Olimlar 2040 yilda Yerning ichki yadrosi harakatdan to‘xtashi haqida ogohlantirdi

Maqola Yuta, Janubiy Kaliforniya, Kornell universitetlari (AQSh) hamda Xitoy Fanlar akademiyasi olimlari tomonidan yozilgan. Unda ta’kidlanishicha, Yer ichki yadrosining aylanish tezligi ko‘p yillardan beri o‘zgarib turibdi. Bu takroriy zilzilalardan kelib chiqadigan seysmik to‘lqinlar yo‘nalishining vaqtincha o‘zgarishi bilan bog‘liq.

Hozirgi kunda sayyoramizning ichki yadrosi Yer sirtining aylanishiga nisbatan sekin va qarama-qarshi yo‘nalishda harakatlanmoqda. Maqolada ta’kidlanishicha, olimlar 2040 yilga borib bu harakat butunlay to‘xtashini prognoz qilyapti, biroq keyinchalik yadro yana aylanishni boshlaydi va balki Yer bilan bir xil yo‘nalishda harakatlanadi.

Yerning ichki yadrosi sayyoraning magnit maydonini shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. U qattiq bo‘lib, asosan temir va nikeldan tashkil topgan hamda sayyoraning qolgan qismidan suyuq tashqi yadro bilan ajratilgan. Bu esa uning butun Yerdan farqli tarzda aylanishiga imkon beradi. Tashqi yadro o‘z navbatida Yer po‘stidan mantiya bilan ajratilgan.

Ichki yadroning harakati va to‘xtashi haqida aniq ma’lumotlar mavjud emas. 2023 yil yanvar oyida Nature jurnalida Pekin universiteti olimlarining tadqiqoti e’lon qilingandi. Ushbu tadqiqotda olimlar 1960 yillardan boshlab takrorlanib turgan zilzilalar tufayli yuzaga kelgan seysmik to‘lqinlar yo‘nalishlarini tahlil qilgan.

Tadqiqotchilar 2009-2020 yillar oralig‘ida Yerning ichki yadrosi aylanishdan to‘xtab, yo‘nalishini o‘zgartirgan bo‘lishi mumkinligi haqida xulosa chiqargan. Ular kuzatuv natijalari Yer magnit maydonidagi va kunning davomiyligidagi o‘zgarishlar bilan mos kelishini ta’kidlab o‘tgan.

Olimlar yana bir farazni ilgari surdi: Yerning qattiq yadrosi taxminan har 35 yilda to‘xtab, aylanish yo‘nalishini o‘zgartirishi mumkin, butun sikl esa taxminan 70 yil davom etishi mumkin. Ular o‘tkazgan seysmik ma’lumotlar tahlili ko‘rsatishicha, bundan avval yadroning to‘xtashi va aylanish yo‘nalishining o‘zgarishi 1970 yillarning boshlarida sodir bo‘lgan.