MIB yana o‘z “repertuarida”. Undiruv hokimlikka qadalganida qo‘llar cho‘ntakka solinadi

Toshkent shahar hokimligi va “Xisorak Beshyog‘och” MChJ o‘rtasidagi ish 11 yillik “tarix”ga ega. Hokimlikning 2011 yil 29 iyundagi 373-sonli qarori bilan Chilonzor tumani, Furqat berk ko‘chasida joylashgan, “Xisorak Beshyog‘och” MChJga tegishli 6699 m² bino-inshootlar va salkam 3 gektar yer maydoni bilan davlat ehtiyojlari uchun olingan.

Fuqarolik kodeksining 206-moddasiga ko‘ra, olib qo‘yilayotgan yer uchastkasidagi uy, boshqa imoratlar, inshootlarni zarar o‘rni bozor qiymati bo‘yicha to‘liq qoplanmagunicha buzib tashlashga yo‘l qo‘yilmaydi. Vazirlar Mahkamasining 2006 yil 29 maydagi qarori bilan tasdiqlanib, 2018 yilgacha amalda bo‘lgan davlat va jamoat ehtiyojlari uchun yer uchastkalarining olib qo‘yilishi munosabati bilan fuqarolarga va yuridik shaxslarga yetkazilgan zararlarni qoplash tartibi to‘g‘risidagi Nizomning 26-bandida yuridik shaxsga mulk huquqi asosida tegishli bo‘lgan uy, ishlab chiqarish imoratlari, boshqa imoratlar, inshootlar, dov-daraxtlar joylashgan yer uchastkasi olib qo‘yilgan holda unga avvalgisiga teng qiymatli mol-mulk berilishi va yer uchastkasi davlat yoki jamoat ehtiyojlari uchun olib qo‘yilishi oqibatida yetkazilgan zarar to‘laligicha qoplanishi belgilangan.

Lekin mazkur huquqiy asoslarga qaramay, Toshkent shahar hokimligi tomonidan “Xisorak Beshyog‘och” MChJga kompensatsiya berilmagan hamda zavod bino-inshootlari buzilgan.

Da’vogarning murojaati asosida Prezident huzuridagi tadbirkorlik sub’yektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha vakil tomonidan 2018 yilda Toshkent tumanlararo iqtisodiy sudiga da’vo ariza kiritilgan. Birinchi instansiya sudining 2018 yil 4 dekabrdagi qarori bilan baholash hisobotiga asosan Toshkent shahar hokimligidan da’vogar hisobiga 4,7 mlrd so‘m kompensatsiya undirish belgilangan. Biroq da’vogar sudga murojaat qilib, “Global Tris” ShKning baholash hisoboti ekspertizadan o‘tkazilmagani va unga huquqiy baho berilmaganligi sababli ishni yangi ochilgan holatlar bo‘yicha qayta ko‘rishni so‘ragan.

Ish yuzasidan 2022 yilgacha bir necha bor sud majlislari o‘tkazildi. Sudning 2022 yil 18 yanvardagi ajrimi bilan, olib qo‘yilgan ko‘chmas mulklar va ular joylashgan yer maydonining bozor qiymatini aniqlash bo‘yicha “Smart Expert Group” MChJga baholash ekspertizasi tayinlangan. Ushbu MChJ tomonidan baholash obekti 93 mlrd 282 mln so‘mga baholangan.

Shu tariqa, Toshkent tumanlararo iqtisodiy sudining 2022 yil 3 fevraldagi hal qiluv qarori bilan Toshkent shahar hokimligidan mulkdor foydasiga 88 mlrd 566 mln so‘m (Toshkent shahar hokimligi 2020 yil 24 dekabrda 4 mlrd 716 mln so‘m to‘lab bergan) kompensatsiya undirish belgilangan.

Mazkur ish 2022 yil 14 mart kuni appelyatsiya instansiyasi sudida ko‘rilib, hal qiluv qarori o‘zgarishsiz qoldirgan. Kassasiya shikoyati esa qaytarilgan.

Jamiyatning Kun.uz'ga murojaat qilgan vakili ijro ishi harakatsiz yotganidan afsusda ekanini bildiradi.

Umid Normurodov, “Xisorak Beshyog‘och” MChJ huquqshunosi:

— Biz bu borada Toshkent shahar hokimiyatiga bir necha marotaba murojaat qilganmiz. Lekin “murojaatingiz ko‘rib chiqilyapti” degan vaj bilan bu ishimiz haliyam hal qilib berilayotgani yo‘q. Shundan keyin, biznes ombudsmanga murojaat qildik. Ular tomonidan murojaatimiz qonatlantirildi, Toshkent shahar iqtisodiy sudiga da’vo arizasi kiritildi.

Shahar hokimiyati bilan bir qancha instansiya sudlarida ishtirok etdik. To‘liq muhokamalardan so‘ng, yakuniy qaror qabul qilingandi. Unga ko‘ra, Toshkent shahar hokimiyatidan “Xisorak Beshyog‘och” MChJga 88,5 mlrd so‘m kompensatsiya to‘lovi undirib berilishi belgilangandi.

Hal qiluv qarorining ijrosi yuzasidan respublika MIB markaziy apparatida ijro ishi qo‘zg‘atilgandi. Hozirga kelib, ijro ishi yuzasidan ixtiyoriy qoplash muddatlari to‘liq yakunlangan bo‘lsa-da, majburiy ijroga qaratilgan ishlar amalga oshirilmayapti. MIBdan bajarilgan ishlar bo‘yicha hisobot so‘raganimizda, ular hisob raqamiga taqiq qo‘yishganini aytishdi. Vaholanki, shahar hokimiyatining barcha hisob raqamlariga, mol-mulklariga taqiq qo‘yish mumkin edi, ammo bu ishlar qilinmayapti”.

2022 yil 4 aprel kuni MIB tomonidan ijro ishi qo‘zg‘atilgan. Ijro ishi respublika MIB Markaziy apparati ish yurituvida. Chunki qonunga ko‘ra (81-modda) BHMning 100 ming baravari va undan ortiq miqdorlardagi summani undirish bilan Majburiy ijro byurosining markaziy apparati shug‘ullanadi.

Ammo MIBning ishga munosabati deyarli nolga teng. Buni Kun.uz so‘rovi bo‘yicha MIB Markaziy apparatidan kelgan bosh inspektor Otabek To‘rabekovning tushunarsiz xatti-harakatlari ham sezdirib qo‘ydi.

Bizdagi ma’lumotga ko‘ra, ijro ishi uchun mas’ul etib davlat ijrochisi Sirojiddin Ahmedov belgilangan. Lekin izohni umuman boshqa xodim berdi. Eng achinarlisi o‘sha xodim ham ish tafsilotlaridan bexabar.

Bosh prokuratura huzuridagi bu tashkilotning ahvolini ko‘rib, achinib ketasan kishi.

Biznes-ombudsman tomonidan o‘rganilganida, Toshkent shahar hokimligi ijro hujjatida ko‘rsatilgan majburiyatni 15 kunlik ixtiyoriy va ikki oylik muddatda bajarmagani aniqlangan. Vakil tomonidan MIB direktoriga ishning nihoyasiga yetkazilishi zarurligi haqida xulosa kiritilgan.

Alibek Karimov, Biznes ombudsman Toshkent shahar shubasi mudiri:

— 2022yil 20iyunda “Xisorak Beshyog‘och” MChJ hal qiluv qarorining ijrosi ta’minlanmayotganidan norozi bo‘lib, Biznes ombudsmanga murojaat qilgandi. Biz buni o‘rganishimiz davomida haqiqatan 2022 yil 25martda chiqarilgan sud qarorining ijrosita’minlanmayotganini aniqladik. Bu bo‘yicha Biznes ombudsman MIBga xulosa kiritdi, bugungi kunda bu xulosa MIB tomonidan o‘rnatilgan tartibda o‘rganilmoqda, buning uchun 15 kun vaqt berilgan. Bu bo‘yicha bizga ma’lumotlar berilsa, kelgusida qonun doirasida lozim ishlar amalga oshiriladi.

Mulk daxlsizligini buzish holatlari ishbilarmonlik muhitiga qattiq ta’sir o‘tkazadi. Shuning uchun mutasaddi tashkilotlardan aynan mulk daxlsizligi bilan bog‘liq, qolaversa, tadbirkorlarning boshqa qonuniy manfaatlarinin noqonuniy tartibda buzmasliklarini so‘rab qolardik”.

Uning qo‘shimcha qilishicha, mansabdor shaxs tomonidan Biznes ombudsmanning xulosasi ta’minlanmagan holatda Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 1973-moddaga muvofiq ularni ma’muriy javobgarlikkacha tortish masalasi ko‘rib chiqiladi.

2022 yil 6 may kuni Davlat va jamoat ehtiyojlari uchun yer uchastkalarining olib qo‘yilishi munosabati bilan jismoniy va yuridik shaxslarga yetkazilgan zararlarni qoplash bo‘yicha markazlashtirilgan jamg‘armadan mablag‘ ajratish bo‘yicha Toshkent shahar hududiy kuzatuv kengashining yig‘ilishi o‘tkazilgan. Yig‘ilish bayoniga ko‘ra, Davlat aktivlarini boshqarish agentligi Toshkent shahar boshqarmasiga jamg‘armada yetarli mablag‘ bo‘lmagani sababli “Xisorak Beshyog‘och” MChJga teng qiymatda bino ajratish masalasini ko‘rib chiqish topshirilgan. Ammo bu topshiriq ham ijrosiz qoldirib kelinmoqda.

Kun.uz muxbiri holat bo‘yicha Davlat aktivlarini boshqarish agentligi Toshkent shahar boshqarmasi bilan bog‘lanishga urindi, ammo qancha harakat qilmasin bu urinishlar samarasiz yakun topdi.

Xulosa o‘rnida avval aytganlarimizni yana takrorlaymiz: ziyrak muxlis hammasini o‘zi ko‘rib, tushunib, bilib turibdi. Hokimlariga borib taqaluvchi muammolarni hal etishga qaratilgan har qanday urinish devorga kesak otilgani kabi bo‘lib qolmoqda...

Toki MIBga jon bitmas ekan, bu bebosh hokimliklardan jabr ko‘rganlar o‘z qonuniy haqqini deb yillab sarson bo‘lishda davom etaveradi.

Kun.uz voqealar rivojini kuzatishda davom etadi.

Ruslan Saburov,
Dilshoda Shomirzayeva,
Kun.uz