“Ityurak” - 60 yildan ortiq taqiqda bo‘lgan asar

Ushbu qissa 1925 yilda yozilgan, lekin tanqidiy g‘oyalari sabab sovet senzurasi tomonidan uzoq yillar nashr etilmagan. Asar saksoninchi yillarga kelib, qayta qurish davrida ommaviy tarzda o‘quvchilar qo‘liga yetib borgan.

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

It insonga aylanadi

Asarning bosh qahramoni professor Filipp Filippovich. U Moskvada yashaydi va inson organlari ustida tajribalar olib boradi. Uning asosiy maqsadi – inson xususiyatlarini sun’iy yo‘l bilan o‘zgartirish va yangilash. Shu vaqtgacha professor turli noodatiy tajribalar o‘tkazgan. Masalan, u hayvonlarning organlarini odamlarga qo‘shish orqali ularning xususiyatlarini o‘zgartirishga harakat qilgan, gipofiz va boshqa a’zolar orqali hayvonlardagi nutq va harakat xususiyatlarini odamlarga o‘tkazishni sinab ko‘rgan. Shuningdek, u inson va hayvon xususiyatlarini birlashtirish, yangi turdagi inson obrazini yaratishga intilib, turli tajribalarni amalga oshirgan.

Professor bir kuni ko‘chada och va abgor holatda qolgan it – Sharikni uyiga olib keladi. Unga e’tibor va hurmat ko‘rsatib ovqatlantiradi, parvarishlaydi. Biroq professorning niyati yaxshi emasdi – u Sharikni insonga aylantirish uchun dahshatli tajribasini olib borishga qaror qiladi.

Sharikning gipofizi va boshqa a’zolari ko‘chada o‘lgan daydi odamning organlari bilan almashtiriladi. Bu organlar itning tashqi ko‘rinishi, nutqi va odatlarini belgilaydi. Professor tajribalarini olib borish davomida bu mahluqning yangi ovozi va harakatlari atrofdagilarda hayrat, qo‘rquv uyg‘otadi. Natijada it asta-sekin insonga aylana boshlaydi. Undan Poligraf Poligrafovich Sharikov degan yangi “inson” paydo bo‘ladi.

Sharikov baribir odam bo‘lmadi

Biroq mo‘jiza sodir bo‘lmaydi. Sharikov madaniyatsiz, dag‘al va tarbiyasiz bo‘lib chiqadi. Uning nutqi, odatlari va xatti-harakatlari hayvonga xos bo‘lib qoladi. Endi unda inson huquqi bor edi, lekin uning qo‘polligi va beparvoligi atrofdagilarni qiynaydi.

U turli idoralarda ishga joylashadi, uydagi xizmatchilar va hamkasblar bilan kelisha olmaydi, xatti-harakatlari ko‘pincha nizo va tushunmovchilikka sabab bo‘ladi. U hatto professorning hayoti va odob-axloqiga aralashadi, talablar qo‘ya boshlaydi. Sharikov shahar atrofida ham o‘zini qo‘pol tutgani sababli aholi va hamkasblar bilan ko‘pincha mojarolar kelib chiqadi.

Tiyiqsiz tajribaning oqibati

Bulgakov Sharikov orqali jamiyatda paydo bo‘lgan “yangi odam”larning qiyofasini ochiq ko‘rsatadi. Bilimsiz, saviyasiz, lekin rasmiy minbar orqali qo‘llab-quvvatlanadigan insonlar. Asar orqali “odamni sun’iy yo‘l bilan o‘zgartirib bo‘ladimi?” degan falsafiy savol qo‘yiladi. Professor tajribalarini olib borishda o‘zining mas’uliyati, ilm-fan va inson ma’naviyati o‘rtasidagi qarama-qarshilikka duch keladi.

Oxirida…

Professor tajribani ortga qaytarishga majbur bo‘ladi. Sharikov yana itga aylantiriladi. Bu orqali yozuvchi insonni qo‘l bilan yaratib bo‘lmasligini, u faqat ma’naviyat va tarbiya orqali rivojlanishi mumkinligini ko‘rsatadi.

“Ityurak” – bu faqat g‘alati tajriba haqida qissa emas. U jamiyatdagi tajribasiz rahbarlar, bilimsiz “yangi odamlar” va inson tabiatining murakkabligi haqidagi hayotiy va falsafiy satira. Asar sizni inson va jamiyat haqida fikr yuritishga undaydi, bilim va ma’naviyatning ahamiyatini tushuntirib beradi.

Ushbu kitobni quyidagi havola orqali yuklab olib, to‘liq audio shaklda eshitishingiz mumkin.

Isomiddin Po‘latov