Тақдир ҳазили ёки ҳокимликнинг хатоси – мақсадли квотадаги адолатсизликлар

Узун туманининг Боботоғ ҳудудидан бир институтнинг бир йўналишида мақсадли квотага даъвогарлик қилган икки абитуриентдан юқори балл олгани “йиқилиб”, ундан қарийб 35 балл кам олгани талабаликка тавсия этилди.

2023/2024 ўқув йилида Денов тадбиркорлик ва педагогика институтининг хорижий тил ва адабиёти (инглиз тили) йўналишига Узун тумани учун 6 та (шундан 2 таси туманнинг Боботоғ ҳудудига имтиёз сифатида) мақсадли квота ажратилган.

Жами 6 та мақсадли квота учун 60 нафар абитуриент рақобатлашган. Жумладан, туманнинг Боботоғ ҳудудидаги Оқмачит маҳалласида яшовчи Гулбаноз Тоғаева 68,4 балл тўплаган ҳолда талабаликка қабул қилинган.

Аммо негадир Боботоғ ҳудудидаги Толтўғай маҳалласида яшовчи абитуриент Назирхол Нормўминова айни шу олийгоҳнинг бир хил йўналишида мақсадли квотага даъвогар бўлган ҳолда 102,3 балл тўплаб, талаба бўлолмаган. 

Балки Назирхол Нормўминованинг доимий яшаш маҳалласи туманнинг Боботоғ ҳудудига кирмас, деган ўйда буни ҳам текшириб кўрдик. Бироқ бундай бўлиб чиқмади: у билан бир маҳаллада яшовчи, бир мактабнинг битирувчиси бўлган Миржалол Ибрагимов Термиз давлат педагогика институтининг тарих йўналишига айнан Боботоғ ҳудуди учун ажратилган мақсадли квота асосида талаба бўлган.

Kun.uz олдинроқ Навоий вилоятининг Ғозғон шаҳри учун Самарқанд давлат тиббиёт университети ҳамда Бухоро давлат тиббиёт институтида 6 та мақсадли квота ажратилгани, аммо уларнинг иккитасини шаҳарда бир ой ҳам яшамаган, бошқа ҳудуддан келган абитуриентлар “илиб кетгани” ҳақида ҳам суриштирув эълон қилганди.

Ҳолатга Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги ҳузуридаги Билим ва малакаларни баҳолаш агентлиги расмий муносабат билдирди.

Агентликка кўра, Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 20 июндаги 393-сон қарори билан тасдиқланган “Олий таълим муассасаларининг бакалавриатига талабаларни ўқишга қабул қилиш тартиби тўғрисида” низомда мақсадли қабул тартиби белгиланган. Ушбу низомга асосан айрим йўналишлар бўйича ҳудудлар кесимида мақсадли қабул квоталари тасдиқланган тақдирда, танлов ҳар бир ҳудуд бўйича алоҳида ўтказилади.

“Ҳудудлар кесимида мақсадли қабул квоталари тасдиқланган таълим йўналишларига қабул муайян ҳудудда доимий яшайдиган (паспортдаги маълумоти бўйича) абитуриентлар ҳисобидан амалга оширилади. Амалдаги норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда абитуриент мазкур ҳудудда муайян муддат яшаган бўлиши керак деган талаб белгиланмаган. Шу сабабли мақсадли квота учун танлов абитуриентнинг доимий яшаш ҳудуди (паспортдаги маълумоти бўйича) асосида амалга оширилади”, дея таъкидланади расмий муносабатда.

Агентликка кўра, абитуриентларнинг доимий яшаш манзили Ички ишлар вазирлигининг “Манзил” ахборот тизимидан олинади. Агар чиндан ҳам шунақа бўлса, юқоридаги ҳолатда нега бир маҳаллада яшаб, бир мактабнинг битирувчиси бўлган икки абитуриентнинг бири Боботоғ ҳудудига кириб, бошқаси кирмаётгани қизиқ.

Ушбу ҳолатга ойдинлик киритиш мақсадида агентлик вакили билан боғландик. Унинг изоҳ беришича, юқоридаги ҳолатда маҳаллик ҳокимлик хатоликка йўл қўйган.

“Узун туманининг Боботоғ ҳудудига олис чўл ҳудуди бўлганлиги сабабли имтиёз сифатида мақсадли квота ажратилади. Абитуриентларнинг доимий яшаш манзили туман даражасигача Ички ишлар вазирлигининг “Манзил” ахборот тизимидан олинади. Агар мақсадли квота олис чўл ҳудуди сифатида берилаётган бўлса, тегишли маҳаллий ҳокимликка ўша ҳудуддан ҳужжат топширган абитуриентлар рўйхатини тақдим этамиз. Юқоридаги ҳолатда Сурхондарё вилояти ҳокимлигига Узун туманининг Боботоғ ҳудудидан ҳужжат топширган абитуриентлар рўйхати юборилган. Биз ҳокимликка ўрганиб бериш учун тақдим этган рўйхатда Назирхол Нормўминова бор. Бироқ ҳокимлик ўрганиб, тасдиқлаб берган Боботоғ ҳудудида яшовчи абитуриентлар рўйхатида эса у йўқ. Биз ҳокимлик тасдиқлаб берган рўйхат асосида ишлаганмиз. Агар Сурхондарё вилояти ҳокимлиги ушбу ҳолатда хатолик бўлгани ҳақида давлат комиссиясига мурожаат киритса, кўриб чиқилади”, дейди Билим ва малакаларни баҳолаш агентлиги вакили.

Мақсадли квота ўз номи билан мақсадга эга: у қайсидир ҳудудда кадрлар етишмовчилиги муаммосини ҳал қилиш учун ажратилади. Ҳолат бу каби адолатсизликлар ичида давом этар экан, унинг мақсади ҳам, мазмуни ҳам ўзгариб бораверади. Шу боис мазкур ҳолатлар масъуллар томонидан кўриб чиқилиб, адолат қарор топиши ҳамда кейинги ўқув йилларида хатоликлар бўлмаслиги учун мавжуд норматив ҳужжатларга “тирқиш”ларни мустаҳкамловчи ўзгартиришлар киритилиши зарур.

Руслан Сабуров,
Kun.uz