Kobalt bozori yetakchilari: texnologik bum qaysi 10 davlatga bog‘liq?

Jahon kobalt ishlab chiqarish hajmining o‘sishi toza energetikaga o‘tish bilan bog‘liq talab ortishiga mos ravishda davom etmoqda. Kobalt jadal sur’atlar bilan zamonaviy jahon iqtisodiyotining asosiy unsurlaridan biriga aylandi. U texnologiyalar asosidadir — elektromobillar va smartfonlar uchun akkumulyatorlardan tortib, qayta tiklanuvchi manbalardan olinadigan energiyani yirik miqyosda saqlash tizimlarigacha.

So‘nggi ma’lumotlar Kongo Demokratik Respublikasi (KDR) jahonda kobalt qazib olish bo‘yicha mutlaq yetakchilikni saqlab qolayotganini ko‘rsatmoqda: o‘tgan yili u 220 ming tonna mahsulot berdi. Hech bir boshqa davlat bu hajmga yaqinlasha olmayapti: Indoneziya 28 ming tonna bilan ikkinchi o‘rinni egallamoqda, Rossiya, Kanada, Filippin, Avstraliya, Kuba, Papua – Yangi Gvineya, Turkiya va Madagaskar kabi mamlakatlar esa ancha kichik hajmlarni ta’minlamoqda.

Dunyoda qazib olinayotgan kobaltning 70 foizdan ortig‘i KDR hissasiga to‘g‘ri keladi. Shu bilan birga, so‘nggi o‘n yillik mobaynida global talab deyarli ikki barobarga oshdi — asosan elektromobillar ishlab chiqarishining jadal o‘sishi hisobidan.

Xalqaro energetika agentligi hisob-kitoblariga ko‘ra, energetik texnologiyalar uchun kobaltga bo‘lgan talab 2030 yilga borib 60 foizgacha o‘sishi mumkin — bu elektromobillar va energiyani saqlash tizimlarini joriy etish sur’atlariga bog‘liq bo‘ladi. Akkumulyator yaratuvchilari kobalt miqdori kamroq bo‘lgan variantlarni izlashda davom etayotganiga qaramay, kobalt hali ham ko‘plab zamonaviy akkumulyator texnologiyalarida barqarorlik, xavfsizlik va yuqori samaradorlikni ta’minlovchi hal qiluvchi komponent bo‘lib qolmoqda.

AQSh va Yevropa Ittifoqi tomonidan ortgan qiziqish shu mintaqalarning yagona davlatdan keladigan yetkazib beruvlarga qaramlikni kamaytirishga qaratilgan sa’y-harakatlari bilan uyg‘un kelmoqda. Shu orada, Xitoy kobaltni qayta ishlash sohasida yetakchi rolini saqlab qolmoqda, bu esa strategik murakkablikka yana bir qavat qo‘shadi.

Indoneziyaning jahon ishlab chiqaruvchilari orasida ikkinchi o‘ringa chiqishi mamlakatning nikel–kobalt sektoriga yo‘naltirilgan ulkan investitsiyalar bilan bog‘liq. Bu sektor tez sur’atlar bilan rivojlanayotgan akkumulyator sanoatini qo‘llab-quvvatlamoqda. Shu bilan birga Avstraliya, Kanada va Filippin diversifikatsiyalangan xomashyo manbalarini qidirayotgan ishlab chiqaruvchilar uchun ishonchli yetkazib beruvchi sifatida o‘zini namoyon etishga intilmoqda.