Сайловдан сўнг: Франция бир муддат “парламент республикаси”га айланадими?

Франция парламентига сайловларда ҳеч бир партия 50 фоиздан кўп ўрин олмади, энди ҳукуматни шакллантириш учун коалиция тузишга тўғри келади. Ички сиёсатни юритишда бош вазирнинг ўрни катта ва у президентга эмас, парламентга ҳисобдор, шу сабабли агар янги бош вазир Макроннинг партиядоши бўлмаса, Франция шартли равишда парламент республикасига айланади, дейди Kun.uz билан суҳбатда таҳлилчи Ҳумоюн Бобоев.

Францияда 30 июн кунги парламент сайловларининг 1-турида ҳеч бир партия 50 фоиздан кўп ўринни ололмаган эди. Шу сабабли 7 июл куни 2-тур бўлиб ўтди.

Кўпчилик 1-турда энг кўп овоз олган мухолифатчи Марин Ле Пеннинг партияси ғалабасини тахмин қилганди. Экзит-полл натижалари ҳам шуни кўрсатган.

Лекин биринчи ўринни сўллар ва яшилларнинг алянси – “Янги халқ фронти” эгаллади. Иккинчи ўринни – амалдаги президент Макрон бошчилигидаги марказчилар, яъни парламентдаги яккаҳукмронлигини бой берган “Биргаликда” блоки банд этди. Ўта ўнгчилар Марин Ле Пен ва Жордан Барделланинг “Миллий бирдамлик” (ёки “Миллий бирлашув”) партияси учинчи бўлди.

Сайлов натижалари эълон қилингач, ҳукумат раҳбари – шу йил январида Франция бош вазири этиб тайинланган Габриел Аттал истеъфога чиқишини маълум қилди.

Эммануэл Макрон навбатдан ташқари сайловни Европарламентга бўлган сайловларда Франциядан ўта ўнгчилар ғалаба қозониши ортидан эълон қилган эди. “Paris-Nanterre” университети магистранти Ҳумоюн Бобоевнинг Kun.uz билан суҳбатда айтишича, президент пухталик билан сайловда ўта ўнгчилар ғалабасига қўйиб беришни истаган бўлиши мумкин. Бу эса 2027 йилги президентлик сайловида унинг партиясига қўл келарди.

“Президент Макрон халқ ким томонида эканини шу он аниқлаймиз, деди. Лекин мана, сайловдан кейин у танқидлар остида. Чунки на ҳукумат тузилиши, на ким билан коалиция тузиш маълум эмас. Шундай бўлса-да, Макроннинг бу иши тўғри. У агар сайловни ўтказмаса, навбатдаги уч йилни танқидлар остида яшарди. Халқ, медиа ва айниқса, ўта ўнгчилар уни қўрқоқликда айбларди.

Бундан ташқари, агарда ўта ўнгчилар шу гал ғалаба қозонганда 3 йил ҳукуматни бошқарар эди. 2027 йилга келиб эса Макрон уларни ҳеч нима қилолмаганликда айбларди”, – дейди Ҳумоюн Бобоев

Энди француз сиёсий тизими олдида коалицион ҳукумат тузиш вазифаси турибди. Бу эса осон эмас.

Макрон ўта ўнгчилар билан ишламайди, чунки икки томон ғоявий душман. Бироқ сўллардаги асосий куч – “Бўйсунмас Франция” партияси ҳам аллақачон Макрон билан ишламаслигини маълум қилган. Шундай шароитда, қолган партиялар билан ишлаш ва тезроқ ҳукумат тузиш вазифасини уддалаш керак.

“Ҳозир Макронни танқид қилишяпти, чунки сайловдан кейин Франция учга бўлиниб кетди”, – дейди сиёсий таҳлилчи.

Бобоевнинг айтишича, бош вазир Габриэл Атталнинг истеъфоси ҳам ҳали-бери қабул қилинмайди, чунки коалиция тузиш осон ва силлиқ иш эмас. Буни сўллар ўз қўлига олиши ҳам мумкин. Чунки уларда 178 та ўрин бор. Бош вазирни тайинлаш учун партияга 289 ўрин керак. Демак, бу поғонага энг яқин сўллар ва яшилларнинг бирлашмаси бўлиб турибди. Аммо “Янги миллий фронт” ҳам ўта ўнглар билан бирлашишни истамайди.

Эслатиб ўтамиз, Франциянинг амалдаги президенти – марказчилар вакилидир. 2017 йилдан бери президентлик лавозимида ишлаб келаётган Эммануэл Макрон иккинчи муддатини ўтаяпти ва келгуси сайловларда номзод бўлмаслигини маълум қилган. Шунингдек, французлар Макронни халқ ишончини оқламаслик билан айблайди. Бунга эса инфляциянинг ошиши, аҳоли харид қувватининг тушиши, кредит ва ипотека сиёсатининг инқирози, қисман миграцион сиёсат сабаб қилиб келтирилади.

Франциянинг Макрондан олдинги президенти Франсуа Олланд ҳам французларнинг ҳафсаласини пир қилганди. Макрондан фарқли равишда Олланд сўл кучлар вакили бўлган. Бу эса ўнгларга узоқ йиллардан бери сўл ва марказчиларни тўхтовсиз нишонга олиш, танқид қилишга баҳона бўлиб келмоқда.

Шоҳрух Мажидов суҳбатлашди.