AEXA Zaporijjya AESga alohida maqom berishni talab qilmoqda

Ukrainadagi urushni to‘xtatish rejasida Yevropadagi eng yirik atom elektr stansiyasi bo‘lgan Zaporijjya AES (ZAES) uchun alohida maqom belgilab qo‘yish lozim, dedi Atom energiyasi bo‘yicha xalqaro agentlik (AEXA) bosh direktori Rafael Grossi seshanba, 25 noyabr kuni Reuters agentligiga bergan intervyusida.

«U oxir-oqibat qaysi tomon nazoratida qolishidan qat’i nazar, baribir hamkorlik haqida bitim tuzish yoki hamkorlik muhitini yaratish kerak bo‘ladi», — deya ta’kidladi Grossi. «Nihoyatda muhim narsa shundaki: agar daryoning narigi qirg‘og‘ida buni istamaydigan va buning oldini olish choralarini ko‘rishi mumkin bo‘lgan boshqa davlat turar ekan, biror operator atom stansiyasidan foydalana olmaydi», — deb qo‘shimcha qildi u.

Avvalroq OAVda e’lon qilingan, Ukraina bo‘yicha AQSh tomonidan taklif etilgan 28 bandli rejada ZAES haqida alohida paragraf bor edi. Unda stansiya AEXA nazorati ostida qayta ishga tushirilishi, u ishlab chiqaradigan elektr energiyasi esa Rossiya va Ukraina o‘rtasida teng bo‘lib taqsimlanishi aytilgan.

Rasman bu reja e’lon qilinmagan. So‘nggi kunlarda Ukraina, AQSh va g‘arb davlatlari rasmiylari hamda OAV reja qayta ko‘rib chiqilgani, undagi bandlar soni kamaytirilgani haqida bir necha bor xabar berdi. Hozirgi muzokaralarda ZAESning kelajagi muhokama etilayotgan-etilmayotgani noma’lum.

«(ZAESdan energiyani) taqsimlash kerakmi-yo‘qmi — batafsil to‘xtalishni istamayman, chunki bu siyosat. Bu haqda Ukraina va Rossiya qandaydir bir paytda qaror qabul qiladi. Lekin bitta narsa aniq: bu holatda AEXA almashtirib bo‘lmas ahamiyatga ega», — dedi bu borada Rafael Grossi.

Umumiy quvvati 6000 MVt bo‘lgan oltita energiya blokidan iborat Zaporijjya AES 2022 yil mart oyida Rossiya qo‘shinlari tomonidan bosib olingan. Hozirda barcha reaktorlar to‘xtatilgan, ammo ular doimiy sovitishga muhtoj. Sovitish tizimiga tashqi tarmoqdan elektr energiyasi beriladi. Agar elektr ta’minoti uzilib qolsa, dizel generatorlar orqali elektr ta’minotini saqlab turishga to‘g‘ri keladi.

Zaporijjya AES suv sathi tushib ketgan Kaxovka suv omborining janubiy sohilida joylashgan. Bu qirg‘oqni Rossiya armiyasi nazorat qiladi. Shimoliy qirg‘oq esa Ukraina qo‘shinlari qo‘lida. Tomonlar muntazam ravishda bir-birini stansiyani o‘qqa tutish va elektr ta’minotini to‘sib qo‘yishda ayblamoqda.