио сиз учун ишлайди. Портфолио кўпайганидан кейин, одамлар изоҳ ёзади, “вақтида сифатли қилди” каби изоҳлар ёзилганидан кейин, кўп мижозлар чиқадиган бўлган. Бизда нимаси яхши, Ўзбекистондаги дизайнерлар руслардаги каби қиммат хизмат кўрсатмасди, шу сабабли буюртмалар кўп эди.

Россия ва Украина 2013 йилда бир-бирига тескари бўлгач, Россияга санкциялар киритилди ва рубл курси тушиб кетди. Мижозлар рублда аввалгидек тўлайверамиз деб айтди, аммо мен учун бу 2–2,5 баробар камроқ пулга айланди ва кўп мижозларни йўқотдим. Шундан кейин Тошкентдаги компанияга ишга кириб, параллел равишда қилган ишларимни инглиз тилига таржима қилиб, Dribbble ва Behance'га жойлаб бордим. Фақат матнни эмас, йўналишни ҳам Европа бозорига мослаштириб, ўзгартириб жойлаб бордим. Секин-аста Европа бозорига ўтдим.

2007 йилдан 2018 йиллар оралиғида Тошкентда “Amayasoft”да ишладим, Кейин “Style Mix”да, ундан сўнг “Sapphire”га ўтдим. “DA Brander”компаниясида ҳам ишлаганман, 1 ойча Click'да ҳам ишлаганман. Бунга параллел равишда фрилансер бўлиб ҳам ишлаганман.

Ишга кириш интервюси ва виза

Ишларимни Dribbble ва Behance'га жойлаштириб борганимдан кейин Норвегия, Швециядаги катта-катта компаниялардан ҳам таклифлар бўлган. Уларнинг орасида Нидерландиядаги “Media Monks” компанияси ҳам бор эди, у орзумдаги компания эди. Европада тез ривожланаётган рақамли маҳсулотлар (digital production) ишлаб чиқарадиган компаниялардан бири эди. Қайси ишимни кўришганини билмайман, лекин ишларимни Dribbble'дан кўришган. Чунки Dribbble'да спектр кўп, ҳар хил ишларни жойлаш мумкин. Масалан, бирор лойиҳанинг типографияси, анимациясида дарров кўринади.

Улар UI-UX дизайнер эмас, визуал дизайнер қидираётган бўлишган. Интервюда 18-19 йилдан бери ишлаётган дизайнер билан гаплашганман, кейин йўқ бўлиб қолган. 1 йил ичида 3 марта интервю бўлиб ўтди, кейин ойлик, кўчиб келиш масалалари ҳақида гап очилганда “менга ойлик маош тўғри келмади” деб рад қилганман. Шундан кейин оила қурганман ва ҳаётим ўзгаряпти, ўзгарса ҳаммасини ўзгартирай деб, “Media Monks”га боришга қарор қилганман.

Ҳужжатлар тайёрлашда жуда қийналганман, иккита давлат бюрократияси бир-бири билан тўқнашган. Ҳужжат тайёрлайман, таржима қиламан, жўнатаман, улар хато топади, қайта қиламан – ишқилиб, қоғозбозлик бўлиб, кўпга чўзилиб кетган. Москвада виза берарди, Москвага бориб виза ололмаганман, чунки апостилни хато қилдириб қўйганмиз. Кейинроқ ҳаракат қилиб, виза олишга муваффақ бўлганман.

Нидерландия

2019 йил бошида Нидерландия (Ҳилверсум шаҳри)га аёлим билан кўчиб бордим. Визага, авиачиптага ва бир ойлик ижара пулларини тўлаб беришган, боргунча харажат қилмаганман. Компания мени қадимий ҳолландча муҳит, атмосферани ҳис қилсин деб эски ёғочдан ясалган, қиммат уйни ижарага олган. “Ҳозир биз тўлаймиз, ойлик олгандан кейин ярмини тўлайсан”, дейишган. 1 ойлик ижара нархи 2,5 минг евродан ошиқ эди. Қандайдир ғалати ҳиди борлиги учун қийналганмиз. Поллар ёғочдан эди, юрганда ғирчиллайди.

Қизиғи, ҳолландлар керагидан ортиқ тежамкор бўлишаркан. Биз уйнинг ярмида турардик, қолган ярмида уй эгаси яшарди, бизга “кун ёруғ-ку, кўп чироқ ишлатяпсизлар, чироқни ўчиринглар” деб хат ёзарди. Сув ва газни тежаш учун иссиқ сув келишини 5 дақиқа қилиб қўйган, бу вақтдан ошиб кетса, совуқ сув тушишни бошлайди, шошилиб ювинишга мажбур бўласиз. Шу каби ҳолатлар, умуман янги муҳит, тил, одамлар, маданият – жуда қийналганмиз.

“Нидерландияда иш ва ҳаёт баланси жуда яхши”

Ҳозир анча мослашиб кетдик, шок даврдан ўтдик. Болаларим 3 тилда гапиради: бу ерда болалар инглиз тилида унчалик гаплашмайди, шунинг учун улар ўртоқлари билан ҳолланд тилида гаплашади. Ўғлим ҳали кичкина, қизим мактабда 1 йилда ҳолланд тилини ўрганиб олди. Биз билан инглиз ва ўзбек тилида гаплашади. Биздан ҳам яхши чиқишиб кетган, айрим нарсаларни тушунмасак, 5 ёшли қизимиздан сўраймиз.

Мослашдик, лекин қийинчиликлар ҳали ҳам бор. Ватан соғинчи қийнаб туради. Иш билан ҳаёт баланси жуда яхши, болани боғчадан олиб келишим керак деб, мажлисдан чиқиб кетавераман. Нега чиқиб кетдинг, мажлисда ўтир, деб ҳеч ким гапирмайди.

Қанақа лавозимдаги одам бўлса ҳам, боламни боғчадан оламан ёки докторга бораман деб айтиб, бемалол чиқиб кетсангиз бўлади. Соат 5 лардан кейин деярли ҳеч ким ишламайди. Ҳаёт ва иш баланси Нидерландияда анча яхши. Болаларга таълим ва тиббиёт текин, болалар майдончаси жуда кўп. Ҳар бир шаҳарда 5-10 дақиқалик пиёда борадиган масофада бундай жойлар бор.

“Улар овқатга кам сарфлашади”

Овқат масаласида… овқат бу ерда биздагидек култ эмас, приоритетлар қаторида у деярли муҳим фактор эмас, овқатга жуда кам пул сарфланади. Битта ноннинг ичига бир бўлак колбаса қўйиб ёки шунчаки ноннинг ўзини еб кетаверишади. Ўзларининг ошхонаси ҳам унчалик ривожланмаган. Бошида биз овқатга кўп пул ишлатиб юборганмиз, ҳолландлар овқатга кўп сарф қиларкансизлар деб айтишган.

Қишда жуда қийин, соат 4 да қоронғи тушади. Ёзда 10 да ҳам ёруғ бўлиб туради. Экология жуда тоза. Давлат оилавий яшаш учун қулай, ҳамма шароитлар бор. Нафақат оилали одамларга, ҳар қандай одамлар яшаши учун қулай давлат – камбағалларга ҳам, ногиронлиги бўлган одамлар, ит-мушуклар боқадиган одамлар учун ҳам қулай. Ҳатто итларни сайр қилдириш учун ҳам парклар бор. Қанақа одам бўлишингиздан қатъи назар, бировга зарарингиз тегмаса, сиз учун ҳамма шароитлар бор.

“Дарров қайнаб турган қозонга ташлашди”

Илк иш куним. Офис – open space, очиқ майдон эди, жуда ноқулай ҳис қилганман, ҳамма бемалол, узоқ йиллик танишидек гаплашаркан. Ҳеч қачон бу қадар кўп инглиз тилида гаплашмаганман, биринчи иш кунининг ўзида битта дизайнер касал бўлиб қолиб, зудлик билан унинг лойиҳасини мен қилиб беришга мажбур бўлганман. Дарров қайнаб турган қозонга ташлашган. Ню Йорк офиси билан гаплашганман, бир бардан иккинчи барга бориб, текин маҳсулот олишга мўлжалланган акциянинг веб-саҳифасини яратиш керак эди. Бу лойиҳани бир амаллаб қилганман.

Аслида мен веб-сайт ва мобил иловалар дизайнини қилардим, лекин улар мени визуал дизайнер қилиб ишга олишган экан. Визуал дизайнернинг профили кенг экан, исталган визуал маҳсулотнинг дизайнини чизиш керак экан. Виртуал реаллик (VR experience), broadcasting (трансляцияларда чиқадиган ёзувлар), брендинг... Хуллас, кенг профилли, мураккаб ишларни бажарадиган позицияда ишга олишган экан. Бошида қийин бўлган, секин-секин эплаб кетганман.

“Дизайн янгиликларини қабул қилишда Европадан олдинроқда эканмиз”

Ҳозир бутун дунёда барча дизайнерлар Figma дастурида ишлайди. МДҲ давлатлари анча олдин бу дастурда ишлашни бошлаган, 2018-2019 йилларда мен ҳам Figma ишлардим. “Media Monks”га келганда Figma'ни билмасликларини тасаввур ҳам қилолмаганман. Менга тажрибали дизайнерни бириктириб қўйишган, Figma'да ишлашни бошлаганимда “нима бу, биз бу дастурда ишламаймиз, Фотошопни юклаб ол” деган. Ҳазиллашяпти деб ўйладим, тушунмадим, “ҳали ҳам Фотошоп ишлатасизларми” дедим. Тўғри, визуал дизайнлар учун Фотошоп, вебсайтлар учун Figma керак, лекин бу дастур ҳақида билмасликлари мени ҳайрон қолдирган.

Аммо бир-икки йилдан кейин Google хат ёзиб, ҳамма лойиҳаларни Figma'га ўтказишни сўраган. Шундан кейин ҳамма олдимга келиб, мендан сўрашни бошлаган ва мен жамоа учун бир соатлик Figma'да ишлашни тушунтириб дарс ўтиб берганман. Компания ичида Figma мени машҳур қилган. Ҳозир ўйлайман, дизайнда айрим нарсаларда МДҲ давлатлари Европадан ҳам олдинда бўлган экан.

Яна бир эътиборли жиҳати – янгиликни қабул қилишлари қийин экан, бирор янги дастур чиқса, биз Ўзбекистонда нима экан, ишлатиб кўрайлик деб синаб кўрардик, улар консервативроқ экан.

“Тил борасида психологик блокларим ечилмагунча инглиз тилида яхши гаплаша олмаганман”

Менда тил борасида ментал блок бўлган. Ўзбекистонда русчада нотўғри гапирсангиз кулишади ва бу норма ҳисобланади. Бу ерда нимадирни билмаганингиз ёки нотўғри талаффуз қилганингиз учун ҳеч ким кулмас экан. Мен буни бошида билмаганман ва кўп ҳаяжонланганман. Яхши гапиришим керак деб ўйлайверсангиз, ёмон гапирасиз. Сўз бойлигим ва грамматикам эмас, психологик блоким бўлган, битта хато гапириб қўйсам ҳаяжонланиб довдираб қолардим.

Секин ўзгарган, ишхонадагилар ҳам ёрдам берган, ўхшамаган жойларда ҳам, тилда ҳам, лойиҳаларда ҳам қўллаб-қувватлашган. Испанлар билан лойиҳа қилганда уларнинг инглизча гапиришини кўриб, ўзимдаги ҳаяжонни енгганман, улар сўзларни инглиз тилида айтяпти, лекин испанча гапираётгандек эшитиларди. Аранг тушундим, лекин уларга ҳеч ким ёмон гапиряпсан демаган, аниқлаштирувчи саволлар бериб тушуниб гаплашаверишган.

Бразилиялик ҳамкасбим бор эди, “сен негадир европаликларга ўхшашга, уларнинг ҳаёт тарзига мос тушишга ҳаракат қиляпсан, ўзингнинг маданиятни олиб кир, ўзингнинг мамлакатинг ҳақида гапир. Жамоа шу билан бойийди, сен уларга ўхшашга ҳаракат қилма, ўзинг бўл, ҳеч нарсадан уялма. Менга аксинча қизиқ, мамлакатингдаги одамлар, овқатлар, об-ҳаво ҳақида гапир”, деган. Шундан кейин психологик блокларим ечилган ва инглиз тилим яхшиланган.

“Мен умуман билмаган ишларни ишониб топширишарди”

Иш бошлаганимдан кейин мен кўпроқ продукт дизайнерман, UI дизайнерман, менга ўзимга мос иш беринглар, визуал дизайнер эмасман деганман. Ишлайвер, яхши бўлиб кетади дейишган. Видео дарслар кўриб, ўрганишни бошлаганман, Фотошопда дизайнларни қайси ўлчамдан қилишни ўргандим. Шундан кейин портфолиом кенгайиб кетган, комфорт зонадан чиқдим ва бу зонамни кенгайтирдим.

Ковиддан кейин бизда “Virtual events” деган янги бўлим очилди, яъни бутун дунёда бўладиган тадбирлар ҳаммаси онлайнга ўтганда, шунақа онлайн платформалар яратишга талаб катта бўлди. Бу бўлимга ўтиб, портфолиомни кенгайтирганман. Унда кўпинча трансляциялар, кимдир чиқиб гапиради, уни битта кадрдан иккинчи кадрга ўтаётгандаги анимациясини ҳам қилишим керак эди, кейин тагида чиқадиган исм фамилияси кабиларнинг дизайнини қилишим керак эди. Мен буларни қилишни умуман билмаганман, тажрибам йўқ нарсани қандай қилиб менга беришяпти деб ҳайрон қолганман. Лекин эплаб кетганман, бу ҳам профилимни кенгайтирди.

Ҳозир ўзимнинг йўналишимда ишлаяпман, яъни вебсайтлар, мобил иловалар дизайни бўлимига ўтганман. UI ва продукт дизайнда ишлаяпман. Тўғрисини айтсам, визуал дизайнда ишлаган пайтларимни соғиняпман, чунки веб дизайн бу кўпроқ систематик дизайн, визуал дизайнда эса кўпроқ креативлик керак бўлади ва янги нарсалар яратасиз. Платформалар дизайни кўпроқ тизим билан боғлиқ бўлиб, бир марта бошида йўналиш тузиб олиб, ҳамма бетлари, компонентлари тизимли бўлади ва шу сабабли бу зерикарлироқ.

Иш куни ҳақида қисқача

Хоҳласак, 3 кун офисга бориб, 2 кун уйдан ишласа бўлади. Лекин уйим узоқлиги, болаларимни боғчага олиб боришим кераклиги сабабли, бир марта бораман офисга. Эрталаб тураман, лойиҳаларни трекинг қиладиган тизимлар, smart sheets ва Google календарга қарайман, қанақа қўнғироқлар борлигини текшираман ва ҳар куни 5-10 минут ким нима иш қиляпти, қанақа муаммо борлиги ҳақида гаплашиб оламиз. Кун орада нима иш қилганимиз ҳақида ёзма равишда e-mail’ларга жўнатиб чиқаман.

“Карерамдаги энг қийин иш…”

Бошида бўлган, VR experience'га оид иш беришган, кўзойнак тақиб виртуал дунёга кириб кетасиз. Амстердамда жуда чиройли бино қурилган ҳозир, ўша бинони сотмоқчи бўлишган. VR кўзойнак тақиб, бино ичида айланадиган қилишган. Битта қўлингизда пулт бўлади, ўша пулт билан бино ичида виртуал айланиб юрасиз. Худди Google Earth'да юргандек. Кейин, масалан, “hotspot” бўлади: виртуал порталга бориб битта тугмани боссангиз, бошида залда бўлсангиз, битта тугма билан сизни квартираларга олиб чиқиб қўяди. Жуда қизиқ нарсалар қилишган, китобни очсангиз, қизиқ маълумотларни ўқийсиз. Юрасиз квартираларда, кейин яна “hotspot”ни топасиз, виртуал портал сизни офис ҳудудига олиб боради.

Мен порталларни чизишим керак эди, айлансангиз, 3D портал, ҳамма жой кўринади, анимация билан. Анимацияни мен қилмаганман, лекин раскадровкани қилишим керак эди, шунда роса қийналганман. Менинг миям – 2D, у лойиҳа эса 3D маконда. Параллел равишда осон вазиятда ҳам эмасдим: ҳам аёлим ҳомиладор, ҳужжатларни тўғрилашим керак ва бошқа уй топишим керак, ҳали банкдан ҳисобрақам очилмаган, ойлигимни беришмаган. Шундай вазиятда, устига устак қийин лойиҳа беришган, шунақа қийналганман. “Аксинча, бошида осонроқ лойиҳа беринглар, кейин қийинларини қиламан” десам, “йўқ қилавер” дейишган. Лекин бундай ҳолатларда бир нарса яхши “хўп, майли” деб сизни лойиҳадан чиқариб юборишса, сиз тайёрмаслигингизни тан олишган ва ўзингиз ҳам руҳий жиҳатдан тайёр эмас эканман деб қабул қиласиз ва таслим бўласиз. Қийин лойиҳаларни бериб “кураш, охиригача қила оласан” дейишган. Аранг Pinterеst'дан кўплаб ҳаволалар топиб, бир амаллаб битирганман. Лойиҳа менежери иш тугаганидан кейин бизни ҳолландча снэклар билан меҳмон қилган, байрам қилганмиз. Шунақа ўзимдан хурсанд бўлганман.

У ерда жуда катта компанияларнинг буюртмалари билан ишланади. Минус тарафи, битта лойиҳа устида шунақа кўп одам ишлайдики, сиз қўшган ҳиссангиз камайиб кетади, бу жамоавий иш бўлади ва мен қилган иш муваффақиятли бўлди деб кўрсатиш жуда қийин бўлади.

“Анна Франкнинг виртуал кутубхонаси мен учун энг яхши иш бўлган”

Менга жуда ёққан лойиҳалардан бири – Анна Франк ҳақидаги мобил илова эди. Амстердамда Анна Франкнинг уй музейи бор, расизм ва ксенофобияга қарши лойиҳа ташкил қилинган. У китоб жавони орқасида бекиниб, китобини ёзган, худди шунақа китоб жавонининг виртуал реаллик кўринишини чизиб чиқишган. Анна Франкнинг хонаси бўлади, қанақадир объектлар бўлади, уларни очсангиз, ксенофобия ёки расизмга учраган одам бошидан ўтказганларини айтиб беради.

Жуда қизиқ лойиҳа бўлган, катта халқаро мукофотларни ютган. Дизайн нуқтайи назаридан мураккаб иш қилинмаган, лекин ғояси менга жуда ёққани учун ҳали ҳам “Media monks”да қилган энг яхши лойиҳам деб ҳисоблайман.

“Google, Meta, Amazon, BMW билан ишлаганман”

Компанияга энди келганимда, Антуан деган дизайнер бўларди ва у фақат Google'нинг лойиҳаларини қиларди, “ваув, Google'га қиляпти” деб ҳавас қилардим, мен учун бундай ишлар катта туюларди. Ўзимга ҳам биринчи марта Google проект беришганда ҳаяжонланганман. Лекин битириб бўлгандан кейин осон экан-ку деганман.

Meta, Amazon, BMW каби компаниялар билан ишлаш, тўғриси, унча ёқмайди. Менга кўпроқ минуслари кўринади, улар катта компания бўлгани учун дизайн системаси жуда тартибли йўлга қўйилганки, сизда эркинлик бўлмайди, тизимдан чиқиб кетолмайсиз, хато ҳам қила олмайсиз. Лекин одам хато қилиб туриши ва уни тузатиб ўрганиши керак. Бундай лойиҳаларда эса хато қилолмайсиз. Тизимдан чиқиб кета олмайсиз, ҳамма нарса бир-бирига боғлиқ, ранглар, шрифтлар тизимлаштириб бўлинган ва шу сабабли зерикарли иш. Яна юзта одам тепада туриб, ўзининг фикрини айтади. Чунки бирор ишни биринчи очганингизда дизайн кўринади ва ҳамма тушунаман деб ўйлайди ва фикрини айтаверади. Айниқса, Америка бозори учун ишласангиз, дизайн охирида қолиб кетиб, матнни муҳокама қилиб кетишади. Битта дизайндаги матнни йигирматача копирайтер текшириб ўтирган ҳолатлар бўлган. Чунки уларда матнда ёзиладиган гаплар борасида олдиндан огоҳлантирилмаса, судга бериб юборади, шунинг учун керагидан ортиқ эътиборни дизайндан кўра матнга қаратишади.

Яхши дизайнер ким?

Вақт ўтган сари яхши дизайнер ким деган саволга жавобим ўзгариб борган. Бошида Фотошопни зўр қиладиган деб ўйлаганман, кейин техник жиҳатдан зўр чиройли дизайн чизадиган деб ўйлаганман. Бу ерга келганимдан кейин дизайн санъат бўлса керак деб ўйлардим. Артемий Лебедев кундалигида дизайн ҳеч қанақа санъатмас, у функция деган. Ўшанда ёш эдим ва бу фикрга қўшилмаганман, қанақасига? Ахир бу санъат, кўнгилдан чиқариб чизаман, деганман. Йўқ, у ҳақ бўлган, дизайн бу функция, бизнес масалаларини ҳал қиладиган, коммуникацияни етказадиган восита экан.

Ҳа, талант бўлиши керак, лекин тажриба ҳам керак. Soft skills, иккиламчи нарсалар, коммуникациялар ҳам муҳим. Фақат дизайн қилмасдан, уни ҳимоя қила олиш ҳам керак. Google лойиҳаларда 20-30 та одам ўтиради, уларга нега бундай дизайн қилганингизни етказиб бера олишингиз керак. Кўпроқ меҳнат керак, кўп китоб ўқиш керак, ҳаётий тажрибани ҳам уйғунлаштириш керак.

Креатив блокни енгиш учун нималар қилганман?

Бошида ҳаммада креатив блок бўлади. Умуман қўрқиш керак эмас, ҳаммада бўлади бу. Мен яхши дизайнер бўлолмас эканман, менга яхши ғоя келмаяпти деб ўйлаш керак эмас. 18 йил мобайнида айрим нарсаларни автоматик қиладиган бўлганман. Баъзан блок эмас, жуда кўп ғоя келадики, ҳатто у минусга ишлайди. Чунки эрталаб турасиз, тоза мия билан қарасангиз, нимадирлар кўзингизга хато кўринади ва ўзгартиришга киришасиз. Эртасига яна нимадир хато кўринади ва ўзгартиргингиз келади, бу ҳам яхши эмас. Жуда кўп ғоя бўлса, уни ҳам назорат қилиш керак.

Креатив блокдан қутулиш учун бошқа иш қилиш керак, масалан сайр қилиш, душ қабул қилиш, китоб ўқиш ва умуман ғоя ҳақида ўйламаслик, иложи борича ухлаш. Нимадир ўхшамаётган бўлса, ўзингизни қийнашингиз тўғри эмас. Ғоя келади, ўзингизни қийнаб топганингиздан кўра, ўзи ғоя келиб, креатив блок ечилганда кайфиятингиз ҳам кўтарилади.

Агар рақамли маҳсулот дизайнини қилаётган бўлсангиз, масалан, веб-сайт дизайнини фақат веб-сайтларни кўриб чиқиш ҳам тўғри эмас. Кўчага чиқинг, бирор композицияси қизиқроқ бино, ёки табиат қўйнида чиройли манзарани кўриб қоласиз, шундан илҳомланинг. Бир марта табиатни кузатиб, баргларни босиб, ўзимни чалғитишга ҳаракат қилиб юрганимда ғоя келиб қолган ва уйга қайтиб келиб ишлаганман. Китоблардан кўп ғоя оламан. Айниқса, илмий фантастика китоблари, журналлардан кўп илҳом оламан.

Бу ердаги дизайнерларнинг Ўзбекистондаги дизайнерлардан бир фарқи бор – бу ерда энг тажрибали дизайнерлар ҳам шу йўналишда аввал қилинган ҳамма ишларни йиғиб чиқади (moodboard), бунинг учун ҳатто бир иш кунини сарфлашади. Бу ўғриликка кирмайди ва қўрқиш керак эмас, муҳими олдинги ишлардан илҳомланиш. Ишни битиргандан кейин умуман бошқача дизайн қилинган бўлади, moodboard сизга ишни тўхтатиб қўймаслигингизга катта туртки беради.

Ҳар хил йўналишдаги дизайнлар аллақачон қилиб бўлинган, шу сабабли велосипед ихтиро қилишга ҳаракат қилиш керак эмас. Креатив блокни келтириб чиқарадиган нарса ҳам шу – “ваув деган нарса қилишим керак “деб ўйлаш.

Ўзбекистондаги дизайн муҳити бу ердан қандай фарқланади?

Шу пайтгача Нидерландияда докторлар томоқни чайиш, укол-дори деган нарсалар буюрмаган. Тоза ҳавода айланиб кел, ўтиб кетади, дейди. 2 ҳафтадан кейин борсангиз ҳам, парацетамол ич дейди, бўлди. Бу жуда консерватив мисол.

Энди дизайн нуқтайи назаридан гапирсам, Figma мен борган пайтда энди чиқиб келган ва бозорда ўзини ҳали исботламаган дастур эди. Ҳам у пайт “Media Monks” локал компания эди, ҳозир анча кенгайди ва глобаллашди. Энди у янгиликларни қабул қилишга мажбур, сунъий интеллект аллақачон кириб келди. Уни ким тез ўзлаштирса, ўша энг тез ютади, деган фикрга келинди ва охирги бир неча ой ичида бизга кўп тренинглар қилишди. Ҳали ҳам 15-20 дақиқа ичида ҳар куни сунъий интеллект борасида янгиликлар ҳақида гапириб беришади.

Айрим номаълумроқ нарса бўлса, Ўзбекистонда тезроқ ўтилади. Боя айтганимдек бошқаларнинг ишидан илҳомланишдан қўрқишмайди. Саудия Арабистонида Қиддия деган янги шаҳар қуриляпти, ўшанинг веб-сайти дизайнини қилишни тендерда ютиб олдик. Катта тажрибага эга креатив дизайнер лойиҳа дизайнини қилди ва бизга эълон қилди. Moodboard шундоқ кўриниб турибди, кимларнинг ишидан илҳомланганини рўйхат қилиб қўйган ва буни беркитмаган ҳам. Айниқса, тез қилиниши керак бўлган ишларда бошқалардан илҳомланиш нормал.

Сунъий интеллект ва дизайн

Умумий сунъий интеллектга қараш менда қанақа: биз болалигимизда энди компютерлар чиқиб келган вақтда ота-оналаримиз ҳам компютер бизнинг ишимизни олиб қўяди деб қўрқишган ёки бухгалтерлар автоматик ҳисоблаш машиналари бизни ишсиз қолдиради деб ўйлаган. Лекин охир-оқибат компютер ёрдамчи инструмент, сизнинг ишингизни осон қиладиган нарса бўлиб чиқди. Лекин улар ҳали сизнинг ишингизни эгалламади, машинкада ёзадиганларнинг иши ва ҳаётини осонлаштирди.

Ҳозир сунъий интеллект қилаётган ишлар ҳам менга ёрдамчи, у ҳали-бери менинг ўрнимни боса олмайди, чунки лойиҳалар давомида коммуникация, бир одам иккинчи одам билан гаплашганда калит қарорларини қабул қилишни қила олмайди. Ишни бошлаб олиш учун сунъий интеллект яхши ёрдамчи, лекин барибир тайёр, охирги маҳсулотни одам яратади, охирги нуқтани одам қўяди. Шуни қабул қилиб, сунъий интеллектни рақобатчи эмас, ёрдамчи деб қабул қилиш керак.

Мадина Очилова суҳбатлашди.