Олтинни бўлишган мардлар, Бесланда омон қолган чемпион ва Токио олимпиадасининг бошқа энг таъсирли воқеалари

Олтин медалнинг «иккига бўлиниши»

Баландликка сакраш баҳслари олимпиада тарихига кирди. Бу йўналишда ғолиблик учун қатарлик Мутааз Эсса Баршим ҳамда италиялик Жанмарко Тамбери кураш олиб борди. Ҳар икки атлет 2,37 метр баландликдан ўтди, аммо 2,39 метрдан ўтолмади. Натижалар тенг бўлгач, ҳакамлар нима қилишни билмай турганда, икки ғолибдан зўр таклиф чиқди: «Иккимизга ҳам олтин беришнинг имкони йўқми?». Ҳакамлар буни имконли иш деб топишди ва ҳар икки атлет олимпиада олтин медалини қўлга киритди.

Италиялик Тамбери Рио олимпиадасидан олдин ҳам жуда зўр формада эди. У яхши мавсум ўтказган, олимпиада бошланишига 21 кун қолганда миллий рекордни янгилаб, «Бриллиант лига» босқичида ғолиб бўлганди. Чемпионликни қўлга киритиб бўлгач, 2,41 метр баландликдан ҳам сакрашга ҳаракат қилиб, жароҳат олади. Оқибатда олимпиадага бора олмайди. «Гипс ва қўлтиқтаёқ билан йиғлаб бошқа спортчиларнинг чиқишларини томоша қилардим», деб эслайди ўша онларни атлет.

Жароҳатдан тиклангач, Тамберининг ишлари юришмайди. Мусобақалардан биридан кейин атлет олдинги каби сакрай олмаётганидан эзилиб, хонасига кириб йиғлайди. Шунда Токио олимпиадасида у билан бирга олтин олган қатарлик Мутааз Эсса италиялик дўсти ва рақибининг хонаси эшигини тақиллатади. Мутааз Тамбери эшикни очгунча кутиб туради. Кейин улар узоқ гаплашишади. Тамбери йиғлайди, Мутааз эса унга шуғулланишда давом этиши кераклигини айтади. «Сенга ишонмаётганлар учун эмас, ўзинг учун шуғулланишда давом эт», дейди қатарлик йигит.

Мутаазнинг гаплари италияликка куч бағишлайди. Буни қарангки, бу икки рақиб ва дўст атлетлар Токиода биргаликда олтин олишди. Ҳакам уларга «Агар келишсангиз, иккингизга ҳам олтин берамиз» деганида икки спортчи жавоб ҳам бермай бир-бирини қучоқлаб кетади. Буни тушунган ҳакамлар тарихда илк марта олтин медални икки спортчига беришади. Икки рақибнинг хурсандчилиги тасвирланган видео бутун дунёга тарқалди.

Жанмарко бу воқеани шундай эслайди: «Мен бунга бутун умримни бағишладим, жуда хоҳладим ва бир кун орзумга етишим ҳақида ўйлашни ҳеч қачон тўхтатмадим».

Қатарлик атлет аллақачон олимпиадада бронза ва кумуш ютганди. У олтин ютмасдан фаолиятини тўхтатмасликка қарор қилганини айтди. «Олимпиадани ютмай нафақа чиқишни истамадим. Олтинни бу йигит билан бўлишиб, енгиллик ҳис қилдим. Тўғриси, бундан ортиқ хурсандчилик бўлиши мумкин эмас», дейди Мутааз.

Биргаликда кўтарилиш

Баландликка сакраш баҳсларидан аввалроқ стадионда 800 метрга югуриш баҳслари ўтказилганди. Унда иштирок этган ботсваналик Найжел Амос фаворитлардан бири эди. Чунки Токиодаги ўйинлардан бироз аввал у дунё бўйлаб энг яхши натижани қайд этганди. АҚШ вакили Исайя Жуэтт ҳам яхши имкониятга эга эди. У талабалар ўртасида АҚШ чемпиони ва америкалик югурувчилар ичида саралашда энг яхши натижани қайд этганди.

Яримфинал америкалик спортчи учун яхши бошланади. У ҳал қилувчи 100 метрдан аввал учинчи ўринда бораётганди. Ундан орқароқда ботсваналик Амос югураётганди. Шунда икки спортчи бир-бирига қоқилиб, йиқилиб тушади. Бу эса ғалабадан умид узилди дегани эди. Атлетлар бир муддат нима қилишни билмай ётишади. Кейин эса улар бир-бирига қўл узатиб, ўрнидан туришади-да, биргаликда финишга боришади. Бу ҳолат мухлисларни жуда таъсирлантирди.

«Суперқаҳрамонлар ҳақидаги барча мультфильмларни кўриб, шуни тушунганманки, инсон қанчалик хафа бўлса ҳам, ўзини қаҳрамонларча тутиши керак. Ўша вазиятда муносиб ҳаракат қилиши керак деб билдим. Чунки бу менинг қаҳрамон бўлиш учун имконим эди», деди америкалик спортчи журналистлар билан суҳбатда.

Ҳакамлар вазиятни синчковлик билан ўрганиб, америкалик спортчи қоидани бузганини аниқлашди. Ботсваналик Амос финалга чиқди, америкалик Жуэтт эса йўқ. Бироқ бу икки атлет бир-бирини қўллаб, финишга кириб борганининг ўзи қаҳрамонлик эди.

Афсона билан хайрлашиш

Ўзбекистон делегацияси Оксана Чусовитинага нисбатан ҳурматсизлик қилиб, уни байроқдорликдан маҳрум этган бўлса-да, дунё бўйлаб унинг ҳурматини жойига қўйишди. Токио олимпиадасида мухлислар йўқ эди, аммо Чусовитинанинг охирги чиқишидан кейин залдаги ҳамма уни ўрнида туриб олқишлар билан кузатиб қўйди. Афсонавий атлет саккизинчи марта олимпиада ўйинларида иштирок этди. 46 ёшида фарзандидан ҳам кичик қизлар билан рақобатлашган Оксана карьерасини муносиб тарзда якунлади.

Чусовитина шу вақтгача олимпиадаларда МДҲ жамоаси сафида олтин, Германия сафида бронза медалини қўлга киритган. Унинг Ўзбекистон сафида медал ютиш орзуси ушалмади, лекин шундай бўлса-да, Оксана афсонавий спортчи сифатида тарихда қолади. Спорт афсонаси Оксана Чусовитина охирги чиқишини якунлагач, трибунадагиларга раҳмат айтиб, кўзда ёш билан зални тарк этди. Мухлислар эса уни узоқ йиллар матонат рамзи сифатида эслаб юришади.

Бесланда омон қолган Артур

Россия жамоаси сафида олимпиада бронза медалини қўлга киритган эркин курашчи Артур Найфанов ҳеч қачон спортчи бўлиб катта мусобақаларда қатнашмаслиги, умуман, катта бўлмаслиги ҳам мумкин эди. 334 кишининг умрига зомин бўлган (шундан 186 нафари болалар) Беслан теракти ҳақида эшитгандирсиз. Артур воқеа содир бўлган 2004 йил 1 сентябрь куни биринчи синфга борганди. У онаси билан бирга асирга тушади ва онаси ҳалок бўлади. Айнан онаси Артур ва унинг опасини қутқариб қолиб, ўзи жон беради.

Бесландаги қабиҳ терактда омон қолган яна бир йигит Заур Сидаков Токио майдонларида олтин медални қўлга киритди. «Бу фожиа жуда кўп оилаларга таъсир қилди. Мен кураш тушиб юрган жуда кўп болалар ўша даҳшатни бошдан ўтказган», деб эслайди Токио чемпиони ўша онларни.

Ота-онаси Заурнинг Бесланга бориб, спорт билан шуғулланишини узоқ вақтгача тақиқлаб қўйишади. Бироқ йигитча машғулотларни давом эттириб, ўсишда давом этади. «Мен ўша терактда қурбон бўлган ҳамма учун курашдим. Беслан – менинг кичик ватаним. Мотам маросимида қатнашганда жаҳон чемпиони бўлиб, ғалабамни шу одамларга бағишлашни орзу қилганман. Бу менга энг катта мотивация берганди», дейди чемпион.

«Биз одамлар учун кўнгилхушлик эмасмиз»

Америкалик спорт гимнастикачиси Симона Байлз Токиога йўл олаётганда унинг ғалабасига кўпчилик шубҳа қилмаётган ва унинг ягона рақиби сифатида ўзини кўришарди. Ҳамма уни энг яхши деб атарди. Ахир у 4 карра олимпиада чемпиони ва 19 карра жаҳон чемпиони эди.

2018 йилда у руҳий ҳолатидаги тушкунлик ҳақида илк марта гапирганди. «Ҳаммангиз мени қувноқ, серғайрат қиз деб биласиз, лекин мен охирги вақтларда ўзимни синиққан ҳис қиляпман. Бошимдаги овозга жим туришини айтганим сари у баландлашиб бормоқда. Ортиқ ўзимнинг бу ҳақиқатимни яширмоқчи эмасман», деганди аллақачон афсонавий спортчига айланган Симона.

Байлзнинг айтишича, АҚШ гимнастика жамоасининг шифокори унга жинсий зўравонлик қилган. «Токио олимпиадасига тайёрланиш вақтида ҳаммаси содир бўлган ўша залга қайта-қайта боришга мажбур бўлишим юрагимга оғир ботяпти. Ҳаётимнинг жуда кўп қисмини машғулотларга бағишладим, йўлнинг охири тобора ёрқин кўрина бошлаганди. Энди эса у хиралашиб қолди», деганди Байлз.

Симона Токио олимпиадасида иштирок этгач, узоқ муддатли таътил олмоқчи бўлади. Бироқ унинг режалари пандемия сабаб йўққа чиқади. Тайёргарлик жараёнига ҳам таъсир қилган пандемия Байлзнинг руҳий ҳолатини ёмонлаштиради.

Симона таяниб сакраш машқини амалга ошириш учун чиққанда қаттиқ ҳаяжонланади. Ваҳоланки бу йўналишда у амалдаги олимпиада чемпиони эди. Сакрашни муваффақиятсиз амалга оширган атлет қўнишда тебраниб кетади. Муваффақиятсиз ҳаракатдан кейин Симона залдан чиқиб кетади ва бироз ўтиб, шерикларига қатнаша олмаслигини айтгани қайтиб келади.

Оқибатда Россия жамоаси АҚШни ортда қолдириб, 25 йилдан кейин илк марта жамоавий баҳсларда ғолиб бўлади. Байлз рус қизларни табриклаш учун биринчи бўлиб боради.

Байлз мусобақаларни жароҳат сабаб тарк этгани айтилди, бироқ спортчининг ўзи кейинчалик бунинг сабаби руҳий ҳолати бўлганини маълум қилди: «Мен ўз руҳий ҳолатимга эътибор беришим керак. Спортда бу жуда муҳим омилга айланиб бормоқда. Биз ўз танамизни, руҳиятимизни асрашга ҳам эътибор беришимиз керак, фақат томошабинлар биздан хоҳлаётганини бажаришимиз эмас. Биз инсонлар учун кўнгилхушлик эмасмиз, бизда ҳам туйғулар бор».

Қолаверса, Олимпиада вақтида Байлзнинг холаси оламдан ўтиб қолади. Бу ҳам спортчининг руҳий ҳолатига салбий таъсир қилмай қолмайди. Шу сабаб у олтин олиш имконияти юқори бўлган жамоавий кўпкурашда ҳам қатнашмайди.

Омадли медальон

Россиялик Виталина Бацарашкина Токиода ўқ отиш баҳсларида иккита олтин медални қўлга киритди. У 10 метрдан отиш баҳсларида «Ведьмак» видеоўйинидаги медальонни таққан ҳолда қатнашди. У олтин медални қўлга киритгач, бу медальонга кўпчилик эътибор қилди. Ўйиннинг асосчиси ҳисобланган Польша компанияси ҳам твиттердаги саҳифасида бу ҳақда пост жойлади: «Монстрлар учун кумуш, Виталина Бацарашкина учун олтин. Унга 25 метрдан отишда ҳам омад тилаймиз». Виталина бу дистанцияда ҳам олтин медални қўлга киритди.

Икки карра олимпиада чемпионини Омскда тантанали кутиб олишди ва унга атаб «Ведьмак» ўйинидаги қўшиқни куйлашди. Бацарашкина хурсанд бўлди ва жуда оддий орзуси ҳақида гапириб берди: «Умид қиламан, Омскда ҳам нормал шароитда шуғулланиш имконини берувчи тир пайдо бўлади».

«Менга турмушга чиқасанми? Илтимос»

Аргентиналик қиличбоз Мария Морис венгриялик рақибига мағлуб бўлиб, финалга чиқа олмайди. У матбуот анжуманида қатнашаётганида эса кутилмаган воқеа содир бўлади. Спортчининг мураббийи жонли эфирда унга «Менга турмушга чиқасанми? Илтимос» деб ёзилган қоғозни кўрсатади. 11 йил олдин ҳам мураббий Марияга бундай таклиф билдирган, лекин қиз рад этганди. Бу сафар рози бўлди.

«Бобо, биз уддаладик!»

Америкалик атлет Райан Краузер ядро улоқтиришда Токио олимпиадаси чемпиони бўлди. Чемпион бу спорт билан шуғулланишни бобосининг уйи томорқасида бошлаган. У бобосининг уйи томини нишонга олар, лекин бобоси болакайни койимасди. Айнан бобоси унинг спорт билан шуғулланишига сабабчи бўлган ва ҳар бир чиқишини биргаликда муҳокама қиларди.

Йиллар ўтиб Райаннинг бобоси гапира олмай қолади ва бўлажак чемпион унинг олдига ёзув тахтаси олиб боришни одат қилади. Улар ўша тахтада ёзиб, гаплашишади. Бобо ва набира биргаликда Райаннинг чиқишларини муҳокама қилишади. Райан журналистлар билан суҳбатда уйга қайтиб бобосининг тахтасига «Биз уддаладик. Биз олимпиадаги ютдик» деб ёзишни орзу қилишини айтди. Аммо... Райан Токиога келишидан бир кун аввал бобоси ҳаётдан кўз юмади. Райан эса тушкунликка тушмай, чемпион бўлади ва барибир ўша сўзларни ёзади, фақат бобосининг тахтасида эмас, кўксида кўтарган қоғозида: «Бобо, биз уддаладик».

Скейт устидаги «пари»

Скейтборд бўйича мусобақаларда 13 ёшли икки қиз совриндор бўлишди. Улардан бири бразилиялик Раисса Леал эди. Қизалоқ 6 йил аввал афсонавий «пари» либосида скейт учиб, ажойиб трюкларни намойиш этгани тасвирланган видео тарқалганди. Бу видео бир тармоқда 35 миллион марта кўрилган ва унга таниқли скейтбордчи Тони Ҳоук ҳам эътибор қаратганди.

2021 йилга келиб 13 ёшли қизалоқ олимпиада совриндори бўлди. Ҳоук эса унинг ёнида туриб, суратга тушди. Финалда япониялик тенгдошига 0,62 балл ютқазган Леал иккинчи бўлди. Тақдирлаш маросимидан кейин қизча натижасига жиддий қараб, ундан кўп нарса кутмасликларини сўради: «Мен бу натижа учун елкамга катта масъулият юклаб қўйишларини истамайман. Олдингидек кичкина қувноқ қизча бўлиб қолишни истайман. Мени ватанимда шундай танишади».

Қочоқ йигит учун медал

2019 йилда эронлик дзюдочи Саид Муллои ўзининг энг юқори ҳолатига чиқади. У 2018 йил жаҳон чемпиони бўлади ва бу муваффақиятни такрорлашга тайёр эди. Бироқ чоракфинал олдидан ғалати воқеа содир бўлади. Унга Эрон спорт вазири қўнғироқ қилиб, исроиллик спортчи билан тўқнаш келмаслик учун мусобақани тарк этиши кераклигини айтади. Теҳрон Исроилни давлат сифатида тан олмайди ва спортчиларига бу мамлакат фуқароларига қарши курашишни тақиқлайди.

Бироқ Саид бу талабни бажармай чоракфиналда гиламга чиқади. Кутилганидек ғалаба қозониб, яримфиналда исроиллик Саги Мукига қарши баҳс олиб боради. Бу баҳсда Саид енгилади ва кейинроқ исроиллик дзюдочи жаҳон чемпиони бўлади.

Бу воқеадан кейин Саид Эронга қайтиши хавфли эканини билади, чунки мамлакатда унинг оиласига аллақачон таҳдид қилишни бошлаб юборишганди. Шу сабабли спортчи ватанига қайтмай, Мўғулистон номидан мусобақаларда қатнаша бошлайди. Саид Токиода ҳам исроиллик Муки билан тўқнаш келади. Бу сафар эронлик атлетнинг қўли баланд келиб, финалгача боради ва олимпиадада кумуш медални қўлга киритади. Бироқ Эрон учун эмас, Мўғулистон учун.

Исроиллик Муки биринчи бўлиб Саидни табриклайди: «Саидни табриклайман, у қандай қийинчиликларни бошдан ўтказганини ва буни қанчалик хоҳлаганини биламан».

Ҳозир ушбу икки спортчининг дўстлиги ҳақида фильм суратга олишмоқда.

Жалолов ва дўстлари

Ўзбекистонлик Баҳодир Жалолов олимпиаданинг охирги кунида Ўзбекистонга олтин медални тақдим этди. Тақдирлаш маросимида Баҳодир карантин талабларига зид бўлса-да, боксчилар одатига кўра қолган совриндорларни ҳам энг баланд шоҳсупага таклиф қилиб суратга тушди. Шундан кейин тўрттала боксчининг ўзаро мулоқоти бошланиб кетди.

Британиялик Фрейзер америкалик Торресга далда бериб, катта натижага эришганини айтди. Баҳодир эса Кункабаев билан ҳазиллашишга улгурди. Кейин Жалолов барча уч рақибини қучоқлаб нимадир деди. Супероғир вазнда тенгсиз тўрт атлетнинг дўстона қучоқлашиб тургани олимпиада бокс баҳсларини жуда чиройли тугатиб берди.