АҚШ ва иттифоқчилар: ҲАМАС «Байден режаси»ни қабул қилиши керак

АҚШ, Германия, Франция ва Британия давлат ва ҳукумат раҳбарлари ҲАМАС ҳаракатини АҚШ президенти Жо Байден яқинда эълон қилган Ғазо секторидаги ҳарбий можарога барҳам бериш режасини қабул қилишга чақирди. Елисей саройи томонидан 6 июн, пайшанба куни кечқурун эълон қилинган қўшма хатга кўра, улар бу режани тўлиқ қўллаб-қувватламоқда. Ҳужжатда, шунингдек, «давлат ва ҳукумат раҳбарлари Исроил хавфсизлигига содиқликларини» таъкидлаб, «Байден режаси»ни зудлик билан амалга оширишга чақиришган.

Тўрт давлат вакиллари «Фаластин маъмурияти ва бош вазир Муҳаммад Мустафонинг ислоҳот дастурини қўллаб-қувватлашларини» яна бир бор тасдиқладилар ва ҳукуматни минтақавий ва халқаро қўллаб-қувватлашни кучайтиришга чақирдилар. Ҳужжатдан кўриниб турибдики, имзоловчилар «Исроилнинг хавфсизлик эҳтиёжларини қондириш билан бирга, тегишли халқаро ёрдам билан Ғазо секторида қонуний Фаластин бошқарувини тиклаш зарурлигини» кўряпти. 

Байденнинг режаси қандай? 

АҚШ президенти Жо Байден 31 май куни Ғазо секторида ўт очишни тўхтатиш ва гаровга олинган исроилликларни озод қилиш бўйича янги режани эълон қилди, у Исроилнинг янги таклифига асосланади. Режа деэскалациянинг уч босқичи, асосан, доимий сулҳ ва Исроилнинг Фаластин ҳудудидан чиқиб кетишини ўз ичига олади. 

Режага кўра, биринчи босқич олти ҳафта давом этиши керак. Унда тўлиқ ва якуний ўт очишни тўхтатиш, Исроил қўшинларининг Ғазо секторидаги аҳоли пунктларидан олиб чиқиб кетилиши ва юзлаб фаластинлик маҳбусларни озод қилиш эвазига бир қатор исроиллик гаровга олинганларни қайтариш киради. Иккинчи босқич ҳарбий ҳаракатларни якуний тўхтатиш ва Исроил қўшинларини Ғазо секторидан олиб чиқиб кетишни ўз ичига олади. Бундан ташқари, бу босқичда қолган барча гаровга олинганлар Исроилга қайтарилиши керак. Ниҳоят, учинчи босқичда АҚШ ва халқаро ҳамжамият кўмагида минтақани кенг кўламли қайта қуриш режаси бошланади, бу эса 3-5 йил давом этади. ҲАМАС томонидан ўлдирилганларнинг жасад қолдиқлари исроиллик оилаларга қайтарилиши керак.

Жо Байден ўт очишни тўхтатиш режаси Қатар воситачилари орқали ҲАМАС гуруҳи вакилларига берилганини айтди. Америка президенти ҲАМАСни бу таклифни қабул қилишга чақирди. Шу билан бирга, у исроиллик сиёсатчиларга ҳам мурожаат қилди. «Исроилда бу режага рози бўлмайдиган ва урушни чексиз давом эттиришга чақирадиганлар борлигини биламан» деди Байден, Исроил ўз хавфсизлиги учун қўрқмасдан келишувга эриша олишини таъкидлаб.

ҲАМАС таклиф қилинган келишувни олқишлади 

Dpa маълумотларига кўра, ҲАМАС Байден тақдим этган келишувни олқишлаган. Гуруҳ вакилларининг сўзларига кўра, агар Исроил «бу борада аниқ мажбуриятини билдирса», улар доимий ўт очишни тўхтатиш ва Исроил қўшинларини Ғазо секторидан тўлиқ олиб чиқишга асосланган ҳар қандай таклифга «конструктив муносабатда бўлишга» тайёр.

Исроил Байденнинг режасини қайта ишлаш шарти билан қабул қилишга тайёр 

Исроил АҚШнинг Ғазо секторида ўт очишни тўхтатиш бўйича таклифига очиқ, бироқ режани яхшилаш керак, деди Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳунинг ташқи сиёсат бўйича маслаҳатчиси Офир Фалк. «Кўп тафсилотларни ишлаб чиқиш керак, жумладан, барча мақсадларимизга эришмагунимизча доимий оташкесим бўлмайди», деди Фалк Британиянинг The Sunday Times газетасига интервюсида.

Фалкнинг таъкидлашича, Исроил АҚШ президенти Жо Байден бир кун олдин эълон қилган режани рад этмайди. У буни Исроил расмийлари рози бўлган келишув деб атади. «Бу унчалик яхши келишув эмас, лекин биз ҳақиқатан ҳам барча гаровга олинганларнинг озод этилишини хоҳлаймиз», - дея қўшимча қилди Нетаняҳу маслаҳатчиси. Унинг сўзларига кўра, Исроилнинг ўт очишни тўлиқ тўхтатиш шартлари ўзгармаган: гаровга олинганларни озод қилиш ва ҲАМАСни «геноцид учун жавобгар террорчи ташкилот» сифатида йўқ қилиш.

Исроил ҳукуматидаги ўта ўнг миллатчилар, агар Бинямин Нетаняҳу президент Байден таклиф қилган сулҳни қабул қилса, ҳукмрон коалицияни ағдариш билан таҳдид қилмоқда, деб ёзади The Sunday Times. Исроил миллий хавфсизлик вазири Итамар Бен-Гвир шанба куни кечқурун унинг ўта ўнгчи «Оцма ехудит» («Яҳудий кучи») партияси «терроризмга ғалаба» беришдан кўра ҳукуматни тарқатиб юборишни афзал кўришини айтди. Исроил молия вазири Бецалел Смотрич «у таклиф қилинган режага рози бўлган ҳукуматнинг бир қисми бўлмаслигини» айтди. 

Исроил-Фаластин можароси

7 октябр куни эрталаб ҲАМАСнинг ҳарбий қаноти - «Иззаддин ал-Қассам бригадалари» Исроилга қарши «Ал-Ақсо тўфони» операцияси бошланганини эълон қилди. Ғазо секторидан Исроил томон минглаб ракеталар отилди, қуролли гуруҳлар Исроил аҳоли пунктларига кирди. 

ҲАМАСнинг билдиришича, операция босиб олинган Шарқий Қуддусдаги Ал-Ақсо масжидига бостириб кириш ва исроиллик муҳожирларнинг фаластинликларга нисбатан зўравонлиги кучайиб бораётганига жавобан амалга оширилган. Бунга жавобан Исроил армияси Ғазо секторида ҲАМАСга қарши ўнлаб қирувчи самолётлардан фойдаланган ҳолда «Темир қиличлар» операцияси бошланганини эълон қилди.

Исроил-Фаластин можароси авж олгандан бери 36 мингдан ортиқ фаластинлик ҳалок бўлди. Исроилда қурбонлар сони 1400 дан ошади. Ғазонинг 2,3 миллион аҳолиси Исроилнинг ҳаводан оммавий бомбардимон қилиши ва эксклавнинг тўлиқ блокадаси туфайли озиқ-овқат, сув ва дори-дармонлар танқислигидан азият чекмоқда.