Фаластинга қўллов, Макроннинг ташрифи ва UzAuto'нинг пойабзалсиз қолган харидори — ҳафта дайжести

Ортда қолаётган ҳафта давомида Ўзбекистонда рўй берган муҳим воқеа-ҳодисаларнинг қисқача тафсилотлари – Kun.uz дайжестида.

Ўзбекистон бир ойдан бери Исроилнинг тўхтовсиз ҳужумлари остида яшаётган Фаластин халқини қўллаб-қувватлаш учун 1,5 млн доллар ажратди. Президент қарорига кўра, бу маблағ БМТнинг Яқин Шарқ агентлиги ҳисобига ўтказилади ва Ғазо сектори аҳолисига инсонпарварлик ёрдами кўрсатиш учун йўналтирилади.

Бу ҳақда эълон қилган Шавкат Мирзиёев томонларни ўт очишни тўхтатишга чақириб, Ўзбекистоннинг бу уруш борасидаги позициясини эслатиб ўтди. “Биз Фаластин халқи билан бирдам эканимизни қатъий билдирамиз ва унинг Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеяси ва Хавфсизлик Кенгашининг илгари қабул қилинган резолюцияларига мувофиқ ўз мустақил давлатини барпо этишга бўлган ҳуқуқини қўллаб-қувватлаймиз”, – деди давлат раҳбари.

Ўзбекистон Туркий давлатлар ташкилоти доирасида ҳам Яқин Шарқдаги урушга муносабат билдирди. Ташкилотнинг Остонадаги саммитида қабул қилинган декларацияда тинч аҳолига қилинаётган ҳужумлар қораланди. Шавкат Мирзиёев бу саммитдаги нутқида ҳам мустақил Фаластин давлатини қўллашини билдирди.

“Мазкур муаммонинг ягона ва энг адолатли ечими – низони “икки халқ учун икки давлат” тамойили асосида ҳал этишдир. Фаластин халқи Бирлашган Миллатлар Ташкилоти резолюцияларида белгиланганидек, мустақил давлат барпо этиш ҳуқуқига эга”, – деди президент.

Ташқи ишлар вазири ўринбосари Баҳромжон Аълоевнинг шу ҳафта маълум қилишича, Исроилда 10,5 мингдан ортиқ Ўзбекистон фуқароси яшайди. Уларнинг аксарияти Самарқанд вилоятидан. Исроилдаги ўзбекистонликларнинг 95 фоиздан ортиғи қарияларни парваришлаш билан шуғулланади.

“Ўзбекистон ҳаво йўллари [Исроилга] ҳафтасига 3 та рейсни амалга оширяпти. Хоҳлайдиганлар қайтяпти, лекин кўпчилик ишлагани борганлар қайтмоқчи эмас. Очиғини айтиш керак, чунки улар қарзлар олиб кетишган, ишламаса бўлмайди. Моддий шароит туфайли шу ерда ишлашга тайёр.

Фаластинда эса қанча ўзбекистонлик борлиги ҳақида бизда аниқ маълумот йўқ. Биздаги баъзи маълумотларга таяниб айтишим мумкинки, у ерга турмушга чиққан баъзи аёлларимиз бўлиши мумкин”, — деди Баҳромжон Аълоев Сенат қўмитасининг йиғилишида.

Ғазо секторидаги расмийларга кўра, 7 октябрдан кейин Исроилнинг жавоб ҳужумларидан ҳалок бўлганлар сони 9 мингдан ошиб кетган. Қурбонларнинг катта қисми болалар ва аёллардан иборат.

Ўзбекистон Франция билан ҳамкорликни кучайтиради

Шу йил июнда Италия Ўзбекистоннинг Ғарбий Европадаги биринчи стратегик шеригига айланган эди. Эндиликда Франция билан муносабатлар ҳам стратегик шериклик даражасига кўтариладиган бўлди. Бу ҳақда Франция президенти Эммануэл Макроннинг Самарқандга ташрифи вақтида эълон қилинди.

Катта еттилик давлатлари раҳбарларининг Марказий Осиёга ташрифи – камдан кам кузатиладиган ҳолат. Макрон аввалига Қозоғистон пойтахтида бўлиб, кейин Самарқандга келди. У ўз нутқларидан бирида Франсуа Миттераннинг 1994 йилги ташрифидан кейин орадан ўтган 29 йил давомида Франциянинг бирор бир президенти Ўзбекистонга келмаганидан афсусда эканини айтди. “Биз буни албатта тўғрилаймиз”, деди Эммануэл Макрон.

Таҳлилчиларга кўра, французлар етакчисининг Қозоғистон ва Ўзбекистонга ташрифидан асосий мақсади – уран. Франция атом электр станциялари сони бўйича дунёда иккинчи, энергетикасининг АЭСларга боғлиқлиги бўйича биринчи ўринда туради. Мамлакатдаги 56 та АЭС электр энергияга эҳтиёжнинг салкам 70 фоизини таъминлайди. Қозоғистон ва Ўзбекистон эса – Францияга уран етказиб берувчи биринчи ва учинчи рақамли давлатлар бўлиб, иккинчи ўриндаги Нигерда Париж билан муаммолар пайдо бўла бошлаган.

Шавкат Мирзиёев Франция билан ҳамкорликнинг устувор йўналишларини санаркан, биринчи бўлиб стратегик хомашё ресурсларини тилга олди. Шунингдек, энергетика, сув таъминоти, қишлоқ хўжалиги, инфратузилма ва туризм ҳам ҳамкорликнинг асосий йўналишлари қаторида. Ўзбекистон–Франция савдо палатаси ташкил этилиб, Тошкентда “Бизнес Франс” агентлигининг офиси очиладиган бўлди. Ташриф доирасида Самарқандда француз тилини ўргатувчи мактаб очилди, ўзаро ҳамкорликда университет очишга ҳам келишилди. Франциянинг Ўзбекистонда сув таъминотига сармоя киритишини кўзда тутувчи баённомалар ва жами 8 та ҳужжат имзоланди.

Давлат бюджетидан табиий газ бўйича субсидия 2 баробарга камаяди

Ўзбекистон Россия билан газ соҳасида ҳамкорлик қилиш бўйича 15 йиллик шартнома тузиши мумкин. Бу ҳақда “Газпром” раҳбари Алексей Миллер маълум қилди. Россия томони узоқ муддатли шартномани 2024 йил ўрталарида имзолашни хоҳлаяпти. Бундай келишув Қозоғистон ва Қирғизистон билан ҳам тузилиши мумкин.

Бу ҳамкорлик кучли геосиёсий қурол бўлган Россия газини Марказий Осиёга кўпроқ сотиш ва бошқа мақсадларни назарда тутади. Шу кунларда Ўзбекистон тарихда биринчи марта Россия газидан фойдалана бошлади. Энергетика вазири Жўрабек Мирзамаҳмудовнинг 3 ноябр куни маълум қилишича, бу борада “Газпром” билан тузилган битим мажбуриятлари бажариляпти, тахминан 300 миллион кубометр рус гази аллақачон Ўзбекистон ҳудудига кириб келган.

Россиядан газ хариди бошланиши ва бошқа омиллар таъсирида 2023 йилнинг 9 ойида давлат бюджети тақчиллиги ЯИМга нисбатан 6 фоизга яқинлашган. Бу даражадаги критик вазият яқин йилларда кузатилмаган эди. Йил якуни бўйича дефицит 5,5 фоиз бўлиши кутиляпти. Ваҳоланки, йил бошида қабул қилинган бюджет қонунида 3 фоизлик лимит кўзда тутилган эди. Давлат харажатларининг ошиши жуда қиммат бўлса ҳам ташқаридан қарзлар олиш ва бошқа салбий оқибатларни яратяпти. Марказий банк ўтган ҳафта таргетни янгилаб, инфляцияни 5 фоизга тушириш учун яна 2-3 йил керак бўлишини прогноз қилган эди.

Шу ҳафта ҳукумат 2024 йилги бюджет лойиҳаси ва яқин уч йил учун макроиқтисодий мўлжалларни эълон қилди. Уларда келаси йили Ўзбекистон иқтисодиёти 5,6–5,8 фоизга ўсиши, инфляция 8–10 фоиз оралиғида бўлиши кўзда тутилган. Консолидациялашган бюджет дефицити бўйича лимит 3 фоиздан 4 фоизга, ташқи қарз олиш лимити эса 4,5 млрддан 5 млрд долларга оширилиши кутиляпти.

Эътиборлиси, кейинги йилда табиий газни сотиб олиш ва сотиш нархларидаги фарқни қоплаш учун давлат бюджетидан ажратиладиган субсидияларни 2 баробарга камайтириш режа қилинган. Ўтган ойдан бошлаб газ истеъмолининг асосий қисмини ташкил этадиган юридик шахслар учун тарифлар оширилган эди. Натижада келаси йили жами 46 та йўналишдаги турли-туман субсидияларнинг давлат бюджетига юки бироз енгиллашишидан умид қилиняпти: субсидияларнинг жами харажатлардаги улуши 11 фоиздан 10 фоизга, 31 трлн сўмдан 28 трлн сўмга пасайиши мумкин.

Автосалонларда яна таниш манзара

Кейинги йилги давлат бюджети лойиҳасида даромадларни ошириш учун, масалан, UzAuto Motors'га берилган улкан имтиёзларни бекор қилиш ҳақида ҳеч қандай гап йўқ. Шунингдек, автомобил бозоридаги монополия ҳам дахлсиз мавзулигича қолмоқда. Автосалонларда эса ўша эски даврлардагидек ажиотажлар яна одатий ҳолга айланди.

Оммабоп моделлар учун шартнома бериш бошланиши ҳақидаги миш-мишлардан кейин душанба куни автосалонларда катта навбатлар юзага келди. Интернетда тарқалган видеолардан бирида салон ичкарисига биринчилардан бўлиб киришга муваффақ бўлганлардан бири эшик олдида оёқ кийими ечилиб қолганига қарамай, сотув столига қараб шошилганини кўриш мумкин. Лекин бу харидор катта эҳтимол билан ҳафсаласи пир бўлиб ортга қайтган: ўша куни контрактация очилгани йўқ.

Шартнома бериш жума куни очилди ва бу сафар ҳам 2 соатга бормасдан ёпилди. Компания бу гал онлайн платформалар орқали ҳам шартнома олиш мумкинлигини эълон қилган бўлса ҳам, бу платформалардан ҳеч бири тайинли ишлагани йўқ. Автосалонларда эса кутилганидек ур-йиқит кузатилди. Интернетда тарқалган видеоларга кўра, айрим дилерлик марказларида харидорлар эшик ва деразаларни синдириб ичкарига кирган.

UzAuto Motors бу сафар қанча шартнома тузилгани ҳақида маълумот бермади. Шунингдек, нима сабабдан Gentra сотувга чиқарилмагани ҳам маълум эмас. Компаниянинг ўтган йилги режаларида Gentra ишлаб чиқаришни 2023 йил охирига бориб тўхтатиш кўзда тутилган эди.

Бу ҳафта яна нималар рўй берди?

Шавкат Мирзиёев мактабларнинг қурилиш стандартларини қайта кўриб чиқиш кераклигини айтди. Президент ўтган ҳафта Қарши туманидаги мактаблардан бирига борганида, мактаб биноларини қишда яхшироқ иситиш учун коридорлардаги деразаларни камайтиришни таклиф қилган. “Мен Самарқанд вилояти ҳокими бўлганимда ўзим ҳамма ойнани ғишлаб ёпиб ташлагандим. Ҳаммасини ёпиш керак. Майли, тўртта эмас, битта қолсин. Буни иситиб бўладими?” деган президент.

Туркий давлатлар ташкилотининг Остонадаги саммитида Ўзбекистон президентига “Турк дунёсининг олий ордени” топширилди. Ўзбекистондан ташқари Туркия, Қозоғистон, Қирғизистон ва Озарбойжон аъзо бўлган ташкилот етакчилари Шавкат Мирзиёевни туркий дунё бирлигини мустаҳкамлашга қўшган улкан ҳиссаси учун тақдирлади. “Тили, дини ва юраклари чамбарчас боғланган қардош халқларимиз овози эндиликда дунё бўйлаб янада кучлироқ янграмоқда”, – дея таъкидлаган Мирзиёев, ўзаро алоқаларни кенгайтириш бўйича қатор таклифларни илгари сурди.

Адвокатларнинг сўз эркинлигини чекловчи лойиҳа кун тартибидан олиб ташланди. Маълум бўлишича, Адвокатлар палатаси “Адвокатнинг касб этикаси қоидалари”нинг конституцияга зид янги таҳрири лойиҳасини кўриб чиқмайдиган бўлган. Айни пайтда, адвокатуранинг оёғига болта урадиган лойиҳа муаллифи ким экани айтилмаяпти.

Бош айбланувчиси 8 йилга қамалган, лекин 3 йилга бормай озодликка чиққан фирибгарлик ишида зарарлар ҳали ҳам тўлиқ қопланмагани маълум бўлди. Kun.uz'нинг аниқлашича, “Aвтo 60 oй” ишида фуқароларга етказилган 12 млрд сўм зарар ҳалигача қопланмаган. Бу қаллобликнинг бошида турган Жамшид Баҳодиров эса “колонияда ўзини яхши тутгани ва тузалиш йўлига ўтгани учун” муддатидан олдин озодликка чиқариб юборилган. Ҳозир эса яна бир бошқа катта фирибгарликда гумонланувчилар қаторида турибди.

Хоразмдаги педофил амалдорлар қамоқ жазосига ҳукм қилинди. Меҳрибонлик уйидаги вояга етмаган қизлар билан жинсий алоқа қилиб келган адлия ва фавқулодда вазиятлар бошлиқлари жамоатчилик талаби билан ўтказилган апелляция судида 3 йил муддатга озодликдан маҳрум этилиб, суд залида қамоққа олинди. Масъуллар айблов моддалари ўзгаришсиз қолганига изоҳ бериб, уларнинг қилмишида номусга тегиш аломатлари топилмаганини маълум қилди.