Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳалари муҳокамаси порталида “Эркаклар ва аёллар учун тенг ҳуқуқлар ва тенг имкониятлар кафолатлари тўғрисида”ги қонун лойиҳаси эълон қилинди.
Эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларини таъминлашнинг асосий принциплари қуйидагилар:
қонунийлик;
эркаклар ва аёллар тенглигини таъминлаш соҳасидаги халқаро ҳуқуқ нормаларига риоя этиш;
тенг ҳуқуқли муносабат ва жинси бўйича камситишга йўл қўймаслик;
очиқлик ва шаффофлик;
давлат ва фуқаролик жамияти институтларининг ўзаро ҳамкорлиги;
эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларини таъминлашга доир чора-тадбирларнинг устуворлиги;
эркаклар ва аёлларнинг тенглигини таъминлаш соҳасидаги давлат сиёсатини амалга оширишда давлат органларининг жавобгарлиги ва ҳисобдорлиги.
Эркаклар ва аёлларнинг имкониятлари тенг бўлиб, улардан фойдалана олиш давлат томонидан кафолатланади.
Жамиятнинг қайси соҳасида бўлишидан қатъий назар жинси бўйича бевосита ва билвосита камситишга йўл қўйилмайди.
Жинси бўйича камситишнинг ҳар қандай кўриниши қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда бартараф этилади.
Қуйидагилар жинси бўйича камситиш ҳисобланмайди:
аёллар учун ҳомиладорлик, туғиш ва кўкрак сути билан боқиш даврида махсус шарт-шароитлар яратиш билан боғлиқ муносабатларни тартибга солишдаги фарқларни белгилаш;
Ўзбекистон Республикаси қонунчилигида белгиланган тартибга кўра ҳарбий хизматга фақат эркакларни чақириш;
эркаклар ва аёллар репродуктив саломатлигини асраш билан боғлиқ меҳнат муҳофазасини ўзига хос хусусиятлари;
эркаклар ва аёлларнинг пенсия ёшидаги тафовутлар;
қонунчилик асосида жамиятнинг барча жабҳаларида эркаклар ва аёлларнинг тенглигини таъминлашга қаратилган вақтинчалик махсус чора-тадбирларни белгилаш;
қамоқда сақлаш, жазони ижро этиш жойларида сақлаш тартиби ва шартларини ҳамда жиноий-ҳуқуқий таъсир кўрсатадиган бошқа чораларни тартибга солишдаги фарқларни белгилаш.
Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари талабларига ва халқаро ҳуқуқ нормаларига зид урф-одатлар, анъаналар ва маданиятга асосланган хулқ-атворга йўл қўйилмайди.
Эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларини таъминлаш соҳасидаги давлат сиёсати қуйидаги йўналишларда амалга оширилади:
эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларини таъминлашга, шунингдек жинси бўйича камситилишига йўл қўймасликка доир чора-тадбирларни амалга ошириш;
эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларини таъминлаш соҳасидаги норматив-ҳуқуқий базани шакллантириш, такомиллаштириш ва ривожлантириш;
давлат органларининг эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларини таъминлаш соҳасидаги фаолиятини такомиллаштириш;
эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларини таъминлаш соҳасидаги давлат сиёсатини амалга оширишнинг институционал механизмларини яратиш;
эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларига эришишга, жинси бўйича камситилишига имкон берадиган сабаблар ва шарт-шароитларни бартараф этишга қаратилган мақсадли давлат дастурлари ва стратегияларини қабул қилиш ҳамда амалга ошириш;
эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларини таъминлаш соҳасидаги давлат дастурлари ва стратегияларини амалга оширишга эркаклар ва аёлларни жалб қилиш;
эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларини таъминлашга доир чора-тадбирларни Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети маблағлари ва қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа манбалар ҳисобига молиялаштириш;
норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва уларнинг лойиҳаларини гендер-ҳуқуқий экспертизадан ўтказиш;
таълим тизимини ривожлантириш, жинсларнинг тенглигини илгари суришга, гендер стереотипларни бартараф этишга қаратилган ахборот-маърифий кампаниялар ўтказиш, ноширлик фаолиятини амалга ошириш орқали эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятлари маданиятини шакллантиришга доир чора-тадбирлар кўриш;
эркаклар ва аёлларнинг ҳуқуқлари ҳамда имкониятлари тенглигига эришиш мақсадида миллий, минтақавий ва халқаро даражаларда самарали ҳамкорликни ривожлантириш;
вақтинчалик махсус чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ва қўллаш;
давлат бошқарувида эркаклар ва аёлларнинг тенг иштирокини таъминлаш;
меҳнат мажбуриятларини ва оилавий мажбуриятларни бирга бажаришда эркаклар ва аёлларнинг ҳуқуқлари ҳамда имкониятлари тенглигини таъминлаш;
оилани қўллаб-қувватлаш, масъулиятли оналик ва оталикни шакллантириш;
жамиятни жинси бўйича камситилишига қаратилган ахборотдан ҳимоя қилиш;
халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган принциплари ва нормаларини ҳамда Ўзбекистон Республикасининг халқаро мажбуриятларини бажариш.
Ўзбекистон Республикасининг норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари гендер-ҳуқуқий экспертизадан ўтказилиши лозим. Норматив-ҳуқуқий ҳужжат эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларини таъминлаш принципига мос келмаслиги аниқланган тақдирда, гендер-ҳуқуқий экспертиза хулосаси ушбу норматив-ҳуқуқий ҳужжатни қабул қилган органга кўриб чиқиш учун юборилади.
Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва уларнинг лойиҳаларини гендер-ҳуқуқий экспертизаси қуйидагиларга йўналтирилган жараённи ифодалайди:
норматив-ҳуқуқий ҳужжатнинг ёки лойиҳанинг жинси бўйича бевосита ва билвосита камситиш имкониятини яратадиган эркаклар ва аёлларнинг тенг ҳуқуқлари ҳамда имкониятларини таъминлаш принципига номувофиқлигини аниқлаш;
жинси бўйича бевосита ва билвосита камситишга имкон яратадиган лойиҳа қабул қилиш оқибатларини умумий баҳолаш;
норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни қўллаш жараёнида камситиш хусусиятига эга хавфлар пайдо бўлиши мумкинлигини прогнозлаштириш;
жинси бўйича камситилганлиги аниқланган ҳолатни бартараф этишга қаратилган тавсиялар ишлаб чиқиш ва чоралар кўриш.
Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳалари мажбурий тарзда гендер-ҳуқуқий экспертизадан ўтказилиши лозим ва гендер-ҳуқуқий экспертиза якунлари бўйича ижобий хулоса берилган тақдирда, Вазирлар Маҳкамаси ва Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрациясига киритилади.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан ўрнатилган тартибга мувофиқ, норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва уларнинг лойиҳалари гендер-ҳуқуқий экспертизаси фаолиятнинг тегишли йўналишлари бўйича давлат органлари ва бошқа ташкилотлар томонидан ўтказилади.
