«Ўқувчининг туғилган куни бўлмаган» – Қашқадарёдаги мактаб қизлари билан нималар бўляпти?

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Қашқадарё вилояти Кўкдала туманидаги 68-мактабнинг 7-синф ўқувчиси унаштирилаётгани айтилган видео ижтимоий тармоқларда резонанс келтириб чиқарди.

Ҳолат жамоатчилик муҳокамаларига сабаб бўлгач Болалар омбудсмани Сурайё Раҳмонова вазиятни ўргангани бўйича маълумотларни эълон қилди. Унга кўра, қизчанинг ота-онаси видеодаги ҳолат аслида фарзандининг туғилган куни муносабати билан ўтказилган маросим экани тўғрисида тушунтириш берган. Сўнг қизнинг ота-онаси аёлни турмушга чиқишига мажбурлаш учун жиноий жавобгарлик мавжуд экани тўғрисида огоҳлантирилган.

Қайд этилишича, бу ҳудудда қизларнинг унаштирув маросимини эрта ўтказиш урф-одатлари қисман бўлса-да сақланиб келмоқда, шуни инобатга олиб, ҳолат юзасидан Болалар омбудсмани ўз назоратини давом эттиришини айтган.

«Жумладан, бу оилада боланинг жисмонан ва маънан соғлом муҳитда парвариш қилиниши, унинг таълим олиш ҳамда келгусида ўз ҳаёти билан боғлиқ қарорларни қабул қилиш ҳуқуқи таъминланиши кузатиб борилади.

Болалар омбудсмани қизларни эрта турмушга бериш ҳолатларига мутлақо муросасиз бўлиб, шундай фикрда бўлган ота-оналарни никоҳ ёши тўғрисидаги қонунчиликни ёки никоҳ тузиш тартибини бузиш учун қонунан жавобгарлик белгилангани ҳақида огоҳлантиради», – дейилади хабарда.

Бу бўйича Қашқадарё вилояти мактабгача ва мактаб таълими бошқармаси омбудсманга таяниб, видеодаги унаштирув ҳолати ўз тасдиғини топмагани бўйича муносабат билдирган.

«Ҳолат Қашқадарё вилоятининг Кўкдала туманида бўлиб, масъуллар томонидан жойига бориб ўрганиш ўтказилганда, қизчанинг ота-онаси видеодаги ҳолат аслида фарзандининг туғилган куни муносабати билан ўтказилган маросим эканлиги тўғрисида тушунтириш берди», — дейилади ташкилотнинг дастлабки муносабатида.

ММТБ: «Ўқувчининг туғилган куни бўлмаган»

Ҳолат юзасидан Kun.uz мухбири Қашқадарё вилояти ММТБ билан боғланди. Бошқарма ахборот хизмати раҳбари Жавоҳир Рустамовнинг маълум қилишича, ўқувчининг уйида бўлиб ўтган тадбирни баҳолаш бошқарма ваколатига кирмайди.

«Қизнинг туғилган куни 22 майда, энди бу оилавий тадбирни қандай мазмунда ўтказгани менга қоронғи. Бошқарманинг позицияси шундай, битта шу хабар асослантиради. Бошқа маълумотда нима деган, нима қўйган, бизнинг масъуллар ўрганмайдиям, ўрганишга мажбурияти ҳам йўқ. Аммо бу жараёндаги ҳолат бўйича шахсий фикрим, ҳақиқатан ўқувчининг туғилган куни бўлмаган», – дейди у.

Kun.uz сўровидан сўнг вазирлик расмийлари эълон қилган яна бир расмий муносабатда юқоридаги изоҳ инкор этилиб, унда қизнинг май ойида туғилгани маълум қилинган ва мутасаддилар лавҳадаги жараён юзасидан соҳа масъулларидан изоҳ беришни талаб қилган.

«Кўкдала туманидаги 68-мактабнинг 8»а»-синф ўқувчиси Қ.Д. ҳозирда мажбурий таълимга асосан ушбу мактабдаги ўқув жараёнида иштирок этмоқда. Қашқадарё ММТБ эрта никоҳ жараёнларини кескин қоралашини ва бу борада ҳудудларда ташвиқот жараёнлари ўтказилаётганини маълум қилади», – дейилади хабарда.

Яна бир ўқувчи қиз унаштирилдими?

Тармоқларда бир видеонинг муҳокамалари тугамасидан яна бошқалари резонансларга сабаб бўла бошлади. Хусусан, 21 декабр куни тарқалган видеода ёш қиз аёллар тўла хонага олиб кирилиб, қулоқларига зирак тақилганини кўриш мумкин.

Қашқадарё ММТБга кўра, видеодаги қиз ҳали вояга етмаган, Кўкдала тумани 68-мактабнинг 8«б»-синф ўқувчиси экани аниқланган. Аммо ҳолат айнан унаштирув ёки бошқа тадбир экани бўйича аниқ маълумот мавжуд эмас.

Кun.uz буни суриштириш учун қиз яшайдиган «Тўқмор» МФЙ раиси, ИИБ ходими билан боғланди, аммо жавоб ололмади. Оила ва хотин-қизлар қўмитаси вакилига алоқага чиқишнинг иложи бўлмади.

Телеграм-каналларда айланаётган яна бир видеода эса Самарқандда 7 ёшли қизалоқни ҳам «белгили» қилишаётгани ҳақидаги хабарлар тарқалмоқда. Тасдиқланмаган маълумотларга кўра, бу ҳолат Ургут туманида бўлган, у ерда қизларни ёш унаштириб эрга бериш одатга айлангани айтилмоқда.

Масъуллар ва ота-оналар жавобгарликка тортилади

Қашқадарёдаги ҳолатлар тармоқларни жунбишга келтириб, кўплаб танқидларга учрагач, 21 декабр куни вилоят ҳокими Муроджон Азимов иштирокида Косон туманида эрта ва қариндошлар ўртасидаги никоҳнинг олдини олиш борасида йиғилиш бўлиб ўтган.

Манбаларга кўра, унда вақтли турмушга оид яна 8 та ҳолат аниқланган ва бир қанча масъуллар ишдан бўшатилган. Аммо вилоят матбуот котиби Аҳрор Содиқов буни рад этиб, ўрганиш ишлари энди бошланишини, бир қанча мутасаддиларга қонун доирасида чора кўрилиши ҳақида гап кетганини маълум қилди.

Расмий муносабатда ҳам ҳолатларни бартараф этиш учун эрта оила қурган шахслар, шунингдек, бунга йўл қўйган ота-оналар, таълим ва диний муассаса ходимлари жавобгарликка тортилиши қайд этилган.

Қизларни ёш турмушга бериш

Kun.uzʼнинг ҳудудлардаги манбаларига кўра, баъзи ҳудудларда қизларнинг эрта турмуш қилиши ёки унаштирилиши анъанага айланган. Жуда вақтли қилинган оилалардаги босимлар, муаммолар сабаб эса келинчакларнинг ўз жонига қасд қилиши ҳам ортгани гапирилмоқда.

«Бир ой ичида 3 нафар ёш келинчак ўз жонига қасд қилди. [Улар яшайдиган маҳалла ҳар хил бўлиши мумкин, лекин бир жойда, Даштобод қишлоғидан. 2 нафардан боласи бор ёш келинчаклар ўз жонига қасд қилди, прокуратура эса «самоубийство» деб [ишни] ёпиб юборяпти, буни ҳеч ким текширмаяпти.

Кимдир уни мажбурлагандир, ўз ўзидан 2 нафар боласи бор аёл ўзини осиб юбормайди. Ҳатто, бизда ўзидан ўзи осмаган деган маълумотлар ҳам бор, қандайдир оилавий босимлар бор дейилган», – дейди у.

Эслатиб ўтамиз, Оила кодексининг 15-моддасига кўра, никоҳ ёши эркаклар ва аёллар учун 18 ёш деб белгиланган. Узрли сабаблар бўлганида, алоҳида ҳолларда (ҳомиладорлик, бола туғилиши, вояга етмаган шахснинг тўла муомалага лаёқатли деб эълон қилиниши (эмансипация), никоҳга киришни хоҳловчиларнинг илтимосига кўра никоҳ давлат рўйхатидан ўтказиладиган жойдаги туман, шаҳар ҳокими никоҳ ёшини кўпи билан бир йилга камайтириши мумкин.

Жиноят кодексининг 125 прим 1-моддасида никоҳ ёши тўғрисидаги қонунчиликни ёки никоҳ тузиш тартибини бузганлик учун жиноий жавобгарлик белгиланган. Бундай қилмиш БҲМнинг 20 бараваридан 150 бараваригача жарима ёки 400 соатгача мажбурий жамоат ишлари ёхуд 2 йилдан 3 йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланиши мумкин. Аммо қонун ҳужжатларида вояга етмаган шахснинг унаштирувига оид ҳеч қандай жавобгарлик белгиланмаган.