Турклар Эрдўған кўз ўнгида ютқазди, Англия ҳам яримфиналда. Еврода кун ўйинлари

7 июлга ўтар кечаси Евро-2024 чоракфинал босқичи ҳам якунланди. Сўнгги ўйин кунида ҳам мухлислар иккита шиддатли баҳс гувоҳига айландишди.

Саутгейт жамоаси ёрқин ўйин кўрсатмасдан ҳам турнирдаги иштирокини давом эттирмоқда

Англия — Швейцария 1:1 (Пеналтилар серияси — 5:3)
Голлар: Сака (80) — Эмболо (75).
Англия – Пикфорд, Уокер, Стоунз, Конса (Палмер, 78), Триппиер (Эзе, 78), Райс, Фоден (Александер-Арнолд, 115), Беллингҳэм, Майну (Шоу, 78), Сака, Кейн (Тоуни, 109).
Швейцария – Зоммер, Родригес, Шер, Аканжи, Эбишер (Сиерро, 118), Жака, Фройлер (Амдуни, 118), Варгас (Видмер, 64), Ридер (Цубер, 64), Ндойе (Закариё, 98), Эмболо (Шакири, 109).
Огоҳлантиришлар: Шер (32), Кейн (67), Видмер (85).

Англия миллий жамоаси бошқарувидаги юбилей юзинчи ўйинида Саутгейт тактик инқилобга қўл урди. Айни вақтда жаҳон футболида энг кўп танқид қилинаётган ушбу инсон Швейцарияга қарши ўйинда анча вақтдан буён илк бор уч марказий ҳимоячига асосланган схема танлади. Сариқ карточкалари сони ортиб кетгани учун дисквалификацияга учраган Геҳи ўрнига Конса туширилди — бу олдиндан кутилган танлов эди, латераллар позицияси бўйича эса кичик интрига бор эди. Якунда ўнг оёқда ўйновчи Триппиер барибир чап қанотда қолди, ўнг қанот эса тўлиғича Сакага топширилди.

Моҳиятан, англияликлар швейцарияликларнинг тактикасини такрорлади. Италия билан ўйиндан тўла кўнгли тўлган Мурат Яқин дисквалификацияни ўтаб бўлган Видмерни ҳам бошланғич таркибга қайтармади ва ўнг қанотда Ридерни қолдирди.

Швейцариянинг режаси аён эди — тўпни инглизларга топшириш ва уларни майдоннинг ўрта қисмида ушлаб туриб, фақат позицион ҳужумларга мажбур қилиш. Қисқа паслар билан ўйналадиган бундай қарама-қаршиликда ҳимояланиш катта қийинчилик туғдирмасди, шу билан бирга, рақиб ҳимоясида бўшлиқларга эга бўлиш ва қарши ҳужумлар ўтказиш мумкин эди. Аввалига қизил формадаги футболчилар буни яхши уддалашди. Аммо голли вазиятлар яратилмади.

Бу ўйиндан қандайдир ҳужумлар тўлқинини кутган мухлислар бўлган бўлса, улар ҳам 30-дақиқаларга келиб тақдирга тан беришди. Англияда бурчак зарбасини ижро этганида тўп охири дарвозабон Пикфордга етиб келди...

Шундан сўнг футболчилар олдинга ўтишни бас қилишди: рақиблар бир-бирига бўшлиқлар қолдиришмади, позицион ҳужумлар уюштиришга бўлган барча уринишларни ҳимоячилар олдиндан ўқиб туришди. Англия таркибида фақат Сака ажралиб турди, у ўз қанотида тез-тез Эбишерни алдаб ўтди, аммо унинг узатмалари швейцарияликлар ҳимоясидан ўтмади ёки ҳужумдаги шериклар яхши очила олмади. Ҳужумкор яримҳимоячи саналган Эбишер асосий эътиборини мудофаага қаратишига тўғри келгани туфайли Швейцарияга ҳужумларда вариантлар бўлмади. Бўлим давомида инглизлар бешта, швейцарияликлар иккита зарба йўллади, аммо бу зарбалардан бирортаси дарвоза соҳасига тўғри бормади. Аммо инглизлар бир нарсадан хурсанд бўлиши мумкин: бу сафар трибуналар уларни кийим алмаштириш хонасига ҳуштакбозлик қилиб кузатиб қўймади. Сербияга қарши биринчи ўйиндан буён бунақаси кузатилмаганди.

Ўйиндаги биринчи тўғри зарба 51-дақиқага тўғри келди. Эмболо Конса ортида туриб тепган тўпни Пикфорд эгаллаб олди. Иккинчи бўлимда Швейцария ташаббусни қўлга олди ва ўйиннинг кўпроқ қисми инглизлар жарима майдони жойлашган томонда ўта бошлади. Яқин биринчи бўлиб алмаштиришларни амалга оширди ва жамоа ҳужумлари кескинлашди. Саканинг олдиндаги фаоллиги тўхтади, Кейн ҳам ҳимояга қайтишга мажбур бўлди.

Ўйин якунланишига 15 дақиқа қолганида Швейцария ҳисобни очиши мутлақо мантиқий эди. Ҳужумни марказий ҳимоячи Шер бошлаб берди, унинг узатмасидан кейин жарима майдони ичида Ндоя тўпни эгаллади ва қарама-қарши қанот томон пас берди ва Уокер билан тўп учун курашда устун келган Эмболо уни дарвоза тўрига жойлаб қўйди. Саутгейт дарҳол уч футболчини алмаштирди, аммо ҳисобни тенглаштириш учун уларнинг хизматига эҳтиёж сезилмади. Сака яна ўзига келди ва ўз услубида гол урди — қанотдан марказга кўчиб, тўпни оёғига мослаштириш учун ортиқча вақт сарфламасдан, узоқ бурчакни аниқ нишонга олди. Инглизлар словакларга қарши ўйинда бўлгани каби дарвоза соҳасига тўғри борган илк зарбасидаёқ гол урди. Шундан кейинги дақиқаларда инглизлар штурм уюштиришди, аммо бошқа гол бўлмади ва бош ҳакам жамоаларни қўшимча бўлимларга таклиф этди.

Овертаймда эътибор тортадиган учта эпизод рўй берди — Райснинг узоқ масофадан йўллаган зарбасини Зоммер қайтариб қолди, инглизлар сардори ва асосий пеналтичиси Кейн қанотда тўп учун курашда ноқулай йиқилганидан кейин Айвен Тоунига алмаштирилди, Шақирининг бурчакдан тўғри дарвоза томон йўллаган зарбаси тўсин ва устун туташган жойга тегди.

Умуман олганда, жамоалар 30 дақиқа давомида пеналтилар сериясига рози бўлиб ўйнашди.

Англия азалдан пеналтилар сериясида ёмон иштирок этиб келганини ҳамма билади. Аммо Саутгейт ва Пикфорде даврида динамика ижобий томонга ўзгарди: 2018 йилги жаҳон чемпионатида колумбияликлар устидан ғалабага эришилганди, бир йил ўтиб Миллатлар лигасида — швейцарияликлар таслим этилганди. Бу сафар Пикфорд қутқарди — у рақиб сафида биринчи бўлиб нуқтага етказилган Аканжининг зарбаси йўналишини аниқ топди ва бу етарли бўлиб чиқди: инглиз футболчиларининг барчаси — Палмер, Беллингҳэм, Сака, Тоуни ва Александер-Арнолд ўз уринишларидан аниқ фойдаланди.

Ўйиндан кейин ижтимоий тармоқларда қизиқ сурат тарқалди: Пикфорднинг сув идишида Аканжи зарба берса, чапга ташланиш кераклиги ёзилганди.

Саутгейтни қанчалик танқид қилишмасин, у прагматик услуби билан курашни давом эттирмоқда ва яримфиналга етиб келди.

Нидерландлар туркларга қарши ўйинни олти дақиқа ичида ўзгартирди

Нидерландия — Туркия 2:1
Голлар: де Врей (70), Гакпо (76) — Оқойдин (35).
Нидерландия – Вербрюгген, Думфрис, де Врей, ван Дейк, Аке (ван де Вен, 73), Сҳаутен, Рейндерс (Верман, 73), Симонс (Зиркзе, 87), Бергвейн (Вегҳорст, 46), Гакпо, Депай (Фримпонг, 87).
Туркия – Гунок, Мулдур (Челик, 82), Ойхон, Бардакчи, Оқойдин (Тўсун, 82), Гулер, Кадиўғли, Чалхонўғли, Ўзжан (Йокушлу, 77), Қиличсой, Йилмаз, Йилдиз (Оқтуркўғли, 77).
Огоҳлантиришлар: Симонс (30), Аке (54), ван Дейк (64), Тўсун (90+3).

Нидерландлар – Евро-2024 турнирининг охирги яримфиналчисига айланди. Роналд Кумана шогирдлари қаттиқ тер тўкиб, Туркия тўсиғидан ўтишди. Энди нидерландлар финал йўлланмаси учун Англияга қарши жанг қилади.

Туркия миллий жамоаси чоракфинал ўйинидан олдин дисквалификация туфайли уч футболчиси, жумладан, олдинги босқичда австрияликларга қарши ўйинда дубл қайд этган ҳимоячи Мериҳ Демиралдан айрилганди. Бошқа томондан, ўйини яхши чиққан кунлари уч футболчи ўрнини босиши ҳам мумкин бўлган Ҳоқон Чалхонўғли дисквалификацияни ўтаб, сафга қайтди. Италиялик мураббий Винченцо Монтелла тактик схемани ўзгартирмади – турклар яна 5-4-1 схемасида ўйнади. Фақат Арда Гулер одатдаги каби «алдамчи тўққизик» ролида эмас, балки ўнг қанотда тушди. Олдинга тезкор Бариш Йилмаз жойлаштирилди. Бироз ўтиб улар жойларини алмашиб олишди. Гулер, афтидан, янги ролида ҳимояланиш вақтида қандай ҳаракатланишни тушунмаётганди, шу туфайли Монтелла ўйин вақтида таржимон орқали унга қўшимча тушунтириш беришига тўғри келди. 

Ўйин стартидаёқ бу ўйин аввалроқ якунланган Англия-Швейцария ўйинидан бутунлай фарқ қилиши кўриниб турарди – Мемфис Депай жарима майдонига ёриб кириб, зарба берганида ҳали биринчи дақиқа якунланмаганди. Қолаверса, жамоаларнинг олдинги ўйинлари, ЖЧ-2022 саралаши доирасидаги тўқнашувлар голларга бой кечганди (нидерландлар ўз уйида 6:1, турклар 4:2 ҳисобида устун келган).

Аммо кейин жамоалар барибир эҳтиёткор футбол танлашди. Нидерландлар тўпга эгалик қилишди, ҳудудий устунликка эга бўлишди. Фақат туркларнинг тиғиз ҳимоясидан ўтишга йўл топа олишмади. 35-дақиқага қадар икки томон ҳам дарвоза соҳасига аниқ зарба йўллай олмади.

Лекин туркларга дарвоза соҳасига тўғри борган илк зарба ҳисобни очиш учун етарли бўлди. Австрия билан ўйинда бўлгани каби Монтелла жамоаси стандарт вазиятдан гол урди. Бурчак зарбаси амалга оширилганида нидерландлар тўпни жарима майдонидан узоқлаштиришди, аммо турклар иккинчи темпда муваффақиятга эишди. Стандарт вазиятлар вақтидаги бундай ўтиш фазалари ҳимояланаётган томон учун доимо хавфли бўлади. Бу ҳолатда ҳам нидерландларда ҳимоявий тузилма бузилиб кетди ва узоқ устун томонда «тўртга тўрт» ҳолати юзага келди. Гулер голли пас узатди – бу сафар Демирал ўрнида бошқа бир марказий ҳимоячи Самет Оқойдин бош билан дарвозани ишғол этди.

Куман майдондаги воқеаларни ғазаб билан кузатишга мажбур эди. Унинг футболчилари тўпни майдон бўйлаб олиб юрар, аммо рақиб ўйинини издан чиқара олмасди. Танаффусга қадар нидерландлар фақат тўртта зарба беришди, бўлим давомида дарвоза соҳасига тўғри борган ягона зарба Оқойдиннинг голи бўлиб қолди. Рақиб жарима майдонида тўпга тегинишлар статистикаси бўйича ҳам Нидерландлар Туркиядан устунлик қила олмади (9:9).

Куман танаффусда бошланғич таркиб танлашдаги хатосини англаб етиб, Бергвейнни ўйиндан олди. Руминияга қарши ўйинда ҳам шундай бўлган, «Аякс» вингери ўрнига туширилган Мален дубл қайд этганди. Бу ўйинда эса мураббий схемага ўзгартириш киритишга қарор қилиб, ўзининг асосий жокери, улкан гавдали Ваут Вегҳорстни майдонга ташлади. Иккинчи бўлимда нидерландлар ушбу қарийб икки метрлик ҳужумчи томон юқорилатиб узатмалар ошира бошлашди. Бундай ҳолатларнинг деярли барчаси турклар жарима майдонида кескинлик юзага келтирди. Вегҳорстнинг бўлиши Депайга қўшимча эркинлик тақдим этди ва хавф икки карра ортди. У ҳимояда ҳам ёрдам бериб, ҳисоб 0:1 вақтида дарвозабондан қайтган тўпга берилган зарбани тўсиб қолди.

Ҳисобни тенглаштирувчи голга ҳам Вегҳорст қисман алоқадор бўлди. Унинг зарбасидан кейин ишланган бурчак зарбаси де Фрейнинг голи билан якунланди.

Турклар Австрия билан ўйиндаги каби вақт ўтган сайин бўшаша бошлади. Ва Куман шогирдлари, Ралф Рангник жамоасидан фарқли ўлароқ, рақибнинг чарчашидан фойдаланиб қолди. 76-дақиқада нидерландлар Йерди Сҳаутен майдон марказида тўпни олиб қўйиши ва ўнг қанотдан берилган кроссдан кейин ғалаба голини уришди. Ўйин давомида Коди Гакпога қарши муваффақиятли ўйнаган Мерт Мулдур Дюмфриснинг унга йўлланган узатмасини тўсишга уриниб, ўз дарвозасини ишғол этиб қўйди. Турнирдаги 10-автогол.

Мамлакат президенти, туркий давлатлар етакчилари норасмий учрашувидаги иштирокини бекор қилиб, Берлинга етиб келган Ражаб Тоййиб Эрдўған қаршисида ўйнаган турклар сўнгги кучларини тўплаб, сўнгги дақиқаларда ўйинни қутқариб қолишга уринди. Нидерландлар ҳимоячиси Микки ван де Вен Зеки Челикнинг зарбасидан кейин бўш дарвозага кириб кетаётган тўпни қайтарди. Кейин Карим Оқтуркўғлининг бош билан йўллаган зарбаси хавфли чиқди. Қўшиб берилган дақиқаларда эса дарвозабон Барт Вербрюгген суперсейв ижро этишига тўғри келди — у яқин масофадан йўллаган зарбани оёқлари билан тўсишга эришди.

Нидерландлар ўйин сўнггида ёмон ҳимояланди. Турклар зарбалар сони бўйича олдинга чиқиб кетди – 16:11 (жарима майдони ичидан йўлланган зарбалар – 10:7, дарвоза соҳасига тўғри борган зарбалар – 4:4), аммо барибир ютқазди ва турнирни тарк этди. Нидерландлар эса 20 йил ўтиб яна Евро яримфиналида ўйнайди. Олдинда — Англияга қарши ўта қийин ўйин кутмоқда.

Яримфиналда 9 июл куни Испания Франция билан, 10 июлда Нидерландия Англияга қарши ўйнайди. Финал 14 июлга белгиланган.