«Трест 12»га тендерсиз лойиҳалар, бажарилмаган ваъда ва “енгилмаган” коррупция – Ботир Зокировнинг 5 йили

Қурилиш соҳасига бегона бўлмаган Ботир Зокиров 2019 йил сентябр ойида Қурилиш вазири этиб тайинланганди. Унинг вазирлик даврида (2019-2024 йиллар) қурилиш соҳасида нималар ўзгарди? Вазир қандай ишлари билан кўпроқ “тилга тушди” ва ёдда қолди?

Ковид марказларидан Олимпия шаҳарчасигача

Ботир Зокировнинг вазирлик вақтида қурилиш соҳасини шаффофлаштириш борасида яхши қадамлар ташланди.

Хусусан, давлат дастурлари ва лойиҳалари доирасида объектлар бош лойиҳа-қидирув ва бош қурилиш-пудрат ташкилотлари “Шаффоф қурилиш” миллий ахборот тизимида электрон тендер савдолари орқали аниқланиши йўлга қўйилди, қурилиш объектини фойдаланишгача қабул қилиш жараёнини рақамлаштириш кўзда тутилди. Шунингдек, вазирлик ҳузурида Компетенцияни ривожлантириш институти, Техник меьерлаш ва стандартлаштириш институти ташкил қилинди.

Ботир Зокировнинг фаолияти давомида амалга оширилган катта қурилиш ишлари сифатида Ковид марказларини, Ислом цивилизацияси марказини, Имом ал Бухорий мажмуасини, Олимпия шаҳарчасини, Самарқанддаги туризм марказини санаб ўтиш мумкин.

“Трест-12”га тендерсиз “совғалар”

Ботир Зокиров вазирлик пайтида унинг қариндошларига алоқадор компания лойиҳаларни тендерсиз олгани ҳақидаги хабарлар ОАВда бот-бот кўзга ташланиб турди. Ҳатто 2021 йилнинг май ойида Аксилкоррупция агентлиги директори Акмал Бурҳонов ушбу қурилиш компаниясига қарийб 5 трлн сўмлик лойиҳалар тендерсиз берилганлигини очиқлаган.

Жумладан, 2021 йилда «Трест-12» компанияси Мустақиллик майдонидаги 431,5 млрд сўмлик лойиҳа пудратчиси сифатида танланган. Ушбу лойиҳа доирасида Тошкент шаҳар ҳокимияти ҳузуридаги «Ягона буюртмачи хизмати» инжиниринг компанияси 2019 йил 9 июл куни «Трест-12» компанияси билан буюртма шартномаси имзолаган. Бундан икки ой олдин, яъни 2021 йил 11 май куни Қурилиш вазири Абдуқаҳҳор Тўхтаев бошқа ишга ўтказилган, Ботир Зокиров эса Қурилиш вазирининг биринчи ўринбосари сифатида фаолият юритаётган эди. Орадан кўп ўтмай у вазир бўлди.

“Бу ерда манфаатлар тўқнашуви аниқланган, буни яшириб бўлмайди. Чунки Қурилиш вазирлигининг ишга алоқаси бор”, деганди Акмал Бурҳонов.

Ўзбекистондаги энг йирик қурилиш компанияларидан бири саналувчи «Трест-12» АЖнинг ҳиссадорлари орасида Ботир Зокировнинг ўғли ва турмуш ўртоғи ҳам бор.

Кейинчалик вазир “Трест-12”нинг лойиҳаларни тендерсиз олиш ҳолатига изоҳ берганди.

«12-Трест» ташкилотининг айрим объектлар қурилишида тўғридан тўғри белгиланиши сабаблари бор. Ташкилот тарихи, сифат, муддат, бундан ташқари ҳар бир ташкилотнинг ўзининг қонун-қоидалари бор. Ҳар ким ҳам бу қонун-қоидаларни қилолмайди.

Албатта, объектнинг тўғридан тўғри берилиши менга боғлиқ эмас, Вазирлар Маҳкамасининг қарори билан белгиланади. “450 миллиард” ҳақдаги тарқалган хабарга келсак, буни билмайман, менинг ҳам ўз ишларим бор. «12-Трест»ни менга боғлаб берган жойи йўқ”, деган эди собиқ вазир ўшанда.

Бажарилмаган ваъда

2021 йилнинг апрел ойида Ботир Зокиров Самарқандда ўтказилган матбуот анжуманида ҳар бир ноқонуний қурилишнинг ортида турган одамларни кўрсатишини айтганди.

“Бугун кимдир ноқонуний қурилма қилаётган бўлса, уни оддий одам қилмайди. Унинг орқасида ўзига яраша кучи бор, ўшанга ишониб қилади. Бу ҳам — коррупция. Биз бугун уларга қарши курашаётган бўлсак, улар ҳам бизга қарши курашмоқда. Бугун ким чап оёғини кўпроқ босадиган бўлса, албатта, унга минус бўлади. Биз ҳам охиригача олиб борамиз курашни, чунки бизнинг қўлимизда кучимиз бор, «инструментимиз» бор. Орқасида турган одамларни ҳам кўрсатамиз. Чиқади ҳаммаси. Охиригача курашишдан бошқа иложимиз йўқ. Биз уларга қарши курашаётганимиз учун ҳам шунақа қарама-қаршиликлар чиқяпти”, деганди Ботир Зокиров.

Бироқ Ботир Зокиров айтган “кураш”да вазирлик енгилганга ўхшайди: бошқа мақсадлар учун ажратилган ер майдонларида ҳам “дом” қуришга ҳаракатлар бўлди, бўлмоқда. Аммо уларнинг ортида турган одамлар ҳамон “парда кетида”.

Енгилмаган коррупция

Собиқ вазир фаолияти давомида қурилиш соҳасида энг коррупциялашган соҳалар рейтингида юқори ўринларда қолаверди.

Масалан, 2021 йилнинг апрел ойида Коррупцияга қарши курашиш агентлиги масъул ходими Бекзод Раҳмонов 2020 йил ҳолати бўйича энг коррупциялашган вазирликлар учлигини маълум қилганди. У ўшанда Соғлиқни сақлаш, Олий ва ўрта махсус таълим ҳамда Қурилиш вазирликларини санаган.

2024 йилнинг 24 март куни агенлик давлат идораларининг коррупцияга қарши курашишдаги фаолияти самарадорлиги рейтингини эълон қилди. Унда Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлиги “қониқарли” баҳоланган. Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги соҳасида назорат қилиш инспекцияси эса рейтингнинг “қизил устуни”дан жой олган.

Президент Шавкат Мирзиёев раислигида 17 июл куни ўтказилган видеоселекторда Ботир Зокиров лавозимидан озод этилгани маълум бўлди. Вазирнинг биринчи ўринбосари Шерзод Ҳидоятов вазир вазифасини бажарувчи этиб тайинланди.

Шерзод Ҳидоятов учун бу илк вазир лавозими эмас. У Шерзод Ҳидоятов 2021 йил январида уй-жой коммунал хизмат кўрсатиш вазири этиб тайинланган, 2023 йил январида ушбу вазирлик қурилиш вазирлигига қўшилгач, вазирнинг биринчи ўринбосари бўлиб қолганди.

Шерзод Ҳидоятовнинг ҳам бажарилмаган ваъдалари бор. Улардан бири Тошкент шаҳар бош режаси. У 2020 йил Қурилиш вазири ўринбосари лавозимида ишлаганида интервьюларидан бирида пойтахт бош режаси 2022 йили тайёр бўлишини айтганди.