Трамп Оқ уйдаги илк кунида қандай фармонларни имзолади?

АҚШ президенти Доналд Трамп 20 январ куни Оқ уйга қайтганидан кейин 48 дақиқадан камроқ вақт ичида ўнлаб фармонларни имзолаган, бу ҳақда Оқ уйнинг ютуб-каналидаги видеоёзув орқали билиш мумкин. Қуйида Трампнинг президентлик лавозимидаги дастлабки қарорлари ҳақида қисқача.

Байден президентлиги даврида қабул қилинган 78 та қарорни бекор қилди

Доналд Трамп АҚШнинг олдинги президенти маъмурияти «популяр бўлмаган, инфляцияли, ноқонуний ва радикал амалиётларга муккасидан кетгани»ни айтган. Трамп ўз қарори билан Кубага «терроризм ҳомийси бўлган мамлакат» мақомини тиркаган, инфляцияни қисқартириш бўйича қонуннинг «яшил» бандларини бекор қилган, федерал хизматчиларга масофадан ишлашни тақиқлаган, шунингдек расмийлар ковидга қарши эмланиши лозимлиги бўйича талабни бекор қилган.

Туғилиш ҳуқуқи асосида АҚШ фуқаролигини олишни чеклаш

Трамп киндик қони тўкилган тупроқ ҳуқуқи (АҚШда туғилган ҳар қандай шахс ушбу мамлакатнинг тўла ҳуқуқли фуқароси ҳисобланиши принципи) бўйича фуқаролик олишни бекор қилишга қаратилган фармонини имзолаган. Бу ҳуқуқ АҚШ Конституцияси билан кафолатланган ҳамда 1898 йилда Олий суд томонидан тасдиқланган. Фуқаролик ҳуқуқлари ва эркинликлари ҳимояси бўйича гуруҳлар коалицияси 20 январ куни Трампнинг фармони ижро этилишини тўхтатишга уриниб, судга даъво киритган. Калифорния ва Ню Йорк каби штатлар прокурорлари фармонга эътироз билдириши кутилмоқда.

Иммиграция ва бошпана тақдим этиш бўйича кенг қамровли чекловлар киритилди

Трамп ноқонуний мигрантлар оқимини тўхтатиш учун Америка-Мексика чегарасида фавқулодда ҳолат эълон қилиш тўғрисидаги фармонини имзолади. Шунингдек, АҚШ президенти қочқинларни қабул қилишни тўрт ойга тўхтатиб туриш ва бошпана сўраган, аммо ушбу мақомни олиш талабларига жавоб бермайдиганларни чиқариб юборишни тезлаштиришга фармойиш берган. Трамп Америка-Мексика чегарасида турган ҳолда бошпана сўраган шахс даъвоси кўриб чиқиладиган даврда АҚШда эмас, Мексикада қолишини талаб қилувчи қоидани ҳам тиклаган. Бундан ташқари, Трамп Мексика наркокартелларини террорчилик ташкилотлари деб эълон қилган, бу эса ноқонуний миграцига қарши курашишда қуролли кучлардан фойдаланишга имкон беради.

Капитолий штурми иштирокчилари афв этилди

Трамп 2021 йил 6 январда Капитолийга бостириб киришда айбланганларнинг аксариятини «тўлиқ, ҳар томонлама ва сўзсиз афв этиш» тўғрисидаги фармонини имзолаган. Афв этилганлар сони 1500 га яқин. 14 кишига, жумладан Proud Boys ва Oath Keepers экстремистик гуруҳлари етакчиларига нисбатан чиқарилган ҳукмлар бекор қилинган.

АҚШда тикток блокировкаси кечиктирилди

Трамп тиктокни тақиқлашни 75 кун кейинга суриш ҳақидаги фармонини имзолади. У Адлия вазирлигига платформа мамлакат миллий хавфсизлигига таҳдид солиши мумкинлиги сабабли 2024 йил апрелида қабул қилинган, тиктокни блокировка қилиш тўғрисидаги қонунни ижро этиш бўйича ҳеч қандай чора кўрмасликни буюрган. Трампнинг маълум қилишича, АҚШ ижтимоий тармоқ бизнесининг ярмини олиши, иккинчи ярми эса Хитойнинг ByteDance компаниясида қолиши варианти кўриб чиқилмоқда.

АҚШ ҳукумати фақат икки жинсни — «эркак ва аёл» жинсларини тан олади

Трамп трансгендерларга қарши қаратилган фармонни имзолади. Ҳужжатда айтилишича, федерал ҳукумат фақат икки жинсни - «эркак ва аёл»ни тан олади, яъни ушбу икки жинс паспорт ва визалар каби расмий ҳужжатларда тан олинади. Қабул қилинган фармонда гендер — бу „гендер мансублик“ синоними эмаслиги кўрсатилган. Жо Байден маъмурияти даврида 2021 йилда АҚШда трансгендерларга «X» гендер маркерли паспортлар бериш бошланганди. Алоҳида фармон билан Трамп федерал ҳукуматдаги «хилма-хиллик, тенглик ва инклюзивлик» (DEI) бўйича барча дастурларини тўхтатди.

АҚШни ЖССТдан олиб чиқишни бошлади…

Трамп яна бир бор АҚШнинг Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотидан чиқиши бўйича ташаббус кўрсатиб, тегишли фармонни имзолади. Трамп ташкилотдан чиқиш жараёнини биринчи президентлиги вақтида бошлаб, ЖССТ ковид пандемиясини эплай олмаганини айтганди. АҚШ 2020 йилда ташкилотга тегишли билдиришномани юборган. Аммо Жо Байден АҚШнинг 46-президенти лавозимидаги илк кунида бу қарорни бекор қилганди.

… ва Париж иқлим келишувидан чиқишни

Трамп 2015 йилда иқлим ўзгаришларига қарши курашиш мақсадида тузилган, глобал исишни чекловчи Париж иқлим келишувидан чиқиш жараёнини бошлади ва Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Иқлим ўзгариши бўйича доиравий конвенцияси доирасида АҚШнинг барча молиявий мажбуриятларини тугатиш тўғрисидаги буйруқни имзолади. Ушбу келишув иштирокчиларни ўртача глобал ҳароратнинг саноатгача бўлган даражага нисбатан Целсий бўйича 1,5  даражадан ошишига йўл қўймасликка ундайди. Фармон Трамп 2017 йилда ҳам АҚШни ушбу келишувдан олиб чиқишга фармон берганди.

Трампнинг бошқа қарорлари

• Мексика кўрфазини Америка кўрфази деб қайта номлаш жараёни бошланди;
• АҚШнинг бошқа мамлакатларга ёрдам кўрсатиш дастурлари 90 кунга тўхтатилди;
• мансабдор шахсларга «Американинг исталган фуқаросининг сўз эркинлигини конституцияга зид равишда чеклайдиган» ҳар қандай ҳаракат тақиқланди;
• суюлтирилган газ экспортига қўйилган чекловларни бекор қилиш тўғрисида буйруқ берилди;
• Илон Маск раҳбарлик қилиши кутилаётган Ҳукумат самарадорлиги департаменти (Doge)ни тузиш бўйича директива имзоланди;
• Трамп маъмурияти ҳукумат устидан тўлиқ назорат ўрнатмагунича янги федерал хизматчиларни ишга ёллаш тўхтатилди.

Ва иш столига парҳез «Кока-кола» чақириш тугмасини қайтарди

Оқ уйдаги Овал кабинетдаги президентнинг иш столи махсус тугма билан жиҳозланди, у босилганидан кейин хонага бир стакан парҳез «Кока-кола» олиб кирилади, деб хабар қилган The Wall Street Journal газетаси.