“Ҳаётимизни битта арқон ушлаб туради” — ўлим билан юзма-юз ишлайдиган ғаввослар

Қаҳрамон Сулаймонов Тошкент шаҳар ФВБ ёнғин қутқарув отряди қутқарувчиси, 8 йилдан бери шу соҳада ишлаб келади. У қутқарувчилик қийин касблиги, буни билиб туриб ўзи шу касбни танлаганини таъкидлайди.

“Қўрқув ҳам бўлган, кетиб қолмоқчи ҳам бўлганман. Бундан олдин бошқа жойларда ишлаганман, акаларим ғаввос бўлиб ишлагани учун уларга ҳавас қилиб, шу ишни танлаганман. 8 йилдан бери ишлаяпман, олдинги ишларимга қараганда масъулиятлироқ ва савоблироқ”, дейди у.

Пойтахт ФВБ қутқарувчиси Боуржон Туронбеков илк ишини Миллий боғдаги каналда қидирув ишларидан бошлаганман дея хотирлайди:

“Сув тагида анча юрганман, ўлик олдимдан чиқиб қолган, қўлим тегиб кетгач, кучли қўрқув пайдо бўлган, ўзимни йўқотиб қўйганман. Ўн сония “музлаб” қолганман. Ўзимга келиб олиб, жасадни олиб чиққач, нақадар қийин касб танлаганимни ҳис қилганман. Ҳафта-ўн кун ўзимга келолмай юрганман, ўзимдан ўтганини ўзим биламан”, дейди Боуржон Туронбеков.

Баҳодир Мадалиев ФВВ махсус вазифалар бўйича Республика қутқарув марказида сувда қутқарув отряди қутқарувчиси, 2005 йилдан буён ғаввослик билан шуғулланиб келади. Унинг таъкидлашича, қидирув ишларида бир киши иши эмас, жамоавий бўлиб ишланади. Йил давомида 8-10 нафар чўкиб кетган одамларни сув остидан олиб чиқади.

Саидаҳмад Набиев 19 йилдан бери шу соҳада. Байрамларда, оилавий тадбирларда ҳам иш бўлиб қолиши, қишда совуқ, ёзда иссиқ демасдан, хавфли жойларга чақирувларга чиқишини айтади.

“Тошкент шаҳридаги сувлар — оқар сувлар. Бундай сувда тик туриб бўлмайди, босим билан айлантириб оқизиши мумкин. Шунинг учун сувга қарама-қарши ётган ҳолатда пайпаслаб ишланади. Сомон ичидан нина қидиргандек худди. Ҳар хил ўткир буюмлар бўлади, кесиб олиши мумкин”, дейди ғаввос Саидаҳмад Набиев.

Қидирув жараёни қандай олиб борилади?

Баҳодир Мадалиевга кўра, оқар сувда қирғоқнинг у четидан бу четига арқон тортиб, ўртага оғир буюмлар чўктирилади. Бундай қилинмаса, ғаввос сув тубига етиб боролмайди, оқим уни сув юзасига чиқариб қўяди. Ҳар қарич ер қидирилади.

“Сув остида ишлашда қутқарувчи арқон билан тушади, ўша арқон билан сигнал беради турли вазиятда. Хавф сезилганда махсус кийимдаги тугма босилади ва у ҳаво тўлади, шундай қилиб юқорига чиқилади.

Чуқур жойга тушганда босим кучли бўлади. Босим бошланганда бурнимизни ёпиб, ҳавони сиқамиз, шунда қулоқдаги босим очилади ёки ютиниш орқали ҳам бўлади. Сув остидан ҳам бирдан чиқиб бўлмайди бундай пайт, бўлмаса қулоқ-бурундан қон келиши мумкин. Босимга мослашиб, секин чиқиш керак бўлади”, дейди Баҳодир Мадалиев.

Ғаввос сувга тушаётганда белига 1,5 килограммлик 10-15 та камар боғлайди, ҳаво баллони бўлади, у ҳам 18,6 кг, умуман, 30-40 кг юк билан сувга тушади. Ғаввос ҳаёти қил устида туради. Қоп-қоронғи жойда пайпаслаб ишлайди.

“Сув тагида пайпаслаб қидириш жуда қийин иш, кўз боғлангандек бўлади. Ҳамма жойни синчиклаб қараш керак, қолиб кетган жойда жасад бўлиши мумкин”, дейди Саидаҳмад Набиев.

Сув тагидаги ғаввос сигнал орқали ҳолатини маълум қилиб туради. Тепадаги қутқарувчи ғаввоснинг қаердалигини сувдан чиқаётган пуфакларга қараб билади, тажрибали қутқарувчи пуфаклар ҳолатига қараб ҳам сув тагидаги ғаввоснинг ҳолатини билади.

“Ҳаётимизни битта арқон ушлаб туради. Сув тагида турли шароит бўлади, дарахт шохлари, турли чиқиндилар, сувнинг босими. Одатда чўккан жасадлар дарахт томирлари, турли бошқа буюмларга илиниб қолади. Шундай жойларни тўлиқ қараб чиқамиз”, дейди Қаҳрамон Сулаймонов.

Ғаввослар қўрқувни қандай енгади?

Тошкент шаҳар ФВБдаги ғаввослар асосан, Бўрижар, Анҳор, Бўзсув, Қичқириқ, Жунариқ каналларида ишлайди. Ёзда ёшларнинг белгиланмаган жойда чўмилиши оқибатида чўкишлар кўпаяди. 5-10 метр чуқурликдан чўкканлар олиб чиқилади.

“Устозларимиз чўкиб кетганларни эмас, тирик қутқариб қолган одамларингни ҳисобланглар, дейишарди. Баъзиларни жуда узоқ вақт излаганмиз, лекин ҳаммаси топилган”, дейди ғаввос Қаҳрамон Сулаймонов.

Сувга чўккан жасадлар топилганда ҳар хил ҳолатда бўлади, баъзилари шишиб кетган, баъзиларининг ранги ўзгариб кетади. Баъзан иш жараёни ғаввосларнинг руҳий ҳолатига ҳам таъсир қилади. Шунинг учун улар иш жараёнида кўпроқ умумий ҳолатга эътибор беради, жасадга синчиклаб қаралмайди. Агар синчиклаб қаралса, хотирага муҳрланиб қолади.

Ўқиш жараёнида қўрқувни йўқотиш, жасад ҳолатлари ўргатилади. Лекин реал ҳолатнинг фарқи бор. Фақат чўкиш эмас, авария ҳолатлари ҳам ўргатилади, ёш ходимларга ўргатиб борилади.

Бўрижар каналида чўкканлар

10 апрел куни Тошкентдаги Бўрижар каналининг Чилонзор туманидан оқиб ўтувчи қисмида уч киши чўкиб кетди. Жабрланганлар бири ўрта ёшлардаги Хитой фуқароси, Россия фуқароси бўлган 35 яшар аёл ва унинг 5 яшар боласи экани маълум бўлди. Уч кун давомида қидирув-қутқарув ишларида ишлаган Баҳодир Мадалиев узоқ қидирилган учинчи шахсни қандай топганини эслайди: 

“Доимгидек навбатчиликка келдик. Тушдан кейин соат 16:00 ларда Бўрижар каналида одам чўкканини етказишди, дарҳол етиб келдик. Бир бола чўккан, изидан онаси қутқармоқчи бўлиб чўккан, яна бир киши уларни қутқармоқчи бўлиб чўкиб кетган. Сув кўплиги, оқим тезлиги сабаб қидирув ишлари қийин бўлди. 3 кун давом этди қидирув, 25-30 киши бўлиб қидирдик. Сув остида дарахт томирлари кўп бўлгани учун қийин бўлди, алоқа арқонлари ўралиб қолади. Сув совуқ бўлгани учун навбат-навбат сувга тушдик. Қидирув пайти қўлим нимагадир тегди, тезда тортиб олдим. Яна қайтадан пайпаслаб кўрдим ва одам эканини билдим. Дарахт томирларига қисилиб қолган экан, юзага чиқиб жасад топилганини айтдим ва шерикларим билан бирга тортиб олиб чиқдик”, дейди ғаввос.

Бўрижар атрофи олдин овлоқ бўлган, бу йил 3 та чўкиш ҳолати бўлган, ҳар йили ушбу каналда 2-3 та чўкишлар бўлиб туради.

“Одамлар суза оламан, деб ўйлайди, лекин хато нарса бу. Тана сув ҳароратига мослашолмай, томирлар тортиб қолади ва натижада чўкиш ҳолати кузатилади”, дейди Боуржон Туронбеков.

Ғаввос Боуржон Туронбеков фаолиятида уни энг таъсирлантирган воқеани шундай эслайди:

“Ўтган йили Чирчиқ дарёсида бир оиланиг 17 ёшли ёлғиз фарзанди чўкиб ҳалок бўлди. Жуда ачиндик. Одамнинг фарзанди вафот этиши жуда ҳам оғир бўларкан. Эркак киши бўлсам ҳам, чеккага ўтиб йиғлаб олдим. Фарзанд доғини ҳеч кимнинг бошига солмасин”, дейди қутқарувчи Боуржон Туронбеков.

Суҳбатнинг тўлиқ шаклини юқоридаги видео орқали томоша қилишингиз мумкин.

Бахтиёр Тўхтаев суҳбатлашди.
Тасвирчи Жавоҳир Ғайратов, Низомжон Тошпўлатов,
Монтаж устаси Низомжон Тошпўлатов.