Kir Starmer: Buyuk Britaniyaning yangi bosh vaziri haqida nimalar ma’lum?

To‘rt yil muqaddam ser Kir so‘l siyosatchi Jyeremi Korbin o‘rniga leyboristlarning yangi yetakchisiga aylangandi. Shu palladan boshlab uning asosiy vazifasi partiyani markazchi pozitsiyaga qaytarish, shu tariqa, tarafdorlar sonini oshirish bo‘lgandi.

Leyboristlar bungacha 14 yil davomida muxolifatda edi.

Siyosat olamiga kirib kelishdan oldingi karera

Kir Starmer ko‘plab hamkasblariga qaraganda ancha kechroq Jamoalar palatasi deputati bo‘lgan: u bu vaqtda 50 yoshdan oshgan, unga qadar esa muvaffaqiyatli huquqshunos sifatida karera qilgandi.

Ammo uni doim siyosat qiziqtirgan va o‘smirligida u so‘llarning radikal g‘oyalariga ergashgan.

Starmer 1962 yilda Londonda tug‘ilgan, keyin esa oila Sarri grafligiga ko‘chib o‘tadi. Ser Kir o‘zining ishchilar sinfiga mansub ekani haqida gapirishni yoqtiradi.

U ishchilar oilasidagi to‘rt farzanddan biri edi: uning otasi zavodda slesar bo‘lib ishlagan, onasi – hamshira edi.

Yangi bosh vazirning barcha oila a’zolari Leyboristlar partiyasining sodiq tarafdorlari edi. Tabiiyki, unga partiya asoschisi va ilk yetakchisi, shotlandiyalik konchi Kir Hardi sharafiga ism berishgan.

Ammo oiladagi hayot tinch emasdi. Kir Starmer o‘z hikoyalarida otasini sovuqqon va odamovi kishi sifatida ta’riflagan. Onasi esa hayotining ko‘p qismida Still kasalligi ham deb ataluvchi autoimmun kasalligidan aziyat chekkan. Oxir-oqibat u nogironlar arafachasiga o‘tirib qolgan va tildan qolgan. Bundan tashqari, uning oyog‘i amputatsiya qilinadi.

Kir Starmer 16 yoshida Leyboristlar partiyasining mahalliy yoshlar bo‘limi safiga kiradi. Ma’lum vaqt davomida u so‘l radikal qarashlarga ega «Sotsialistik muqobillar» jurnalida ishlaydi.

Kir Starmer o‘z oila a’zolari orasida universitetga kirgan birinchi talaba bo‘lgandi. U Lids va Oksfordda huquqni o‘rganadi, keyin esa inson huquqlari bo‘yicha ixtisoslashgan advokat bo‘lib ishlaydi.

O‘sha yillarda u Karib havzasi va Afrikada o‘lim jazosi bekor qilinishi ustida ishlaydi.

1990-yillarda mashhur bo‘lgan ishda u ikki ekofaol manfaatlarini himoya qilgan, ularni McDonalds restoranlar tarmog‘i tuhmatda ayblab, sudga bergandi.

2008 yilda Kir Starmer Qirollik prokurorlik xizmati direktori etib tayinlanadi, ya’ni u Angliya va Uelsdagi eng katta prokurorga aylanadi. Bu lavozimda u 2013 yilga qadar ishlaydi va 2014 yil ritsarlik unvonini olib, ser deb atala boshlaydi.

Ser Kir qanday qilib leyboristlar yetakchisiga aylangan?

Kir Starmer 2015 yilda Londondagi Holborn va Sent-Penkras okruglaridan Jamoalar palatasiga saylanadi.

O‘sha vaqtda Leyboristlar partiyasi o‘ta so‘l siyosatchi Jyeremi Korbin yetakchiligida muxolifatda edi. U Starmerni parallel hukumatdagi ichki ishlar vaziri sifatida tayinlaydi. Uning vazifalariga amaldagi hukumatning qator sohalar, masalan immigratsiya masalalaridagi harakatlarini sinchkovlik bilan kuzatish kirardi.

Britaniya xalqi Yevroittifoqni tark etish uchun ovoz bergach, ser Kir partiyada breksit bo‘yicha kotibga aylanadi.

Kir Starmerda Leyboristlar partiyasiga rahbar bo‘lish imkoniyati 2019 yilda, umummilliy saylovlardan keyin yuzaga keladi. Bu saylovlar partiya uchun o‘ta muvaffaqiyatsiz kechadi va 1935 yildan buyon eng og‘ir mag‘lubiyat bilan yakunlanadi. Shundan keyin Jyeremi Korbinda iste’foga chiqishdan boshqa yo‘l qolmaydi.

Ser Kir so‘l pozitsiyada chiqish qilib, partiya a’zolariga elektr energiya va suv sohasidagi kompaniyalarni milliylashtirishni va’da qilib, shuningdek universitetlar talabalari uchun bepul ta’limni targ‘ib qilgan holda rahbariyat vakillaridan biriga aylanadi.

Jyeremi Korbin davrida partiya a’zolari ikkiga - so‘l radikal g‘oyalarga amal qiluvchi hamda nisbatan mo‘’tadil pozitsiyani tanlaganlarga ajralgandi.

Kir Starmer partiyani birlashtirishni istashi, ammo shu bilan birgalikda Korbinning «radikalizm»ini ham saqlab qolmoqchiligini aytadi. O‘shanda u «markazga haddan tashqari og‘ish»dan ehtiyot bo‘lgandi.

Ammo, partiyaga rahbar bo‘lgach, ser Kir Jyeremi Korbinni antisemitizm bo‘yicha kelib chiqqan mojaro tufayli Leyboristlar partiyasining parlamentdagi a’zolari safidan chetlatadi.

Leyboristlarning so‘l qanotidagi ko‘pchilikning aytishicha, Kir Starmer bugungi kunda partiya ichkarisida kelgusida faqat mo‘’tadil qarashlarga ega bo‘lganlar nomzodi parlament deputatligiga ilgari surilishini ta’minlashga qaratilgan siyosat olib bormoqda.

Ser Kirning siyosiy qarashlari

Ppartiya rahbari bo‘lish uchun saylovoldi tashviqoti chog‘ida nimalar deganidan qat’i nazar, Kir Starmer saylovchilar sonini oshirish uchun partiyani markaz tomon siljitadi.

U mamlakatdagi iqtisodiy holatni ro‘kach qilib, qimmatga tushuvchi ko‘plab g‘oyalardan bosh tortgan, shu bilan birga bir qancha radikal sxemalarni saqlab qolgan.

Milliylashtirish

Kir Starmer energetika va suv kompaniyalarni milliylashtirish to‘g‘risidagi oldingi takliflaridan voz kechgan.

Ammo u besh yil ichida deyarli barcha yo‘lovchi temiryo‘l tashuvlarini davlat mulkiga qaytarib, ularni Great British Railways nomi ostidagi yangi kompaniya boshqaruviga o‘tkazishni va’da qilgan.

Ta’lim

Kir Starmer universitet talabalari o‘qishi uchun to‘lovlarni bekor qilish bo‘yicha va’dasini ham qaytarib olgan va buni hukumat buni o‘ziga ep ko‘ra olmasligi bilan izohlagan.

May oyida u BBC bilan suhbatda shunday degandi: «Biz katta ehtimol bilan bunday majburiyatdan voz kechamiz, chunki biz chindan ham murakkab moliyaviy holatdamiz».

Ammo u leyboristlar mamlakatdagi xususiy maktablarda o‘qish uchun to‘lanadigan pullardan qo‘shimcha qiymat solig‘i undirishni boshlashini aytgan.

Atrof-muhit muhofazasi

Leyboristlar partiyasi ekologik toza energetika loyihalari uchun xarajatlar bo‘yicha moliyaviy majburiyatlarini ham qisqartirgan. 2021 yilda partiya buning uchun 28 mlrd funt sterling (35 mlrd dollar) sarflashni va’da qilgandi.

Ammo, partiya hamon dengizdagi shamol elektr stansiyalari qurish bo‘yicha hamda elektromobillarga akkumulyatorlar ishlab chiqaruvchi zavodlarni rivojlantirish bo‘yicha majburiyatlarini bajarish niyatida.

Konservativ partiya bunga javoban Kir Starmer o‘zining muhim siyosiy va’dalaridan qochishga urinayotganini bildirgan.

Yaqinda Kir Starmer GB Energy kompaniyasi orqali «yashil» energetikaga 8 mlrd funt sterling (10 mlrd dollar) investitsiya qilishga va’da bergan.

U shuningdek 2030 yilgacha elektr energiyasi ishlab chiqarishda qazib olinadigan yonilg‘idan foydalanishni amalda butunlay to‘xtatishni va’da qilgan. Ammo ko‘plab ekspertlar buning imkonsiz ekanini aytishadi.

Isroil va G‘azo sektori

2023 yil oktyabrida Hamasning Isroilga hujumidan keyin Kir Starmer Isroil o‘zini mudofaa qilish huquqidan foydalanib, G‘azoda harbiy amaliyot boshlash qarorini qo‘llab-quvvatlagandi.

Bu falastinparast kayfiyatdagi saylovchilarning ko‘pchiligini g‘azablantirgan va u Leyboristlar partiyasining zudlik bilan o‘t ochishni to‘xtatishga chaqirgan o‘nlab deputatlarining isyoniga duch kelgandi.

Shu yil fevralida uning o‘zi ham «uzoq muddatli otashkesim»ga chaqirib, bu «hozirning o‘zida ro‘y berishi lozimligi»ni aytadi.

YouGov tomonidan mart oyida o‘tkazilgan so‘rovnoma ko‘rsatishicha, mamlakat aholisining 52 foizi uning bu masaladagi pozitsiyasiga qo‘shilmagan.

Kir Starmer shuningdek Britaniya samolyotlari Yamandagi husiychilarni bombardimon qilishini yoqlab chiqqan, o‘shanda bu guruh Isroilga aloqador deb topgan kemalariga davomli hujumlar uyushtirgandi.

Yevropa

2019 yilda Kir Starmer Britaniya YeIdan chiqishi masalasida ikkinchi referendumni o‘tkazishga undagandi.

Endi esa u bu masalaga qaytish haqida gap ham bo‘lishi mumkinmasligini aytadi, ammo Yevroittifoq bilan oziq-ovqat standartlari, atrof-muhit muhofazasi va mehnat qonunchiligi kabi masalalar bo‘yicha yangi kelishuvlarni muhokama qilishga va’da beradi.

«Yutqazishni yomon ko‘raman»

Muxoliflari ko‘pincha Kir Starmerni zerikarli deb atashadi.

U barcha qoidalarga rioya qilish borasidagi sobitqadamligini ta’kidlashni xush ko‘radi. Hatto hamkasblaridan biri uni «Mister Qoida» deb atagan.

U faqat bir marta qonun buzgan. Yoshligida u savdo qilish uchun ruxsatnomasi bo‘lmasdan muzqaymoq sotgani uchun politsiya qo‘liga tushgan. Muzqaymoq musodara qilingan, ammo uning o‘ziga hech qanday chora ko‘rilmagan.

U intervyularida o‘z xarakteri haqida gap ochmaslikni afzal ko‘radi, ammo u bir safar raqobat qilishga moyilligini tan olgan.

Guardian gazetasiga bergan intervyusida u shunday degandi: «Men yutqazishni yomon ko‘raman. Ayrimlar asosiysi – ishtirok ekanini aytadi, ammo men bu lagerdan emasman».

2007 yilda Kir Starmer Milliy sog‘liqni saqlash tizimida ishlovchi Viktoriya Aleksandrga uylangan. Ularning ikki nafar farzandi bor.

U bo‘sh vaqtlarida mini-futbol o‘ynashni yoqtiradi va Londonning «Arsenal» futbol klubiga ishqibozlik qiladi.