Телефонга қарам бўлган бола миясининг ривожланиши сусаяди – мутахассис

Бола уч ёшга тўлгунча умуман гаджет берилмаслиги керак, деди қозоғистонлик болалар психологи Жанар Сеитмағамбет «Бугин LIVE» дастурига берган интервюсида ва телефонга қарамликдан қандай қутулишни тушунтирди.

— Одам қандайдир ҳаракатга дарров одатланиб қолмайди. Қарамлик бир хил ҳаракатни қайта-қайта бажаришдан келиб чиқади. Болаларда телефонга қарамликни аниқлаш усуллари мавжуд. Агар сўраганда ҳеч қандай қийинчиликсиз телефонни қайтариб берса, унда қарамлик йўқ. Агар у йиғлаб, телефондан ажралишни истамаса, унда хавф бор, деди Жанар Сеитмағамбет.

Болалар психологининг айтишича, бундай вазиятда ота-оналар бевосита аралашиши керак.

— Виртуал олам реал ҳаётдан устун бўлса, ота-она, бобо-буви, ака-ука эътибор бермаса, бола ўша виртуал дунёга кириб боради. Шунинг учун, қарамликдан қочиш учун боланинг ҳаётини чиройли ташкил қилиш керак. Ҳозирги пайтда виртуал олам болаларни ота-онасидан узоқлаштирмоқда. Чунки ота-оналар боланинг ҳаётини қизиқарли тарзда ташкил эта олмайди. Ота-она нима қилса, бола ўшани такрорлайди, деди у.

Мутахассис, шунингдек, болалар қайси ёшдан гаджетлардан фойдаланишни бошлаши тавсия этилишига тўхталди.

— Болага уч ёшга тўлгунча умуман гаджет берилмаслиги керак. 11 ёшга тўлгунга қадар, унга фақат алоқа учун тугмачали телефонни бериш лозим. Чунки бу ёшга қадар бола миясининг олд қисми, психоэмоционал ривожланиши, ирода кучи шаклланади, деди студия меҳмони.

Психолог гаджетлардан кўп фойдаланиш боланинг ривожланишига салбий таъсир кўрсатишини таъкидлади.

— Боланинг психоэмоционал ҳолати ҳали барқарорлашмаган пайтда, у гапириш ва мулоқот қилишни ўрганиши керак. Телефондан бош кўтармайдиган боланинг сўз захираси оз бўлади. Сўз захираси оз бола тасаввур қила олмайди ва чиройли иншо ёза олмайди. Фақат гаплашганда, мулоқотда бўлганда ва сўз бойлигини ривожлантирганда, бола очилиб, чиройли гапира олади. Виртуал дунё жуда тез ҳаракат қилади. Қисқа видеолар, турли ҳис-туйғуларга тўла маълумотлар боланинг миясига зўр беради. Натижада, бола доимо безовта бўлади ва келажакда диққатини жамлай олмайди. Чунки унинг мияси узоқ вақт давомида кўп маълумотларга эътибор беришга одатланмаган, деди мутахассис.

Жанар Сеитмағамбет болани қарамликдан қандай қутқариш кераклигини ҳам тушунтириб берди.

— Телефонни бутунлай олиб қўйиш ярамайди. Болаларга кунига атиги 1-2 соат фойдаланишга рухсат бериш яхшироқдир. Қолган вақтни севимли машғулотларига ва дўстлар билан мулоқотга бағишлаш керак. Мен ўзим 15 йил олдин онгли равишда уйда телевизордан воз кечдим. Кечқурун китоб ўқишни одат қилиб олдим. Фарзандларим ҳам буни кўриб, худди шу одатини давом эттирмоқда. Телефонга берилиб кетган боладан дарҳол уни олиб қўйиш тўғри эмас. Вақтни аста-секин қисқартириш ва янги одатларни шакллантириш орқали уни телефондан узоқлаштириш керак. Энг муҳими, бола билан илиқ суҳбатлашиш ва у нимани қидираётганини, нимани хоҳлашини тушунишга ҳаракат қилишдир, деб хулоса қилди болалар психологи.