«Ayolim o‘qishni bitirguncha, 8 oy bolamga o‘zim qaradim» - Germaniyada yirik kompaniyada ishlayotgan o‘zbek dasturchisi

Klarna – Yevropadagi yirik fintex kompaniyalaridan biri. Unda sanoqli o‘zbeklar ishlaydi. Shulardan biri Nodir Shams Klarna’da dasturiy ta’minot muhandisi. U nega Germaniyada qonunlar ishlashi, olmon madaniyati, u yerdagi maoshlar va boshqa mavzularda Kun.uz’ga gapirib berdi. 

Oila birlashuvi vizasi

Toshkent viloyatining Bekobod tumanida tug‘ilgan Nodirbek Shams bakalavriatni Toshkent davlat axborot texnologiyalari universitetida o‘qiydi. O‘sha paytda ingliz tilini o‘rganib, til sertifikatiga ega bo‘lgani qo‘l kelib, magistratura uchun Janubiy Koreyaga ketadi.

Qahramonimiz o‘qish davrida ayoli va farzandini ham o‘zi bilan olib ketishga harakat qiladi. Biroq viza masalasi hal bo‘lavermagach, Germaniyaga ketishga harakat qilib ko‘rishadi.

“6 oylik urinishlarimiz o‘xshamagach, ayolim Germaniyada DAAD stipendiyasiga harakat qilgan. Stipendiya olgach, o‘g‘lim bilan Germaniyaga ketishgan. Keyin men ham magistraturani bitirib, oila birlashuvi vizasi asosida Germaniyaga jo‘nadim”, – deydi u.

“O‘g‘limizga 8 oy o‘zim qaraganman”

Oila birlashuvi vizasi migrantlarga Germaniyada ishlash huquqini beradi. Lekin Nodirbek Germaniyadagi dastlabki 6 oyda ayolining o‘qishiga yordam beradi.

“Chunki ayolim o‘qishini bitirib olishi uchun amaliyot o‘tashi kerak edi. Uning amaliyot joyi va yashash joyimiz boshqa federal yerlarda joylashgani sababli u borib kelishi uchun bolaga kimdir qarab turishi kerak edi. Shu vazifani o‘zim bajarganman. 8 oy o‘zim bola parvarishi bilan shug‘ullandim”, – deydi Nodirbek Shams.

Shundan keyin turli IT kompaniyalariga ish uchun hujjat topshirib ko‘radi va kompaniyalardan birin-ketin chaqiruv takliflarini oladi.

“Albatta, IT kompaniyalari intervyulari juda qiyin bo‘ladi. Ularga yaxshi tayyorlanish kerak. Bolaga qaragan vaqtim davomida 3 oy intervyularga ham tayyorlanganman. Oxirida adidas va Klarna kompaniyalaridan ishga taklif olganman”, – deydi u.

$50 mingdan $90 minggacha yillik maosh

Mana 3 yildirki, Nodirbek Klarna’ni tanlab 3 yildan beri shu kompaniyada Senior Software Engineer lavozimida ishlab keladi.

Ma’lumot o‘rnida, Klarna – Yevropa bo‘ylab pul o‘tkazmalarini amalga oshiradigan kompaniya. 2005 yilda tashkil qilingan. Yevropada regulyatorlar juda ham qattiq bo‘lgani uchun u yerda fintexni rivojlantirish juda qiyin. Klarna buni osonlashtirgan holda mijozlarga taqdim qilgan.

Ko‘pchilik doim qiziqqan mavzu bo‘lgani uchun Nodirbek kompaniya maoshlari haqida ham gapirib berdi. “Kompaniya bilan kelishuvim borligi uchun aniq oyligim haqida aytolmayman. Lekin o‘rtacha yillik maosh 50 ming dollardan 90 ming dollar atrofida bo‘ladi. O‘zi umuman oyliklar haqida to‘liq ma’lumot olish uchun LinkedIn’dagi kirib ko‘rish mumkin. U yerda kompaniyalar to‘g‘ri ma’lumotlarni joylaydi. Shundan bilib olsa bo‘ladi”, – deydi u.

U bu oylik oilada bir kishi ishlagan taqdirda ham Germaniyada juda ham yaxshi hayot kechirishga yetishi, xohlagan uyda yashab, xohlagan mashinani minishga imkon berishini aytadi.

Shifokorlar taqchilligi

Nodirbek Germaniyada shifokorlar, ayniqsa, mutaxassis shifokorlar ancha tanqisligi va bu kasbga talab yuqoriligini aytadi.

“Bir necha oylab oldin shifokorga yozilib qo‘yishadi. Deylik, bir shifokor 1 kunda 2 nafar bemor ko‘rsa, 1 yilda 700 nafargacha mijoz qabul qila oladi. Germaniyaga shifokor bemorga 2 savolni beradi: Ko‘p suv ichdingizmi, 3 kun yotdingizmi? Agar shu ham yordam bermasa, keyin jiddiy tekshiruv boshlaydi. Shuning uchun agar 3 kunda o‘lib qolmasang, keyin davolashni boshlashadi”, – deb hazil qiladi Nodirbek.

U Germaniyadagi hayot tarzi haqida gapirarkan, mamlakatda shanba-yakshanba dam olish kunlari ekanligini, odamlar esa shanba kuni bozorlig-u hamma narsaga ulgurishi kerakligini aytdi. Chunki yakshanba kuni hech qayer ishlamas, nemislar bu kunda uxlaydi, dam oladi, velosiped minib tashqariga, o‘rmonga chiqib ketadi.

“Germaniya ilk kelganimda talabalar shaharchasida yashagandim. U yer shovqin edi. Keyinchalik haqiqiy nemis qishlog‘ida yashadim. Bu yer yakshanba kuni xuddi qabristondek jimjit edi”, – deydi u.

Nodirbek ishga borib kelishi 9-10 kilometrni tashkil qilishi va bu masofani odatda velosipedda yoki yayov bosib o‘tishini aytadi.

Chang ko‘paygan, biznes muhit yaxshilangan

U Toshkent shahridagi ijobiy va salbiy o‘zgarishlar haqida ham gapirdi.

“Metrolar uzaygan. Buni pozitiv o‘zgarish deya olaman. Shaharda chang ko‘paygan. Kelganimdan keyin 2 kuncha yo‘talib qoldim. Keyin o‘rgandim, o‘tib ketdi. Va yana biznes muhit Toshkentda juda kuchayganini sezdim. Odam ham shaharda ancha ko‘paygan. O‘zbek tiliga hurmat ham oldingidan ancha yaxshilanganini ko‘rdim. Masalan, oldin banklarda rus tilida xizmat taklif qilishgan bo‘lsa, hozir o‘zbek tilida taklif qilishadi”, – deydi dasturchi.

Biroq u O‘zbekistonda o‘zbek tili mavqeyining pastligini o‘g‘li va Toshkentda bo‘lgan bir voqea misolida aytib berdi.

“Ishim ingliz tilida bo‘lgani uchun nemis tilim uncha yaxshi emas. Ayolim va o‘g‘limning asosiy tili esa nemis tili, shu uchun uyda o‘zbekcha gaplashamiz. 1,5 yil oldin Toshkentga kelganimizda o‘g‘lim bolalar bilan muloqotga kirishish uchun ularga o‘zbek tilida murojaat qildi. Biroq bolalar tushunishmadi, keyin ingliz va nemis tilida gapirdi, buni ham tabiiyki tushunishmadi. Lekin bolalarning ismi o‘zbekcha edi. Shunda o‘g‘lim O‘zbekistonda nega o‘zbeklar o‘zbekcha gapirmaydi, deb so‘rab qoldi. Men ham hayron qoldim. Chunki bu Germaniyada katta bo‘layotgan odam uchun juda g‘alati holat. Sababi Germaniyada hamma nemis tilini o‘rganishga majbur”, – deydi u.

Germaniya – byurokratik davlat

Dasturchi O‘zbekiston haqida gapirarkan, odamlarning o‘zi ham ko‘p narsaga e’tiborsizligini aytadi.

“Masalan, – deydi u, – O‘zbekistonda korrupsiya ko‘p, rivojlanish yo‘q deyishadi. Biroq odamlarni o‘zi oddiy narsa – yo‘lda to‘g‘ri harakatlanishni bilmaydi. Masalan, 3 qatorga ajratilgan yo‘l. Lekin haydovchilar 4 qator bo‘lib yurishadi. Tushunmayman, mashinani to‘g‘ri haydashning korrupsiyaga nima aloqasi bor?”

Dunyo bo‘yicha Germaniyada qonunlar ishlashini ko‘p e’tirof etishadi. Nodirbek Shams fikricha, buning sababi Olmoniyada har bir inson o‘zining darajasida javobgarligini biladi. Va qonun hamma narsadan ustun turadi. Qonun kimdir uchun yozilmaydi. Qonun o‘sha xalqning manfaati uchun yoziladi va uning oldida hamma teng. Shuning uchun ham Germaniya o‘ta byurokratik davlat, qonunlar zo‘r ishlaydi va shuning uchun ham hamma narsa sekin.

Sabr va pozitivlikni saqlab qolish

Qahramonimiz Germaniyada yaxshi yashash uchun yo o‘ta kambag‘al bo‘lish kerak yoki o‘ta boy bo‘lish kerakligini aytadi. Chunki qandaydir omadi kelmagan insonning yashash xarajatini kimdir qoplab berishi kerak. Shu o‘rta qatlam chekiga tushadi. Sotsial tizim juda ham kuchli, bu hamma narsada ko‘rinadi. Shuning uchun soliqlar juda katta.

“Masalan, oila qurmagan kishidan 42 foiz daromad solig‘i olinadi. Shuni men tushunmayman, O‘zbekistonda qanday qilib 12 foiz soliq bilan sotsial tizim yaratish mumkin? Ba’zan Toshkentda hovli olmadingmi yoki boshqa deb so‘rab qolishadi. O‘z mahoratlaringizga inson sifatida investitsiya kiritish ba’zan juda ko‘p vaqt oladi. Albatta, buning orqasida qaytib keladigan narsa ham bor. Shuning uchun bunga sabr qilish kerak. O‘sish O‘zbekistondagidek tez bo‘lmasligi mumkin. Immigratsiya doim ham oson kechadigan jarayon emas. Shuning uchun sabrli bo‘lish va pozitivlikni doimiy saqlab turishni maslahat bergan bo‘lardim”, – deya suhbatni yakunladi Nodirbek Shams.

Zuhra Abduhalimova, jurnalist
Tasvirchi va montaj ustasi – Abdusalim Abduvohidov