Sobiq Ittifoq qulaganidan so‘ng boshlangan 90 yillar zamonaviy Rossiyada shodlik bilan eslanmaydi. Chunki iqtisod orqaga ketgan, davlat zaif, ko‘cha jinoyatchilikka to‘lgandi. Prezident Boris Yelsinning boshqaruvini demokratik deb atash mumkin bo‘lsada, mamlakatda qashshoqlik, jinoyatchilik gullagandi. Poytaxt Moskvaning o‘zida o‘nlab to‘dalar davron surardi.
Foto: «RIA Novosti»
Rossiyada jinoyatchilik va to‘dalar SSSR qulamasdanoq, 1980 yillarning oxiridan keskin kuchaya boshladi. Ular ba’zida turli etnik qatlamlarni birlashtirgan ham edi.
“Orexovskaya” jinoiy to‘dasi
Ushbu to‘da o‘z nomini Moskvadagi Orexovo-Borisovo turar joy massividan olgan, chunki a’zolarning ko‘pchiligi shu hududda istiqomat qilardi.
To‘daga tamal toshi 80 yillar o‘rtalaridan qo‘yildi va 1988 yilda uzil-kesil tashkil topdi. Ular orasida sobiq sportchilar ham bor bo‘lib, to‘da nafaqat Orexovo-Borisovo tumani, balki janub va janubi g‘arbni nazorat qilardi.
Guruhga Novgorod viloyatidan chiqqan oddiy traktorchi Sergey Timofeyev (uni amerikalik Stallonega mengzab, Silvestr deb chaqirishardi) boshchilik qilardi, u Kavkaz jinoiy klanlariga qarshi kurashib shuhrat topgandi.
Timofeyev o‘z navbatida boshqa jinoyatchilar — Andrey Isayev, Vyacheslav Ivankov (Yaponchik laqabi bilan mashhur bo‘lgan) yaqin aloqada bo‘lgan. To‘da dastlab uzoq masofalarga qatnovchi yuk tashuvchilarni tunab, pul topgan. 1989 yilda Timofeyev talonchilikda ayblanib qamaladi, ammo tezda qamoqdan chiqib keladi. 90 yillarda guruh bank sohasiga kira boshlaydi. So‘ngra, qimmatbaho tosh va metallar savdosi, avtomobil o‘g‘irlash kabi “hunarlar” chiqadi.
Bu orada Timofeyev Isroil fuqaroligini oladi va boyliklarini xorijiy banklarga o‘tkazib, noqonuniy boyliklarning bir qismini legallashtirishga ham muvaffaq bo‘ladi.
1994 yilga kelib “Orexovskaya” guruhi Moskvadagi barcha slavyan to‘dalarining eng kuchlisiga aylanadi. Ammo bu g‘oliblik uzoq davom etmadi. 1994 yil sentabrda Timofeyev bo‘lgan Mercedes-Benz portlatib yuborildi va to‘daboshi o‘lim topdi. Timofeyevdan keyin uning bandasi turli qismlarga bo‘linib ketdi.
To‘dalarning mayda bo‘laklari turli yillarda qamoqqa olindi yoki yo‘q qilindi. Xususan, so‘nggilaridan biri Andrey Sharapov 2020 yil 8 iyulda besh odamning o‘limida aybdor deb topilib, 15 yil muddatga hibsga hukm qilindi.
“Baumanskaya” jinoiy to‘dasi
“Baumanskaya” to‘dasi ham 1988 yilda tashkil etilgan. Gorbachyov boshlagan “qayta qurish” erkinlik epkinlari bilan birga ko‘chalarga tartibsizlik va jinoyatchilikni qaytargandi.
To‘daning boshlig‘i Bobon laqabli Vladislav Vanner edi. Guruhning asosiy daromad manbai reket va biznesmenlarni talash edi. Uning bir nechta ko‘zga ko‘ringan liderlari bo‘lib, ular 1993-1994-yillarda yo‘q qilinadi.
1995 yilda “Terrazini” laqabli Andrey Juravlyov guruhni jonlantiradi. Shundan so‘ng to‘da buyurtma qotilliklar va narkobiznes bilan shug‘ullana boshlaydi. 1997 yildan boshlab yirikroq to‘daga qo‘shilgan baumanchilar qo‘lga tusha boshlaydi. Juravlyovning o‘zi Isroilga qochib ketadi. Ammo u xorijda qo‘lga olinadi va Rossiyaga qaytariladi. Ma’lumotlarga ko‘ra, bu Isroil Rossiyaga o‘z fuqarosini ushlab bergan yagona holatdir.
2004 yil OAV Juravlyov o‘ldirilganini yozib chiqadi, ammo bu yolg‘on edi. Jinoyatchining keyingi taqdiri qorong‘i bo‘lib qoldi.
“Izmaylovskaya” to‘dasi
Guruh 1980-yillarda Moskva sharqida faoliyat yuritgan yoshlar to‘dalaridan tuzilgandi. Qizig‘i shundaki, unda nafaqat tajribali jinoyatchilar, balki tuppa-tuzuk sportchilar ham bor edi. Uyushgan jinoiy guruh reket, giyohvand moddalar savdosi, talonchilik va buyurtma qotilliklarga ixtisoslashgan.
Vaqt o‘tishi bilan ularning ta’siri boshqa mintaqalarga, jumladan, Sibir va Uzoq Sharqqa tarqaldi. Uyushgan jinoiy guruh a’zolari orttirilgan kapitalni qimor o‘yinlari orqali yuvib, so‘ngra xorijiy ko‘chmas mulkka sarmoya qilib kiritgan.
To‘daning rahbari Oleg Ivanov edi. Shuningdek, jinoiy tuzilmada Viktor Nestruyev, Anton Malevskiy (Anton Izmaylovskiy), Sergey Aksyonov (Aksyon, Aksyon Izmaylovskiy), Sergey Trofimov (Trofim), Aleksandr Afanasev (Afonya)larning nufuzi katta bo‘lgan.
Qiziq tomoni “Izmaylovskaya” to‘dasi yo‘qolib ketmagan. U hozirda nafaqat Rossiyada, xorijda ham faoliyat yuritishi, biznes qilishi aytiladi. Ma’lumotlarga ko‘ra, guruh a’zolarining Rossiya kuch tuzilmalari, huquq-tartibot organlari bilan aloqalari mavjud.
“Shelkovskaya” jinoiy to‘dasi
“Shelkovskaya” to‘dasi Moskva viloyatining Shelkovo shaharchasida, 90 yillarning boshida tashkil topgan. Avval u “Izmaylovskaya” to‘dasiga kirardi, so‘ngra ajralib chiqqandi. Asoschisi jinoiy avtoritet Aleksandr Matusov edi.
Ushbu qaroqchilar dastlab mahalliy tadbirkorlarni qiyrata boshlashgan. Yashashni istagan tadbirkor ularga katta o‘lpon to‘lashga majbur edi. Yillar o‘tib, jinoiy to‘daning ishtahasi o‘sib bordi. To‘da hatto raqiblari bilan muzokara qilib o‘tirmay ularni yo‘q qila boshladi. “Shelkovskaya” nomini eshitsa amaldor va militsionerlar ham qo‘rqishardi.
Jinoyatchilarni qo‘lga olish 2006 yildan boshlandi, shu yili jabrdiydalardan biri huquq-tartibot idoralariga arz qildi. Bir necha yillik olishuv, qidiruv va taftishlardan so‘ng, 2011 yilda guruhning besh a’zosi uzoq muddatlarga qamaldi.
Ammo yakun kutilmagan bo‘lib chiqdi: jinoyatchilik tepasida turgan Aleksandr Matusov 2014 yil Tailandda qo‘lga olinib, Rossiya keltirildi. U ham uzoq muddatga qamalib ketdi, deb o‘ylarsiz? Yo‘q, bu sodir bo‘lmadi. Katta bir jinoiy to‘da asoschisi 2017 yilda sudlar tomonidan oqlandi.
90 yillarda gullagan jinoyatchilik yangi asrda biroz jilovlandi. To‘dalarning ko‘pchilik yo‘q qilindi yoki ularning qoldiqlari o‘zini chetga olib, hayotini saqlab qoldi.
Albatta, Rossiya uyushgan jinoyatchiligi faqat to‘rtta yirik guruh bilan cheklanib qolmagan. Ayrim ma’lumotlarga qaraganda o‘sha yillarda mingga yaqin katta-kichik to‘dalar emin-erkin faoliyat yuritgan.
Abror Zohidov tayyorladi
