Raisga maqtov, Rossiya nefti, Suriya va F-35 bo‘yicha sanksiyalar – Tramp va Erdo‘g‘anning uchrashuvi qanday o‘tdi?

25 sentabr kuni Oq uyda AQSh prezidenti Donald Tramp Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘anni qabul qildi.

Tramp Erdo‘g‘an bilan ikki soatlik muzokaralardan so‘ng muxbirlarga bergan bayonotida uchrashuv «turli masalalarda juda yakuniy» bo‘lganini ta’kidladi, ammo keyinroq e’lon qilinishi aytilgan xabar tafsilotlarini ochiqlamadi.

Maqtovlar

«U juda hurmat qilinadigan odam. O‘z mamlakatida ham, Yevropada ham, uni biladigan butun dunyoda ham juda hurmat qilinadi», dedi Tramp Erdo‘g‘anga ishora qilib. «Ushbu tashrifdan faxrlanaman».

Turkiya prezidenti esa Tramp davrida Anqara va Vashington «boshqacha jarayon»dan o‘tayotganini aytdi. «Biz janob Trampning birinchi hamda ikkinchi muddatida ham Turkiya–Amerika munosabatlarida boshqacha jarayonni boshdan kechirmoqdamiz», dedi Erdo‘g‘an Oq uyda.

Trampning ikkinchi prezidentlik muddati davomida u Erdo‘g‘an bilan do‘stona aloqalarni saqlab kelgan bo‘lsa-da, ikki davlat o‘rtasidagi munosabatlar so‘nggi yillarda, ayniqsa Turkiyaning Rossiya bilan davom etayotgan savdosi tufayli taranglashgan edi.

Al-Jazeera nashrining yozishicha, shunga qaramay, ikki lider uchrashuvda o‘z munosabatlarini ijobiy ko‘rsatishga harakat qildi. Uchrashuvdan so‘ng ular birgalikda tushlik qildi.

«Biz juda uzoq vaqtdan beri yaxshi munosabatdamiz,» dedi Tramp. «Bu qattiqqo‘l odam. Bu o‘z fikrida sobit odam. Odatda menga bunday odamlar yoqmaydi, lekin men uni yoqtiraman».

{Yii::t(}

O'tkazib yuborish 6s

O'tkazib yuborish

Erdo‘g‘an esa Oq uyga qaytganidan «juda xursand» ekanini bildirdi va Turkiya–AQSh munosabatlarini «ancha yuqori bosqichga ko‘tarish»ga umid bildirdi.

Rossiya nefti

Donald Tramp Yevropa davlatlarini Rossiya neftini sotib olishni to‘xtatishga undab kelmoqda, buning evaziga u Moskva ustidan qattiq sanksiyalar joriy qilib, Rossiyaning Ukrainadagi bosqini uchun moliyaviy manbalarini quritishga urinishini ma’lum qilgan. Rossiya janglarni to‘xtatishni rad etayotgani sababli Tramp bu hafta keskin burilish qilib, Ukraina Rossiyaga yo‘qotgan hududlarining barchasini qaytarib olishi mumkinligini aytdi.

Rossiya neftini olayotganlar qatorida Turkiya ham bor. Payshanba kuni u Erdo‘g‘anni Rossiya bilan davom etayotgan savdosi uchun tanqid qilgandi: «Men uning Rossiyadan neft sotib olishni to‘xtatishini istayman, ular Ukrainaga qarshi vahshiyliklarni davom ettirayotganda,» dedi Tramp.

Reutersʼning yozishicha, Turkiya Rossiya neftini sotib olishni to‘xtatadimi, degan savolga Tramp ishonch bilan javob bergan:

«Ha, menimcha, u to‘xtatadi. Nega bilasizmi? Chunki u neftni boshqa ko‘plab odamlardan sotib olishi mumkin», dedi Tramp Erdo‘g‘an haqida.

Rossiya neftini yana ikkita Yevropa davlati – Vengriya va Slovakiya ham sotib oladi. Ammo Tramp ularga biroz yon berayotgandek, chunki ularning energiyani boshqa manbalardan olish imkoniyati cheklangan.

F-35 qiruvchilari

Erdo‘g‘an qariyb olti yildan keyingi Oq uyga ilk tashrifida F-35 samolyotlarini sotib olish imkonini beruvchi AQSh sanksiyalarini bekor qilishga Trampning roziligini olmoqchi.

Nashrning yozishicha, Erdo‘g‘an Tramp bilan do‘stona shaxsiy munosabatlardan foydalanib, yirik qurol-yarog‘ bitimlari evaziga kelishuvlar tuzishga intilayotgan AQSh ma’muriyatidan foyda ko‘rmoqchi.

Erdo‘g‘an bilan uchrashuv paytida Tramp F-35 samolyotlarini sotish bo‘yicha kelishuvga tayyordek ko‘rindi.

«Menimcha, u o‘zi xohlagan narsalarni sotib olishda muvaffaqiyatli bo‘ladi,» deya Trampning so‘zlarini keltirmoqda Reuters.

«U F-35ni istaydi, bu aniq. Biz bu masalani jiddiy muhokama qilyapmiz,» dedi Tramp. Shuningdek, u Turkiya mudofaa sanoatiga qo‘yilgan sanksiyalarni «juda tez orada» bekor qilishi mumkinligini qo‘shimcha qildi.

Munozaralardagi ijobiy siljishlar – 2020 yilda Trampning o‘zi joriy qilgan sanksiyalarni chetlab o‘tish umidini bermoqda. Bu sanksiyalar – Turkiyaning Rossiyadan S-400 havo mudofaa tizimlarini xarid qilganidan so‘ng, Anqaraga F-35 qiruvchi samolyotlarini sotib olish yo‘lini to‘sgan. Aslida Turkiya nafaqat xaridor, balki Lockhead Martin'ning qudratli samolyoti ishlab chiqaruvchilari qatorida ham bor edi, ammo S-400 tufayli dasturdan chiqarib yuborilgan.

Sabab sifatida Anqara tomonidan Rossiya texnologiyalaridan foydalanish orqali AQSh harbiy ma’lumotlari oshkor bo‘lishi xavfi ko‘rsatilgan edi.

NATOning ikkinchi yirik armiyasiga ega bo‘lgan Turkiya Yaqin Sharq, O‘rta Yer dengizi va Qora dengizda kuchayib borayotgan tahdidlarga qarshi o‘zining havo kuchlarini sezilarli darajada oshirishni istamoqda.

Suriya bo‘yicha «e’lon»

Trampning Oq uyga qaytishi ortidan Turkiya va AQSh – o‘zaro munosabatlarda eng katta «muammo» bo‘lgan Suriya bo‘yicha moslashdi. Endi AQSh va Turkiya ikkalasi ham Suriya markaziy hukumatini qat’iy qo‘llamoqda.

Xususan, Tramp matbuot anjumanida Erdo‘g‘anning Suriyadagi harakatlarini ham maqtadi. U kun oxirida Suriyaga oid «katta e’lon» berishi haqida va’da berdi, biroq tafsilot bermadi.

Suriya qariyb 14 yil davom etgan fuqarolik urushidan keyin o‘tgan yil dekabrida diktator Bashar Asadning hokimiyatdan ag‘darilishi bilan yangi bosqichga kirgan edi. Tramp ma’muriyati Asad davridagi inson huquqlari buzilishlariga qarshi joriy etilgan sanksiyalarni bekor qilish jarayonini boshlagan.

«Menimcha, prezident Erdo‘g‘an Suriyadagi muvaffaqiyat uchun, mamlakatni sobiq rahbaridan xalos qilish uchun mas’uldir. U bu mas’uliyatni o‘z zimmasiga olmaydi, lekin bu buyuk yutuqdir,» dedi Tramp.

«Men ular nafas olishlari uchun sanksiyalarni olib tashladim, chunki u sanksiyalar juda qattiq edi,» deya qo‘shimcha qildi Tramp.

Yadroviy energetika sohasidagi hamkorlik

Bundan tashqari, Turkiya va AQSh payshanba kuni yadroviy energetika sohasidagi hamkorlikni chuqurlashtirish bo‘yicha anglashuv memorandumi imzoladi.

«Oq uyga tashrifi doirasida ikki davlat yadroviy energetika yo‘nalishidagi chuqur va ko‘p qirrali hamkorlikni yanada mustahkamlash jarayonini boshlab berdi», deya ma’lum qildi Turkiya energetika va tabiiy resurslar vaziri Alparslan Bayraqtar.

«Biz strategik fuqaroviy yadroviy hamkorlik bo‘yicha anglashuv memorandumini AQSh davlat kotibi Marko Rubio bilan, ikki davlat rahbarlari ishtirokida imzoladik,» dedi vazir. «Umid qilamanki, kelgusida ushbu kelishuv doirasida amalga oshiriladigan ishlar ikki davlat uchun ham o‘zaro foyda keltiradi», deya qo‘shimcha qildi u.