Bekor qilingan cheklovlar va oshirilgan kvotalar: Haj-2023 mavsumi qanday bo‘ladi?

9-12 yanvar kunlari Saudiya Arabistonining Jidda shahrida Haj va umra xizmatlariga bag‘ishlangan konferensiya-ko‘rgazma bo‘lib o‘tdi. Ushbu yirik tadbirda Saudiya qirolligi Haj-2023 mavsumiga doir ko‘plab yangiliklarni e’lon qildi. Ularning eng muhimlarini e’tiboringizga havola qilamiz.

2023 yilda haj mavsumi taxminan 26 iyundan boshlanishi kutilmoqda. Mazkur sana oy ko‘rinishiga qarab o‘zgarishi ham mumkin.

Eng muhim yengillik – Saudiya Arabistoni Haj vazirligi 2023 yilgi mavsumdan koronavirus tufayli kiritilgan barcha cheklovlarni bekor qildi: endi 65 yoshdan kattalar ham, 18 yoshdan kichiklar ham ziyoratga borishi mumkin. Koronavirusga qarshi emlaganlik sertifikati ham talab qilinmaydi.

Son bo‘yicha cheklovlar ham bekor qilindi. Pandemiya davrida 1 milliongacha hojilarni qabul qilgan qirollik, bu yil 2 milliondan ortiq hojilarni qabul qilishga tayyor.

Hajga doir yana bir yangilik: 2023 yildan Haj bo‘yicha barcha delegatsiyalar podshohlikda rasmiy ishlayotgan har qanday shirkat bilan bitim tuzishi mumkin bo‘ladi. Avvallari har bir delegatsiya faqatgina muayyan shirkatlar bilangina ishlay olardi. Bu – shirkatlar o‘rtasidagi raqobatni kuchaytirib, narxlarga ijobiy ta’sir qilishi kutilmoqda.

Umra masalasida

Umra vizalarining muddati 30 kundan 90 kunga uzaytirildi. Endi umra vizalari bilan xorijliklar Saudiyaning Makka, Madina va Jiddadan tashqari - boshqa hududlariga ham borishi mumkin.

Ikkala turdagi vizaga qo‘shimcha majburiy sug‘urta narxlari 23,5 dollargacha kamaytirildi. Tushunib olish kerak, bu yerda viza narxlari emas, aynan majburiy sug‘urta to‘lovlarining narxi tushirildi.

Umuman olganda qirollik, ziyorat turizmi salohiyatida to‘laroq foydalanish uchun ziyoratchilar va sayyohlarga barcha yengillik va qulayliklarni yaratishga harakat qilmoqda. Bu ishlar mamlakatni raqamlashtirishni ko‘zda tutadigan Saudi Vision-2030 dasturi doirasida amalga oshirilmoqda.

Ziyoratchilar uchun maxsus raqamli platforma – Nusuk orqali vizani olish muddati 24 soatdan kamroqni tashkil qiladi. Lekin o‘zbekistonliklar hozircha bu platforma orqali faqat vizaning o‘zini ololmaydi. Balki vizaga qo‘shib Saudiya mahalliy kompaniyalaridan tur paket sotib olishi kerak bo‘ladi.

O‘zbekistonliklar uchun Haj qanday bo‘ladi?

Hozircha bizga ma’lumi faqatgina kvotalar soni. 2022 yil sentabr oyida Toshkentga kelgan Saudiya Arabistoni Haj va umra ishlari vaziri Tavfiq bin Favzon prezident Shavkat Mirziyoyev bilan uchrashgan edi. Uchrashuvda o‘zbekistonliklar uchun 2023 yilda haj kvotalari soni 24 mingta ajratilishi haqida kelishuvga erishilgan.

Kuni kecha Jiddada bo‘lib o‘tgan yirik tadbirda prezident maslahatchisi Muzaffar Komilov, Musulmonlar idorasi raisi, muftiy Nuriddin Xoliqnazarov va Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisi Sodiqjon Toshboyevlardan iborat O‘zbekiston delegatsiyasi ham qatnashdi.

Rasmiylar haj mavsumini yuqori darajada tashkil etish masalalarini muhokama qilgan hamda Saudiya Arabistonidagi mehmonxonalar va ziyoratchilarga xizmat ko‘rsatish nuqtalarini borib ko‘rgan.

Hali haj ziyorati narxlari, qaysi shirkat bilan bitim tuzilganiga doir ma’lumotlar ochiqlanmadi. Bizningcha, hozircha takliflarni ko‘rib chiqish davom etmoqda.

Turfirmalar borasida. Musulmonlar idorasi matbuot xizmatining Kun.uz so‘roviga ko‘ra ma’lum qilishicha, 2023 yildagi Haj safarlari ham Vazirlar Mahkamasining 364-sonli qarori asosida, O‘zbekiston musulmonlari idorasi va Din ishlari bo‘yicha qo‘mita tomonidan tashkil qilinadi.

Bundan hozircha haj ziyoratini tashkil qilishni tur firmalarga berilishi borasida hech qanday gap-so‘zlar yo‘q ekanligini anglash mumkin.

Haj ziyoratini amalga oshirish huquqi xususiy turfirmalarga berilishi mumkinmi?

Bir oy ichida 24 ming kishilik guruhni Hajga olib borish va ziyorat davomida ular bilan birga bo‘lish juda katta resurslarni talab qiladi. Shu sababli bu xizmatlarning to‘liq yoki bir qismini ishonchli turfirmalarga tender asosida berish kerak bo‘ladi. Masalan, qo‘shni Qozog‘iston muftiyati haj uchun 4 ming kishilik kvotalarni olishi bilanoq, turfirmalar uchun tender e’lon qilgan. Boshqa rivojlangan davlatlarda allaqachon ushbu xizmat nodavlat tashkilotlar tomonidan ko‘rsatiladi.

O‘zbekistonda ham haj ziyoratini amalga oshirish huquqini turfirmalarga berish orqali raqobat muhiti paydo bo‘ladi va bu narxlarga ijobiy ta’sir qiladi. Shuningdek, takliflarning ko‘payishi haj ziyorati uchun minglagan navbatlarning kamayishiga olib keladi.

Yuqorida qayd etganimizdek, haj mavsumi boshlanishiga yana 4 oydan ko‘proq vaqt bor. Bu yo‘nalishda yana yangiliklar bo‘lishi ehtimoli ham yuqori.

Farrux Absattarov