Кредит олишга тақиқни қандай расмийлаштириш мумкин?

Ўзига кредит ажратилишига тақиқ қўйиш кредит фирибгарларидан ҳимоя қилади ва ортиқча қарз олишнинг олдини олади.

Бу қандай ишлайди?

Ўзига тақиқ қўйиш — бу кредит ажратилишини ихтиёрий тақиқлаш бўлиб, буни кредит бюроси ёки давлат хизматлари портали орқали мустақил равишда амалга оширасиз.

У фаоллаштирилганидан сўнг исмингиз махсус «Кредит битимларини тузиш тақиқланган шахслар» реестрига киритилади. Барча банклар, микромолия ташкилотлари ва бошқа расмий кредиторлар қарз беришдан олдин ушбу реестрни текширишлари шарт.

Сиз махсус портал ёки давлат хизматлари орқали онлайн ариза топширасиз ва ҳатто кимдир ҳужжатларингиздан фойдаланиб кредит олишга уриниб кўрса ҳам банклар сизнинг номингизга кредит расмийлаштира олмайди.

Тақиқ дарҳол кучга киради. Уни исталган вақтда бекор қилиш мумкин — бу ҳам тақиқ ўрнатиш сингари бепул ва ҳеч қандай чекловларсиз.

Хизмат 2025 йил 4 мартда қабул қилинган, «Кредит ахбороти алмашинуви тўғрисида»ги Қонунга ўзгартиришлар киритилган ЎзР№ЗРУ-1043 -сонли Қонуни асосида ишга туширилган. Қонун 2025 йил 6 июндан кучга кирди.

Ўзига тақиқ қўйиш нима?

Агар исмингиз реестрда мавжуд бўлса, банк сизга кредит беришга ҳақли эмас. Ҳатто кимдир паспортингиз билан келса ёки номингизга онлайн-кредит расмийлаштиришга уринса ҳам, тизим аризани автоматик тарзда блоклайди.

Юридик жиҳатдан тақиқ занжир бўйича ишлайди:

1. Кредит бюроси маълумотларни реестрга киритади.
2. Банклар реестрга кириш имконига эга.
3. Кредит расмийлаштиришга уринилганида тизим тақиқни кўради.
4. Ариза рад этилади.

Қонун кредиторлар жавобгарлигини қатъий тартибга солади. Агар банк реестрни инобатга олмасдан барибир кредит берадиган бўлса, у ушбу битим учун тўлиқ жавобгарликни ўз зиммасига олади ва сиздан маблағни қайтаришни талаб қилиш ҳуқуқини йўқотади.

Ўзига тақиқ қўйиш қандай расмийлаштирилади?

Ариза топширишнинг учта усули бор: кредит бюроси портали орқали онлайн, my.gov.uz портали орқали онлайн ёки давлат хизматлари марказларига шахсан мурожаат қилиш.

Энг тезкор усул — кредит бюроси орқали. Энг универсали my.gov.uz портали бўлиб, у ерда яна ўнлаб бошқа давлат хизматларидан ҳам фойдаланиш мумкин.

1-усул: Infokredit кредит бюроси портали орқали

Бу – тақиқлар реестрини юритадиган тизимга тўғридан-тўғри олиб борадиган йўл.

portal.infokredit.uz сайтини очинг ва «Жисмоний шахс сифатида кириш» тугмасини босинг. Тизим сизни OneID – Ўзбекистон ягона идентификация тизимига йўналтиради. Агар сизда OneID аккаунти йўқ бўлса, id.egov.uz орқали рўйхатдан ўтинг – бунга икки дақиқа кетади, паспорт серияси ва рақами керак бўлади.

Шахсий кабинетга киргандан сўнг «Кредит тақиқ» бўлимини топинг. «Кейинги» тугмасини босинг.

Тизим исмингизни дарҳол реестрга киритади — ҳеч қандай қўшимча тасдиқ талаб этилмайди. Агар қоғоз нусхаси керак бўлса, QR-кодли электрон тасдиқловчи ҳужжатни юклаб олишингиз мумкин.

Муҳим эслатма: агар кириш вақтида «Шахсий маълумотларни янгилаш зарур» деган ёзув чиқса, OneID ни алоҳида ойнада очиб, профилингизга киринг, «Маълумотларни янгилаш» тугмасини босинг, сўнг кредит бюроси порталига қайтинг. Фойдаланувчилар буни смартфондан эмас, балки компютерда бажаришни тавсия қилишади — техник носозликлар камроқ бўлади.

2-усул: my.gov.uz давлат хизматлари портали орқали

Веб-версия ва MyGov мобил иловаси орқали ишлайдиган универсал усул.

my.gov.uz сайтига киринг ёки MyGov иловасини очинг (Google Play ва App Store да бор). OneID орқали авторизациядан ўтинг. Қидирув сатрида «Кредит битимини тузишга тақиқ қўйиш ёки тақиқни олиб ташлаш» деб ёзинг.

«Хизматдан фойдаланиш» тугмасини босинг. «Фаоллаштириш»ни танланг. Тизим аризани қайта ишлайди ва тақиқни автоматик равишда ишга туширади. 10 дақиқа ичида электрон почтангизга электрон ҳужжатли тасдиқ келади.

Бу усулнинг яхши томони шундаки, бегона сайтларга ўтиш талаб этилмайди — барчаси фуқароларнинг аксарияти маълумотномалар оладиган, жарималарни тўлайдиган ва ҳужжатларни рўйхатдан ўтказадиган давлат хизматлари порталидаги таниш интерфейс ичида амалга оширилади.

3-усул: давлат хизматлари марказига бориш

Агар онлайн-тизимларга киришни истамасангиз ёки интернетга кириш имконияти йўқ бўлса, аризани шахсан топширишингиз мумкин.

Исталган Давлат хизматлари марказига (ДХМ) паспортингиз билан боринг. Ходимга кредит олишга тақиқни фаоллаштирмоқчи эканингизни айтинг. Ёзма аризани тўлдиринг — бланкани мутахассис беради.

Керакли ҳужжатлар: фақат амалдаги паспорт кифоя. Банкдан ҳеч қандай маълумотнома, ишончнома ёки қўшимча қоғозлар керакмас. Онлайн-ариза паспорт маълумотларини давлат базасидан автоматик равишда оладиган OneID орқали қайта ишланади.

Хизмат нархи: бепул. Рўйхатдан ўтиш йиғими ҳам, аризани кўриб чиқиш учун тўлов ҳам, абонент тўлови ҳам йўқ.

Кетадиган вақт: онлайн-ариза кўпи билан бир неча дақиқа ичида фаоллаштирилади. ДХМ орқали берилган офлайн-ариза 10 дақиқа ичида қайта ишланади.

Қандай кредитлар олинишини тақиқлаш мумкин?

Кредит олишга тақиқ қўйиш кредит бюролари тизимига уланган расмий кредиторлар томонидан бериладиган барча турдаги қарзларга татбиқ этилади. Бу банклардаги истеъмол кредитлари, онлайн-қарзлар, микромолия ташкилотлари (ММТ) томонидан бериладиган микрокредитлар, кредит карталари, молиявий компанияларнинг бўлиб тўлаш (рассрочка) хизматлари ҳамда лизинг маҳсулотлари блокланишини англатади.

Қонунга кўра, барча молиявий ташкилотлар кредит беришдан олдин тақиқлар реестрини текшириши шарт. Агар банк ёки ММТ реестрни текширмасдан қарз расмийлаштирса, у тўлиқ ҳуқуқий жавобгарликни ўз зиммасига олади ва қарзни қайтаришни талаб қилиш ҳуқуқини йўқотади. Бу жуда муҳим жиҳат: ҳаттоки фирибгарлар қандайдир усул билан банк ходимини кредит беришга кўндирса ҳам, сиз ҳуқуқий жиҳатдан уни қайтаришга мажбур эмассиз — масъулият тўлалигича молиявий ташкилот зиммасида.

Тақиқни қандай олиб ташлаш мумкин?

Тақиқни олиб ташлаш ҳам уни фаоллаштириш каби уч хил усулда ва бепул амалга оширилади.

Infokredit портали орқали онлайн: OneID орқали portal.infokredit.uz сайтида шахсий кабинетингизга киринг, «Кредит тақиқ» бўлимига ўтинг ва «Ўчириш» тугмасини босинг.

my.gov.uz орқали онлайн: «Кредит битимини тузишга тақиқ қўйиш ёки тақиқни олиб ташлаш» бўлимида «Хизматни ўчириш» тугмасини босинг.

ДХМда: Исталган давлат хизматлари марказига паспортингиз билан келинг ва тақиқни олиб ташлашга ариза беринг. Ариза 10 дақиқа ичида қайта ишланади.

Хизмат бўйича қандай чекловлар бор?

Амалиётлар сони бўйича ҳеч қандай чекловлар йўқ. Сиз тақиқни истаганингизча фаоллаштириш ва бекор қилишингиз мумкин. Қонунда тақиқнинг минимал муддати, «совутиш» даврлари ёки мақомни тез-тез ўзгартирганлик учун жарималар назарда тутилмаган.

Кредит олишга тақиқ кредит рейтингига қандай таъсир қилади?

Тақиқлар тарихига оид маълумотлар фаоллаштириш ва бекор қилиш санаси ва вақти аниқ кўрсатилган кредит тарихида сақланади. Банклар сиз неча марта тақиқни ёқиб-ўчирганингизни кўради, аммо бунинг кредит рейтингига таъсири йўқ.

Эски кредитлар нима бўлади?

Кредит тарихингизда тақиқ фаоллаштирилган сана ва вақт кўрсатилган белги пайдо бўлади. Барча молиявий ташкилотлар қарз олувчини текшириш жараёнида ушбу маълумотни кўради. Тақиқ уни ўзингиз бекор қилмагунингизча чексиз амал қилади. Шу билан бирга, мавжуд кредитларингиз, кредит карталарингиз ва бўлиб тўлаш (рассрочка) шартномалари ўз кучида қолади — тақиқ фақат янги қарз олишларни блоклайди.

Тақиқ кимга керак?

Чет элда яшасангиз ёки ишласангиз. Агар ишлаш учун ёки узоқ муддатли хизмат сафари билан хорижга кетган бўлсангиз, Ўзбекистондаги молиявий операцияларни назорат қилиш қийин бўлади. Бу вақт ичида сизнинг номингизга ўзингиз билмаган ҳолда қарзлар расмийлаштирилиши мумкин. Тақиқ бу муаммони ҳал қилади: аризани дунёнинг исталган нуқтасида туриб my.gov.uz портали орқали онлайн топшириш мумкин, бунинг учун фақат OneID тизимига кириш керак бўлади холос.

Кекса ёшли қариндошларингизни ҳимоя қилишни истасангиз. Катта авлод вакиллари набираларга ёрдам бериш ёки «ҳисоб хавфсизлигини текшириш» баҳонасида кредит расмийлаштириш учун керакли маълумотларни қўлга киритадиган телефон фирибгарларининг қурбонига айланишади.

Паспортингизни йўқотган ёки ўғирлатган бўлсангиз. Янги ҳужжат тайёрлагунингизча фирибгарлар сизнинг номингизга кредит расмийлаштириши мумкин. Тақиқ бу имкониятни дарҳол йўққа чиқаради. 2024 йилнинг биргина саккиз ойи давомида фуқароларнинг номига ноқонуний равишда 36,6 миллиард сўмлик кредитлар расмийлаштирилган — бу мавҳум хавф эмас, ҳақиқий таҳдиддир.

Ҳиссий харидлар билан курашаётган бўлсангиз. Онлайн-кредитларнинг осонлиги одамни «йўлдан уради»: реклама кўргач, тугмани босиб, беш дақиқада пул олиш мумкин. Тақиқ «совутиш тўсиғини» яратади. Кредит олиш учун аввал тақиқни бекор қилиш керак бўлади, бу эса онгли ҳаракатларни талаб қилади. Бу пухта ўйлаб кейин қарор чиқаришга имкон беради.

Интернет-хизматлардан фаол фойдалансангиз. Сўнгги беш йил ичида Ўзбекистонда кибержиноятчилик 68 баробарга кўпайган, 2021–2024 йиллар давомида фуқароларга етказилган умумий зарар эса 1,9 триллион сўмдан ошган. Кибержиноятларнинг тўрт фоизи фирибгарлик йўли билан олинган кредитлар билан боғлиқ. Агар сиз онлайн-банкинг, электрон тижорат ёки ижтимоий тармоқлардан фаол фойдалансангиз, маълумотларингиз ошкор бўлиш хавфи юқори бўлади — тақиқ қўшимча ҳимоя беради.

Кредит тўлаяпсиз ва янгисини олишни режалаштирмаяпсиз. Агар сизда кредит бўлиб, эътиборингизни уни сўндиришга қаратган бўлсангиз, тақиқ бир қарзни бошқаси билан «ёпиш» фикридан ҳимоя қилади. Бу айниқса қарз ботқоғидан чиқаётганлар учун муҳим: механизм янги қарз олиб қўйишнинг олдини олади.

Кредит тарихи бўйича шубҳали текширувлар аниқланганда кимга мурожаат қилиш керак?

Агар фирибгарлик ёки кредит тарихингиз бўйича шубҳали сўровларни сезсангиз, КАТМнинг +998 71 203-47-47 рақамига қўнғироқ қилинг ёки [email protected] га ёзинг. Шунингдек, @KATM_kredit_byurosi Telegram-канали орқали шикоят қилишингиз мумкин.