«Сўкишни жуда хоҳладим, лекин сўкмайман» — UzIMEI хорижлик сайёҳларни сарсон қилмоқда

Евгений ўзбекистонликлар учун телефонни UzIMEI тизимида рўйхатдан ўтказиш бир мунча қулайлигини, фақат пулини тўлаш орқали уйда ўтирган ҳолда буни амалга ошириш мумкинлигини айтади. Қисқа муддатга келган сайёҳларда ҳам UzIMEI билан муаммолар бўлмайди (30 кунгача рўйхатдан ўтиш шартмас), аммо узоқ муддат Ўзбекистонда қолмоқчи бўлганлар учун бу анчагина қийинроқ, белгиланган жойга шахсан ўзингиз бориб, ариза ёзиб келишингиз керак, дейди сайёҳ.

“UzIMEI сайтида буни хоҳлаган почта бўлимида қилиш мумкинлиги ёзилган экан. Мен уйим яқинидаги почта бўлимига бордим, лекин у ерда регистрация йўқлигини, Почтамтга бориш кераклигини айтишди.

“Яндекс хариталар” дастурига киритилган маълумотларга кўра, Почтамт фақат иш кунлари 9:00 дан 18:00 гача, яъни менинг иш вақтим билан бир хил вақтларда ишларкан. Иш кунининг ўртасида бир неча соат бўш вақт топишга, кун охирида эса кўпроқ ишлашга тўғри келди.

Почтамтга ҳам икки маротаба боришимга тўғри келди. Дастлаб борганимда менга UzIMEI тизимидаги техник муаммолар сабаб аризаларни қабул қилиш бугунча тўхтатилганини афсус билан маълум қилишди: UzIMEI бош офисига ҳам боришингиз мумкин, лекин у ерда навбат яна ҳам кўпроқ. Яхшиси, бир неча кундан сўнг келинг, дейишди.

Иккинчи марта келганимда Почтамтнинг ўзида рўйхатдан ўтиш учун катта навбат бор эди. 40 дақиқача навбатда турдим ва ниҳоят ариза топширдим. Яна бир янгилик: IMEI'ни рўйхатдан ўтказиш учун сизда Ўзбекистон алоқа операторларининг SIM картаси бўлиши керак экан. Бахтимга менда бундай SIM карта бор еди. Бахтга қарши, уни (SIM картани) рўйхатдан ўтказишда маълумотларни хато киритишгани учун IMEI'ни рўйхатдан ўтказиш имкони бўлмади. “Мобил операторингиз офисига боринг ва паспорт маълумотларингизни янгилаб беришларини сўранг”, дейишди менга.

Лайфҳакдан фойдаландим: бошқа мобил оператор офисига бориб, маълумотларим тўғри киритилганини қайта текшириб, янги SIM картани олдим. Шундан кейин яна 20 дақиқача навбатда туриб, ниҳоят IMEI'ни рўйхатдан ўтказдим.

Сарфланган асаб толалари ва такси харажатларини ҳисобга олмаганда, ҳаммаси учун 5 доллар атрофида маблағ ва 3 соат атрофида иш вақтим кетди.

IMEI'ни фақат ўзим рўйхатдан ўтказмадим. Мен билан Ўзбекистонга иккита – шахсий ва иш телефонларини олиб келган дўстим ҳам бор эди. Лекин Ўзбекистонга ҳар бир киришда фақат битта телефонни рўйхатдан ўтказиш мумкин экан. Якунда у албатта шахсий телефонини рўйхатдан ўтказди, иш телефони эса “ҳар эҳтимолга қарши” режимида қолди.

Қанчадир вақт ўтиб телефоним ишдан чиқди ва уни таъмирлашга бердим. Шунда “ҳар эҳтимолга қарши”ни ишлатиш вақти келди: телефоним таъмирдалигида дўстим менга ўша иш телефонини фойдаланиб туриш учун берди. У телефонга SIM карта солинмаган ва у блокировка бўлмаган бўлиши керак эди. Шунингдек, менда ундан чегарадан ҳозир олиб ўтилгани каби 30 кунда давомида IMEI'ни рўйхатдан ўтказмасдан фойдаланиш имкони бўлиши керак эди.

У ишламади. Бунда келиб чиқадики, мобил қурилма Ўзбекистонга кириб келганига 30 кун бўлган бўлса, ҳатто у ишлатилмаган бўлса ҳам блокировка қилинади. Афтидан, бу фақат SIM картамни бошқа телефонда бир ойдан ортиқроқ ишлатганим учундир.

Бундан ҳеч қандай хулоса қилмайман. Сўзим охирида сўкишни жуда хоҳладим, лекин сўкмайман”, – деб сўзларини якунлаган россиялик дастурчи.

Шунингдек, Евгений Ўзбекистонда UzIMEI тизимининг ўзига хослиги ва унга алоқадор фикрлар йиғиб бориладиган канал учун ҳавола қолдирган.

Жорий йил феврал ойида Kun.uz билан суҳбатлашган ахборот-коммуникация технологиялари вазири Шерзод Шерматов бир неча йилдан буён эътирозларга сабаб бўлаётган UzIMEI тизими борасида фикр билдириб, бу тартиб жорий қилиниши ортидан Ўзбекистонга бир йилда қонуний равишда олиб кириладиган мобил қурилмалар 7–9 мингдан 3 миллионтага ошгани ҳақида гапирганди.

Шерматовнинг фикрича, IMEI'ни рўйхатдан ўтказиш қулай бўлиши, шу билан бирга текин бўлмаслиги керак. Вазир бу тизимни йўқотиш керак деган фикрлар – мобил қурилмаларнинг ноқонуний импортидан “доля” олиб турганларнинг лоббиси деб ҳисоблашини айтганди. Шу боис ижтимоий тармоқларда танқидларга учради.

Аввалроқ Жаҳон банкининг Ўзбекистондаги ваколатхонаси бош иқтисодчиси, эксперт Винаяк Нагараж UzIMEI “тушунарсиз бюрократик” тизимлигини қайд этиб, Ўзбекистонни орқага тортаётган сиёсатлардан бири эканли ҳақида ёзиб чиқди. Бунинг ортидан UzIMEI тизими билан боғлиқ масалалар яна тармоқда танқидларни келтириб чиқарди.

Ўзбекистонда 2020 йилдан мобил қурилмаларни IMEI тизимида мажбурий рўйхатдан ўтказиш бошланган вақтда кўплаб тушунмовчилик ва норозиликлар пайдо бўлганди. Хусусан, хориждан келган кўплаб фуқаролар ўзлари билан олиб келган мобил телефонларини рўйхатдан ўтказмоқчи бўлганида, уларнинг номига аллақачон бошқа мобил қурилмалар UzIMEI тизимида рўйхатдан ўтказилгани маълум бўлганди.

“Менинг фикрим” порталига ҳуқуқшунос ва блогер Хушнудбек Худойбердиев томонидан IMEI кодларни рўйхатга олишда тўлов ундиришни бекор қилиш бўйича киритилган жамоавий мурожаат эълон қилинганидан сўнг бир йил ўтиб Қонунчилик палатаси томонидан рад қилинган.

Kun.uz жамиятни қийнаб келаётган ушбу тизим борасида экспертлар ва жамоатчилик фаолларининг фикрлари, таклиф ва танқидларини жамлаб, бериб келмоқда.

Тизимдаги камчиликлар юзасидан Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги ҳамда UzIMEI тизимининг монопол оператори – “Ўзбекистон Телекоммуникация тармоқларини бошқариш республика маркази” ДУКка 2021 йил ноябр ойида Kun.uz томонидан юборилган журналистик сўровга эса вазирлик жавоб ҳам, изоҳ ҳам бермади.

2021 йил октябрь ойида “Ўзбекистон ТТБРМ” ДУКка борган ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазири Шерзод Шерматов яқин келажакда мобил телефон рақамларини кўчириш тизими ишга туширилиши ҳамда IMEI кодларини рўйхатдан ўтказиш жараёнини истеъмолчилар учун осонлаштириши ҳақида гапирди, лекин бу ҳозирча амалга ошгани йўқ.

Бундан ташқари, ўтган йиллар мобайнида UzIMEI тизимида ноқонуний мобил телефонларни рўйхатдан ўтказиш учун минглаб фуқароларнинг шахсга доир маълумотларини ўғирлаган шахслар устидан очилган жиноий ишлар юзасидан ҳам маълумот берилмаяпти.