Elchilar nega «Favqulodda va muxtor» deb ataladi?

Elchilar tayinlanishi, davlat rahbarlari bilan uchrashuvlarida «Favqulodda va muxtor» degan jumla ishlatiladi. Xo‘sh, nega elchilar rasmiy axborotda shunchaki deylik oddiygina «O‘zbekiston Respublikasi elchisi» yoki «O‘zbekiston elchisi» deb atalmaydi?

Elchixonalar – biror davlatning chet davlatlardagi vakolatxonalari xodimlari turli darajalarga ega va ularning maqomlari turli davlatlarda turlicha.

«Diplomatiya munosabatlari to‘g‘risida»gi 1961 yilgi Vena Konvensiyasi hamda xalqaro huquq normalari va qoidalariga muvofiq, O‘zbekiston Respublikasining diplomatiya xodimlari uchun quyidagi diplomatiya martabalari — O‘zbekiston Respublikasining chet davlatlardagi vakolatxonalari diplomatiya xodimlariga beriladigan alohida xizmat unvonlari belgilanadi:

• Favqulodda va Muxtor Elchi;
• Birinchi darajali Favqulodda va Muxtor Vakil;
• Ikkinchi darajali Favqulodda va Muxtor Vakil;
• Birinchi darajali maslahatchi;
• Ikkinchi darajali maslahatchi;
• Birinchi darajali birinchi kotib;
• Ikkinchi darajali birinchi kotib;
• Birinchi darajali ikkinchi kotib;
• Ikkinchi darajali ikkinchi kotib;
• Uchinchi kotib;
• Attashe.

Favqulodda va Muxtor Elchi, birinchi va ikkinchi darajali Favqulodda va Muxtor Vakil martabalari O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari bilan beriladi. Ana shu masalalar yuzasidan takliflarni O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri kiritadi.

Boshqa diplomatiya martabalari O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri buyrug‘i bilan beriladi.

Elchi o‘zi faoliyat yuritayotgan davlatda nafaqat o‘z davlatining, balki bevosita davlat rahbarining vakili hisoblanadi va zarur deb hisoblagan paytida o‘zi faoliyat yuritayotgan davlat rahbari qabulini so‘rashi mumkin.

Elchilarga «Favqulodda va Muxtor» atamasi qo‘shilishi tarixiy an'analar bilan bog‘liq. Gap shundaki, qadimda favqulodda vaziyatlarda boshqa davlatlarga elchilar yuborilgan va ular muayyan masalalarnigina hal qilishgan. Muxtor, ya'ni doimiy elchilar esa boshqa davlatlar hududida doimiy asosda faoliyat olib borishgan. Hozirgi kunda aksariyat davlatlar elchilari har ikki maqomni o‘zlarida saqlaydi.