Раисга мақтов, Россия нефти, Сурия ва F-35 бўйича санкциялар – Трамп ва Эрдўғаннинг учрашуви қандай ўтди?

25 сентябрь куни Оқ уйда АҚШ президенти Доналд Трамп Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўғанни қабул қилди.

Трамп Эрдўған билан икки соатлик музокаралардан сўнг мухбирларга берган баёнотида учрашув «турли масалаларда жуда якуний» бўлганини таъкидлади, аммо кейинроқ эълон қилиниши айтилган хабар тафсилотларини очиқламади.

Мақтовлар

«У жуда ҳурмат қилинадиган одам. Ўз мамлакатида ҳам, Европада ҳам, уни биладиган бутун дунёда ҳам жуда ҳурмат қилинади», деди Трамп Эрдўғанга ишора қилиб. «Ушбу ташрифдан фахрланаман».

Туркия президенти эса Трамп даврида Анқара ва Вашингтон «бошқача жараён»дан ўтаётганини айтди. «Биз жаноб Трампнинг биринчи ҳамда иккинчи муддатида ҳам Туркия–Америка муносабатларида бошқача жараённи бошдан кечирмоқдамиз», деди Эрдўған Оқ уйда.

Трампнинг иккинчи президентлик муддати давомида у Эрдўған билан дўстона алоқаларни сақлаб келган бўлса-да, икки давлат ўртасидаги муносабатлар сўнгги йилларда, айниқса Туркиянинг Россия билан давом этаётган савдоси туфайли таранглашган эди.

Al-Jazeera нашрининг ёзишича, шунга қарамай, икки лидер учрашувда ўз муносабатларини ижобий кўрсатишга ҳаракат қилди. Учрашувдан сўнг улар биргаликда тушлик қилди.

«Биз жуда узоқ вақтдан бери яхши муносабатдамиз,» деди Трамп. «Бу қаттиққўл одам. Бу ўз фикрида собит одам. Одатда менга бундай одамлар ёқмайди, лекин мен уни ёқтираман».

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Эрдўған эса Оқ уйга қайтганидан «жуда хурсанд» эканини билдирди ва Туркия–АҚШ муносабатларини «анча юқори босқичга кўтариш»га умид билдирди.

Россия нефти

Доналд Трамп Европа давлатларини Россия нефтини сотиб олишни тўхтатишга ундаб келмоқда, бунинг эвазига у Москва устидан қаттиқ санкциялар жорий қилиб, Россиянинг Украинадаги босқини учун молиявий манбаларини қуритишга уринишини маълум қилган. Россия жангларни тўхтатишни рад этаётгани сабабли Трамп бу ҳафта кескин бурилиш қилиб, Украина Россияга йўқотган ҳудудларининг барчасини қайтариб олиши мумкинлигини айтди.

Россия нефтини олаётганлар қаторида Туркия ҳам бор. Пайшанба куни у Эрдўғанни Россия билан давом этаётган савдоси учун танқид қилганди: «Мен унинг Россиядан нефть сотиб олишни тўхтатишини истайман, улар Украинага қарши ваҳшийликларни давом эттираётганда,» деди Трамп.

Reutersʼнинг ёзишича, Туркия Россия нефтини сотиб олишни тўхтатадими, деган саволга Трамп ишонч билан жавоб берган:

«Ҳа, менимча, у тўхтатади. Нега биласизми? Чунки у нефтни бошқа кўплаб одамлардан сотиб олиши мумкин», деди Трамп Эрдўған ҳақида.

Россия нефтини яна иккита Европа давлати – Венгрия ва Словакия ҳам сотиб олади. Аммо Трамп уларга бироз ён бераётгандек, чунки уларнинг энергияни бошқа манбалардан олиш имконияти чекланган.

F-35 қирувчилари

Эрдўған қарийб олти йилдан кейинги Оқ уйга илк ташрифида F-35 самолётларини сотиб олиш имконини берувчи АҚШ санкцияларини бекор қилишга Трампнинг розилигини олмоқчи.

Нашрнинг ёзишича, Эрдўған Трамп билан дўстона шахсий муносабатлардан фойдаланиб, йирик қурол-яроғ битимлари эвазига келишувлар тузишга интилаётган АҚШ маъмуриятидан фойда кўрмоқчи.

Эрдўған билан учрашув пайтида Трамп F-35 самолётларини сотиш бўйича келишувга тайёрдек кўринди.

«Менимча, у ўзи хоҳлаган нарсаларни сотиб олишда муваффақиятли бўлади,» дея Трампнинг сўзларини келтирмоқда Reuters.

«У F-35ни истайди, бу аниқ. Биз бу масалани жиддий муҳокама қиляпмиз,» деди Трамп. Шунингдек, у Туркия мудофаа саноатига қўйилган санкцияларни «жуда тез орада» бекор қилиши мумкинлигини қўшимча қилди.

Мунозаралардаги ижобий силжишлар – 2020 йилда Трампнинг ўзи жорий қилган санкцияларни четлаб ўтиш умидини бермоқда. Бу санкциялар – Туркиянинг Россиядан С-400 ҳаво мудофаа тизимларини харид қилганидан сўнг, Анқарага F-35 қирувчи самолётларини сотиб олиш йўлини тўсган. Аслида Туркия нафақат харидор, балки Lockhead Martin'нинг қудратли самолёти ишлаб чиқарувчилари қаторида ҳам бор эди, аммо С-400 туфайли дастурдан чиқариб юборилган.

Сабаб сифатида Анқара томонидан Россия технологияларидан фойдаланиш орқали АҚШ ҳарбий маълумотлари ошкор бўлиши хавфи кўрсатилган эди.

НАТОнинг иккинчи йирик армиясига эга бўлган Туркия Яқин Шарқ, Ўрта Ер денгизи ва Қора денгизда кучайиб бораётган таҳдидларга қарши ўзининг ҳаво кучларини сезиларли даражада оширишни истамоқда.

Сурия бўйича «эълон»

Трампнинг Оқ уйга қайтиши ортидан Туркия ва АҚШ – ўзаро муносабатларда энг катта «муаммо» бўлган Сурия бўйича мослашди. Энди АҚШ ва Туркия иккаласи ҳам Сурия марказий ҳукуматини қатъий қўлламоқда.

Хусусан, Трамп матбуот анжуманида Эрдўғаннинг Суриядаги ҳаракатларини ҳам мақтади. У кун охирида Сурияга оид «катта эълон» бериши ҳақида ваъда берди, бироқ тафсилот бермади.

Сурия қарийб 14 йил давом этган фуқаролик урушидан кейин ўтган йил декабрида диктатор Башар Асаднинг ҳокимиятдан ағдарилиши билан янги босқичга кирган эди. Трамп маъмурияти Асад давридаги инсон ҳуқуқлари бузилишларига қарши жорий этилган санкцияларни бекор қилиш жараёнини бошлаган.

«Менимча, президент Эрдўған Суриядаги муваффақият учун, мамлакатни собиқ раҳбаридан халос қилиш учун масъулдир. У бу масъулиятни ўз зиммасига олмайди, лекин бу буюк ютуқдир,» деди Трамп.

«Мен улар нафас олишлари учун санкцияларни олиб ташладим, чунки у санкциялар жуда қаттиқ эди,» дея қўшимча қилди Трамп.

Ядровий энергетика соҳасидаги ҳамкорлик

Бундан ташқари, Туркия ва АҚШ пайшанба куни ядровий энергетика соҳасидаги ҳамкорликни чуқурлаштириш бўйича англашув меморандуми имзолади.

«Оқ уйга ташрифи доирасида икки давлат ядровий энергетика йўналишидаги чуқур ва кўп қиррали ҳамкорликни янада мустаҳкамлаш жараёнини бошлаб берди», дея маълум қилди Туркия энергетика ва табиий ресурслар вазири Алпарслан Байрақтар.

«Биз стратегик фуқаровий ядровий ҳамкорлик бўйича англашув меморандумини АҚШ давлат котиби Марко Рубио билан, икки давлат раҳбарлари иштирокида имзоладик,» деди вазир. «Умид қиламанки, келгусида ушбу келишув доирасида амалга ошириладиган ишлар икки давлат учун ҳам ўзаро фойда келтиради», дея қўшимча қилди у.