Short-listdagi favorit: Zelenskiy Nobel mukofotini oladimi?

Tinchlik bo‘yicha Nobel kimlarga beriladi?

Tinchlik bo‘yicha Nobel xalqlar orasida birdamlikni rivojlantirishga eng ko‘p hissa qo‘shganlarga, doimiy armiyalarni qisqartirgan yoki tugatganlarga, tinchlik kongressi o‘tkazgan yoki uni rag‘batlantirganlarga beriladi.

Mukofotga hukumat va parlament a’zolari, amaldagi davlat rahbarlari, universitetlarning tarix, ijtimoiy fanlar, huquq va falsafa professorlari, mukofotning sobiq laureatlari ham nomzod sifatida ko‘rsatilishi mumkin.

Bu yil tinchlik yo‘nalishiga 343 nafar nomzod berilgan. Ularning 251 nafari shaxslar, 92 tasi tashkilotlar. Bu – nomzodlar soni bo‘yicha 2-rekord sanaladi. Rekord 2016 yilda qayd etilgandi. O‘shanda 376 nafar nomzod ko‘rsatilgan.

Nomzodlarni kim aniqlaydi?

Laureatlarni Norvegiya parlamenti tomonidan tayinlangan 5 hakamdan iborat Norvegiya Nobel qo‘mitasi aniqlaydi. Hakamlar odatda nafaqadagi siyosatchilar orasidan tanlanadi. Nomzodlar esa Norvegiya siyosiy partiyalari tomonidan ilgari suriladi.

Nomzodlarni ko‘rsatish 31 yanvarda tugaydi. Qo‘mita a’zolari o‘z nomzodlarini qo‘mitaning fevral oyidagi birinchi yig‘ilishidan kechiktirmay taqdim etishlari kerak.

Qo‘mita barcha nomzodlarni muhokama qiladi va qisqa ro‘yxatni tuzadi. Keyin har bir nomzod doimiy maslahatchilar va boshqa ekspertlar guruhi tomonidan baholanadi va tekshiriladi.

Qo‘mita har oyda bir marta yig‘ilib nomzodlarni muhokama qiladi. Odatda yakuniy qaror oktyabr oyining boshida qabul qilinadi. Agar qo‘mita yakuniy qarorga kelolmasa, g‘olib ko‘pchilik ovoz berish yo‘li bilan tanlanadi.

Nomzodlar orasida kimlar bor?

Nomzodlarning to‘liq ro‘yxati sir saqlansa ham o‘z nomzodini berganlar bu haqda ma’lumot berishlari taqiqlanmagan.

So‘nggi yillarda Norvegiya qonunchilari o‘z nomzodlarini oshkor qilishni boshlagan.

Reuters ma’lumotiga ko‘ra, bu yil ro‘yxatga ekofaol Greta Tunberg, Belarus muxolifatchilari Svetlana Tixanovskaya, Mariya Kolesnikova va Veronika Tsepkalo kiritilgan.

Bundan tashqari, rossiyalik muxolifatchi Aleksey Navalniy, Rim papasi Frensis, Britaniya tabiat teleradiokompaniyasi Devid Attenboro, Tuvalu tashqi ishlar vaziri Saymon Kofe va Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti nomzodlari ham ilgari surilgan.

Bashoratchilarning bu yilgi favoritlari orasida esa “The Kviv Independent” gazetasi, Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy va BMTning qochqinlar bo‘yicha agentligi bor. Ko‘p nashrlar bu yil mukofotni Zelenskiy olishiga ishonch bildirmoqda.

G‘olib 7 oktyabrda Toshkent vaqti bilan soat 14:00da e’lon qilinadi. Taqdirlash marosimi 10 dekabr, ya’ni Alfred Nobelning vafot etgan kunida Oslodagi Norvegiya Nobel institutida bo‘lib o‘tadi. Laureatga medal, diplom va 900 ming dollar pul hadya qilinadi.

Yaqin yillardagi g‘oliblar

2020 yilda tinchlik yo‘nalishi bo‘yicha Nobel mukofoti Jahon oziq-ovqat dasturiga berilgandi. World Food Programme ochlikka qarshi kurash harakatlari, nizoli hududlardagi vaziyatni yaxshilashga qo‘shgan hissasi, ochlarni urush va mojarolar quroli sifatida foydalanishdan himoya qilgani uchun taqdirlangan. Dastur 2019 yilda 88 mamlakatda ochlikdan qiynalayotgan 110 million odamga yordamlashgan. WFP ochlikka qarshi kurashuvchi va oziq-ovqat xavfsizligini himoyalaydigan BMTning eng katta tashkiloti hisoblanadi.

2021 yilda esa Tinchlik bo‘yicha Nobel mukofoti ikki jurnalistga berilgandi. Biri – Dmitriy Muratov – Rossiyadagi kam sonli mustaqil nashrlardan biri “Novaya gazeta” bosh muharriri, ikkinchisi – Mariya Ressa – Filippindagi taniqli mustaqil nashrlardan bo‘lmish Rappler rahbari. Ular “demokratiya va bardavom tinchlik uchun birlamchi shart – so‘z erkinligini himoya qilish yo‘lidagi sa’y-harakatlari uchun” taqdirlanishgan.