«Bunchalik yomon sharoitni tasavvur qilmagandik» - Migratsiya agentligi BAAga yuborgan vatandoshlar lageridan reportaj

2020 yil dekabrida Mehnat vazirligi huzuridagi Tashqi mehnat migratsiyasi agentligi 13 nafar fuqaroni vaqtinchalik mehnat faoliyatini amalga oshirish uchun BAAga yuborgan.

«Dubay aeroportiga qo‘nar ekanmiz, barchamizning kayfiyatimiz yaxshi edi, lekin aeroportdan chiqib, avtobusda Sharja amirligi hududida joylashgan ishchilar yotoqxonasiga kelganimizda u yerdagi ayanchli manzarani ko‘rib, o‘zimizni qamoqxonaga kelgandan ham yomonroq his qildik», – deydi mehnat muhojiri S.B. Kun.uz bilan suhbatda.

Mahalliy aholi tilida Labour Camp («mehnat lageri») deb ataladigan bu ikki qavatli binolardagi sharoit chindan ham abgor.

Taxminan 6 metr kvadrat xona 8 kishi uchun mo‘ljallangan. Ya'ni har bir xonada 4ta ikki qavatli krovat joylashtirilgan, kiyim-kechak va boshqa buyumlarni saqlash uchun hech qanday javon yo‘q, ovqatlanish ham ana shu xona markazidagi stolda kechadi.

Hojatxonadagi ko‘p eshiklar qulflanmaydi, dush qabul qilish kabinalarida suv yo‘q, suvi bor kabinalarda esa dush obdastasi bo‘lmagani tufayli chelakka suv to‘ldirib cho‘milishga to‘g‘ri keladi.

Lagerdagi oshxonalarning ham ahvoli xarob.

Oshxonadagi barcha anjomlarni, jumladan pechka va gaz ballonlarini yog‘ va chirk bosgan. Har yerda ovqat qoldiqlari, suvarak va boshqa mayda hasharotlar. Butun lager hududidan ovqatning boshqa badbo‘y hidlar bilan qorishgan yoqimsiz isi ufurib turadi.

Mehnat lagerida asosan Hindiston, Pokiston, Bangladesh, Nepal va Afrika mamlakatlaridan kelganlar istiqomat qilishadi.

«Eng qo‘rqinchlisi – bu yerda boshqaruv degan narsa umuman yo‘q: lagerda taxminan 500 kishi tursa, har kim o‘z bilganini qiladi. Kimdir oshxonada tirnog‘ini yoki sochini oladi, kimdir qo‘l yuvadigan joyda yuvinadi, kimdir yuvinish xonasini bulg‘ab ketadi. Buni esa hech kim nazorat qilmaydi!» – deydi vatandosh.

Unga ko‘ra, lager hududidagi kanalizatsiya quvurlarining hajmi kichik bo‘lgani sababli ular tez to‘lib qoladi, natijada kunora tozalashga to‘g‘ri keladi, atrofga badbo‘y is taraladi.

«Biz security guard, ya'ni qo‘riqlash xizmatida ishlash uchun kelganmiz. Ishimiz 12 soat, yo‘lga esa 2 soatdan oshiq vaqt ketadi, kompaniya avtobusi olib borib keladi. Camp'ga kelganimizdan keyin tez-tez ovqatlanib, boshqa ishlarimizni bitirmasak uyquga yetarlicha vaqt qolmaydi.

Ishimizdan nolimaymiz, lekin turar joyimizdagi bunday dahshatli sharoitlar tushimizga ham kirmagan edi.

Bu ish haqidagi e'lonni biz Tashqi mehnat migratsiya agentligining Telegram-kanalida ko‘rib, agentlikka murojaat qilgan edik. E'londa barcha sarf-xarajatlar, jumladan aviachipta ham ish beruvchi tomonidan ta'minlanishi ko‘rsatilgan edi, lekin chiptalarni ham o‘zimiz sotib oldik.

Eng achinarlisi – biz kelayotgan joyning sharoitlari bilan tanishish uchun rasmlarini so‘raganimizda, agentlikdagilar bizga ko‘rsatishmagan», – dedi S.B.

S.B.ning aytishicha, shartnomada ishchi va ish beruvchidan («Saned») tashqari uchinchi tomon ham bor, bu – AS Unique Human Resourses agentligi. Har bir ishchi agentlikning xizmatlari uchun 1680 dirhamdan (taxminan 455 AQSh dollari) to‘lashi kerak. To‘lovning teng yarmi BAAga yetib borganda, qolgan yarmi birinchi oylikni olganda deb belgilab qo‘yilgan.

«Nega boshqa agentlik aralashyapti, axir o‘zingiz ham agentliksiz-ku deb so‘raganimizda: «Xavotir olmang, siz bu agentlikka bekorga pul to‘lamayapsiz. To‘g‘ri, ishni o‘zimiz ham topishimiz mumkin edi, lekin biz topgan ish ishonchli bo‘ladimi-yo‘qmi – noma'lum. Bu agentlik topgan ishning yashash sharoitlari zo‘r bo‘ladi, oyliklar ham o‘z vaqtida beriladi», deb javob berishdi.

Agar ish yoqmasa, kompaniyaning bizga qilgan xarajatini qoplab, shartnomani muddatidan avval bekor qilishimiz mumkinligini bildirishdi. Kompaniya bizga qancha xarajat qildi deb so‘raganimizda: «Uzog‘i 200–300 dollar, axir deyarli barcha xarajatlarni o‘zingiz qilyapsiz-ku», deb javob berishdi.

Oyligimiz 435 dollar ekan. Ish yoqmasa, bir oylik daromadimizdan kechib, shartnomani bekor qilib, boshqa ish topamiz, deb ishongan edik. Lekin bu yerga kelganimizda pasportlarimizni olib qo‘yishdi, shartnomani muddatidan avval bekor qilish uchun esa 800 dollar talab qilishdi», – dedi S.B.

Biz lager hududida intervyu olarkanmiz, yonimizga ikki kishi kelib, so‘roqqa tuta boshladi.

Ikki kishi kelib, lagerning xavfsizlik xizmatidan ekanliklarini aytishdi. Kameralarimizni zudlik bilan o‘chirib, olgan tasvirlarimizni o‘chirib tashlashimizni talab qilishdi.

Bizdan lager hududida tasvirga olish uchun qayerdan ruxsat olganimizni so‘rashdi. Tasvirga olishni taqiqlovchi biror belgi yoki yorliq ko‘rmaganimizni aytdik.

Pasport va guvohnomamizni rasmga olishdi va e'tiborlisi, agar internetda biror nima chiqaradigan bo‘lsak, bizga nisbatan chora ko‘rilishini aytib, bizni qo‘yib yuborishdi.

Ma'lum bo‘lishicha, bu voqeadan keyin intervyu bergan o‘zbekistonlik ikki yigitni ishga chiqarishmagan va bir necha kundan keyin ishdan bo‘shatishgan.

«Sizlar ketganlaringdan keyin: «Bu yerning lokatsiyasini jurnalistlarga kim yubordi, ular qanday topib kelishdi?» deb bizni so‘roq qilishdi. Ularni ham qandaydir vahima bosgan edi.

Avvaliga bizni ishga chiqarishmadi, bir necha kundan keyin esa 24 kunlik oyligimizni berib, ishdan bo‘shatishdi. Endi bizni ishga joylagan rekruting agentligiga qolgan 230 dollarni to‘lasak, pasportimizni qaytarib berishar ekan.

Biz-ku qutulib oldik hisob, lekin u yerda qolgan yurtdoshlarimiz hamon azobda. Kompaniya ularning muhojir vizalarini qildirib bergani uchun 800 dollarsiz pasportlarini qaytarib bermaydi. Biz esa endi turistik viza bilan Dubayda ish qidiramiz», – deydi S.B.

Vaziyat yuzasidan izoh olish maqsadida Tashqi mehnat migratsiyasi agentligi bilan bog‘landik.

«Bizga agentlik (AS Unique Human Resourses) tomonidan ishchilar yotoqxonada turli millat vakillari bilan turishi va qancha oylik olishi kabi ma'lumotlar berilgan edi, lekin yotoqxonaning rasmlari ko‘rsatilmagan. Bilasiz, Tashqi mehnat migratsiyasi agentligi juda ham ko‘plab vatandoshlarimizni xorijga mehnat safariga yuborish bilan shug‘ullanadi, bu vaziyatda har bir joyning sharoitlari bilan rasm va videolar orqali tanishish qiyin.

O‘zbekistonda ko‘pchilik mana shu kompaniyaning suhbatlaridan muvaffaqiyatli o‘tgandi, lekin oylik maoshi kamligi sabab ishlashga ketmadi. Bizning mutaxassislarimiz ham yurtdoshlarimizni bu kompaniyada ishlash fikridan qaytarishga harakat qilishgan, lekin baribir ana shu 13 kishi sharoitlarga rozi bo‘lib ishlashga ketishgan», – dedi Migratsiya agentligi axborot xizmati rahbari Ortiqxo‘ja Norov.

Nega to‘g‘ridan to‘g‘ri ish beruvchi bilan emas, balki uchinchi tomon, ya'ni AS Unique Human Resourses orqali shartnoma tuzildi, degan savolga Norov quyidagicha javob berdi:

«O‘sha paytda boshqa yo‘l bo‘lmagani sababli ana shu agentlik bilan shartnoma tuzish eng ma'qul yo‘l deb topilgan. Aslida bu kabi uch tomonlama shartnomalar bunday ishlarda odatiy hol. Albatta, bu degani endi ular shunday sharoitlarda yashashda davom etadi degani emas, imkoniyat darajasida shartnomalarni qayta ko‘rib chiqamiz, vaziyatni o‘rganamiz».

Xizmat safarimizni yakunlab vatanga qaytdik, ammo o‘zga yurtda, abgor sharoitlarda qolayotgan vatandoshlarimiz haqidagi o‘ylar bizni tark etganicha yo‘q.

Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi masala ijobiy hal etilishini jiddiy nazoratga olishiga umid qilamiz. Shu bilan birga, O‘zbekistonning Dubaydagi Bosh konsulxonasidan bu kabi muammolarga e'tiborliroq bo‘lishni so‘rab qolamiz.

Kun.uz voqealar rivojini kuzatishda davom etadi.

Kun.uz muxbirlari:

Jamshidxon Ziyoxonov,
Nuriddin Nursaidov.

Toshkent – Sharja – Toshkent.