Давлат солиқ қўмитаси Ўзбекистон бўйлаб ўрнатилган онлайн НКМларнинг катта қисмидан фойдаланилмаётгани бўйича баёнот билан чиқди.
Таъкидланишича, бугунги кунда назорат-касса техникаларининг янги авлоди – онлайн назорат-касса машиналари (НКМ) ва виртуал кассалар жорий этилмоқда. Aйни пайтда Ўзбекистон бўйлаб қарийб 34 мингта онлайн НКМ ва виртуал касса ўрнатилган. Бироқ истеъмолчилар билан ҳисоб-китоб жараёнида уларнинг 14 128 тасидан фойдаланилмаяпти.
«Яъни 40 фоиздан зиёд тадбиркорлик субъектлари амалдаги қонунларга бўйсунмасдан, аҳоли билан ўзаро ҳисоб-китобларда ҳатто мазкур онлайн техникани ўрнатган бўлса ҳам онлайн назорат-касса машинаси ёки виртуал касса тизимидан фойдаланмаяпти.
Бу – истеъмолчилар ҳуқуқларини қўпол равишда бузишдир, чунки товар (иш, хизмат)лар учун ҳақ тўлаш шакли ҳамда тартиби белгиланган», – дейилади ДСҚ ахборотида.
Эслаб ўтилишича, «Истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида»ги Қонуннинг 10-моддасига асосан, товарни касса ёки товар чекини бермасдан сотиш тақиқланади. Бу ҳақда тадбиркорлик субъектлари хабардор этилган.
«Истеъмолчилар дорихоналарда, савдо нуқталарида ёки автомобилларга ёқилғи қуйиш шохобчаларида пластик карта орқали харидни амалга оширганда тўлов терминаллари чекларини олишади. Ушбу чекларда харид тўғрисида батафсил маълумотлар бўлмайди, масалан, товарлар (иш ёки хизмат) номи, миқдори, нархи, қўшилган қиймат солиғи суммаси, QR код.
Бу маълумотларнинг барчаси онлайн назорат-касса машиналари чекида акс эттирилади. Бироқ, бундай чекларни кўпчилик тадбиркорлар тақдим этмаяпти.
Демак, алкоголь ва тамаки маҳсулотлари, дори-дармон, автомобилларга бензин, дизель ёқилғиси ва газ ёқилғиси савдоси билан шуғулланувчи бундай тадбиркорлик субъектлари онгли равишда фойдасини яширишни мақсад қилган. Товарлар ва давлат бюджети тушумларининг тўғри ҳисобга олинмаслиги мамлакат иқтисодиётига тузатиб бўлмас зарар етказади. Ноинсоф тадбиркорлар хуфиёна равишда қонунларни четлаб ўтади», – таъкидланган қўмита ахборотида.
ДСҚ ҳуқуқбузарларга таъсир кўрсатадиган энг самарали чоралардан бири жамоатчилик назорати эканини қайд этиб, истеъмолчиларга тегишли қонунчилик талабларини эслатиб ўтган.
Унга кўра, 2020 йил 1 январдан алкоголь ва тамаки маҳсулотлари, дори-дармон, автомобилларга бензин, дизель ёқилғиси ва газ ёқилғиси савдоси билан шуғулланувчи барча тадбиркорлик субъектлари учун онлайн назорат-касса техникаларидан фойдаланиш мажбурий. Мазкур шохобчаларда мижозга QR кодли чек берилиши шарт.
Бунда истеъмолчи тўловни нақд пул ёки пластик карта билан амалга оширгани муҳим эмас.
Шунингдек, 2020 йил 1 августдан юқоридагиларга ўтган йил якунлари бўйича йиллик обороти (тушуми) 5 миллиард сўмдан ошган тадбиркорлик субъектлари қўшилди. Уларга йирик савдо тармоқлари киради.
«QR кодли чек талаб қилиш – ҳар бир истеъмолчининг ҳуқуқи. Қатъий туринг. Нима учун дори воситалари ва бошқа халқ истеъмоли моллари нархлари ошиб кетаётганини тушунтиришни талаб қилинг.
Масаланинг ечими топилмаса, Давлат солиқ қўмитаси шу ернинг ўзида (71) 244-98-98 рақамли ишонч телефони ёки колл-марказининг 1198 қисқа рақамига мурожаат қилишингизни сўрайди», – дея мурожаат қилган қўмита.
Хабарда чек беришни рад этиш, тўлов терминалисиз ёки касса аппратисиз савдо қилиш жавобгарликка сабаб бўлиши эслатилган.
Қайд этилишича, Солиқ кодексининг 221-моддасига мувофиқ, «Назорат-касса техникасининг ва (ёки) ҳисоб-китоб терминалларининг қўлланилиши мажбурий бўлгани ҳолда, уларни қўлламасдан савдони амалга оширганлик ва хизматлар кўрсатганлик, худди шунингдек сотиб олувчига квитанциялар ёзиб бериш, талонларни, чекларни ёки уларга тенглаштирилган ҳужжатларни бериш мажбурий бўлгани ҳолда бундай ҳужжатларни бермасдан товарларни реализация қилганлик ва хизматлар кўрсатганлик, шунингдек ҳисоб-китоб терминаллари орқали тўловларни қабул қилишни рад этганлик – 5 миллион сўм миқдорида жарима солишга сабаб бўлади.
Давлат солиқ кўмитаси ҳудудлар кесимида хўжалик юритувчи субъектларнинг онлайн НКМ ёки виртуал кассадан фойдаланмаслик кўрсаткичларини ҳам келтириб ўтган:
- Самарқанд вилояти – 62,4 фоиз
- Андижон вилояти – 53,6 фоиз
- Бухоро вилояти – 51,9 фоиз
- Тошкент вилояти – 47,4 фоиз
- Сурхондарё вилояти – 44,6 фоиз
- Наманган вилояти – 43,1 фоиз
- Тошкент шаҳри – 42,5 фоиз
- Жиззах вилояти – 40, 0 фоиз
- Сирдарё вилояти – 39,4 фоиз
- Фарғона вилояти – 37,3 фоиз
- Қорақалпоғистон Республикаси – 34,2 фоиз
- Навоий вилояти – 25,2 фоиз
- Хоразм вилояти – 22,5 фоиз
- Қашқадарё вилояти – 21,5 фоиз
