Xitoyda talaba bo‘lish va yashash: buni qanday amalga oshirish mumkin?

Lekin bungacha ham ko‘plab talabalar texnologiyalar va qattiqqo‘l universitetlar mamlakatiga borishni orzu qilishardi. Endi chegaralar ochilgan bir paytda, Xitoy ta’limiga qiziqish ortib bormoqda, yoshlar esa Seul yoki Istanbul o‘rniga Shenchjen yoki Pekinni ko‘proq tanlamoqda.

Toshkentlik talaba Safina Mannopova O‘zbekistonda bir yil o‘qigandan keyin Xitoy universitetiga o‘qishga kirgan. U o‘z tajribasi bilan o‘rtoqlashdi: o‘qishga qanday kirgani, kampusdagi hayot va Xitoyda talabaga qancha pul kerak bo‘lishi haqida hikoya qilib berdi.

O‘qish haqidagi qaror

Maktabni bitirgandan keyin Toshkentdagi Puchon universitetining multimedia va o‘yin kontenti fakultetiga o‘qishga kirdim. Bir yillik o‘qish xotirjam o‘tdi, ammo vaqt o‘tishi bilan menga qiyinchilik yetishmayotganligini his qildim. Hammasi juda oddiy edi, men esa yangicha muhit, mustaqillik va mas’uliyatni istardim.

Avvalroq menda Amerikaning ikkita — Colorado University va Creighton University universitetlariga kirish imkoniyati bo‘lgan, lekin rad etgandim. AQSh menga har doim uzoq, juda shovqin-suronli va xavfsiz bo‘lmagan joydek tuyulardi. Men esa tartib, mehnatga hurmat va xavfsizlik mavjud muhitda o‘qishni xohlardim.

Bahorda, ota-onam bilan uzoq suhbatlardan so‘ng biz hatto Toshkentda birinchi kursni tugatgan bo‘lsam ham baribir xorijda o‘qib ko‘rishim kerak, degan qarorga keldik.

Nega aynan Xitoy

Xitoy menda ancha vaqtdan beri qiziqish uyg‘otib kelardi. Maktabda o‘qiyotgan paytimdayoq yapon va xitoy tillari orasida tanlov qilganman — meni Osiyo har doim o‘ziga tortardi.

Bir vaqtlar Xitoyda yashagan matematika o‘qituvchim esa, mahalliy aholining mehnatkashligi, ochiqko‘ngilligi va boshqalarni hurmat qilishlari haqida ko‘p gapirardi. O‘shanda men ilk bor Xitoy — bu faqat iqtisodiyot va texnologiyalar emas, balki o‘ziga xos hayot falsafasi ham ekanligi haqida o‘ylab qoldim.

Qaror qabul qilish vaqti kelganda, ota-onam ikkilanishdi, ammo onam qat’iy turdi:

“Sen ulg‘ayishing, hamma narsani mustaqil hal qilishni o‘rganishing kerak. Boraqol”.

Aynan mana shu so‘zlar men uchun hal qiluvchi bo‘ldi. Xitoy dunyodagi eng xavfsiz mamlakatlardan biri hisoblanadi. Qat’iy qoidalar, har qadamda kameralar va jamoat nazoratining yuqori darajasi. Ko‘chada hatto kechasi ham o‘z xavfsizliging haqida xavotirlanmay bemalol yurish mumkin.

O‘qishga kirish

Jarayon bir necha oy davom etdi va har bir mayda-chuydaga e’tibor berish kerak edi. Ariza topshirish uchun quyidagilar talab qilindi:

• 6.0 balldan past bo‘lmagan IELTS sertifikati;
• attestat, pasport va tibbiy ma’lumotnomaning notarial tasdiqlangan tarjimalari;
• olimpiadalar va sinfdan tashqari ishlarda qatnashganligini tasdiqlovchi hujjatlar.

Maslahat: Xitoy tilini hech bo‘lmaganda bazaviy darajada bilgan ma’qul.

Ariza topshirilgandan bir oy o‘tgach, matematika va fizikadan kirish imtihonini topshirish kerak edi. Men Xitoyning yetakchi texnik universitetlaridan biri bo‘lgan Harbin Institute of Technology (Shenzhen campus)ni tanladim. Yo‘nalishim — Computer Science and Technology: ITni shunchaki amaliy dasturlash sifatida emas, chuqurroq, injyenerlik yo‘nalishida o‘rganishni istardim.

Hujjatlarni topshirish qimmatga tushdi, lekin barchasi bilan agentlik shug‘ullandi. Men faqat kutish va hujjatlar tarjimasi bilan mashg‘ul bo‘ldim. Bu jarayon notarial xizmatlar va agentlik to‘lovini ham hisobga olgan holda biz kutgandan ko‘ra ancha uzoq davom etdi.

Imtihondan keyin natijani kutish qoldi. Umidim katta emasdi, chunki Xitoyda doimo yuqori darajadagi raqobat bor, matematika o‘rganishdagi bir yarim yillik tanaffusdan so‘ng imtihondan o‘ta olishimga shubham bor edi. Ammo natijalar keldi va imtihondan o‘tganim ma’lum bo‘ldi.Menga o‘qish haqining taxminan 70% ini qoplaydigan grant berildi, qolgan qismini o‘zim to‘layman.

Universitetda o‘qishning to‘liq qiymati yiliga 26 000 yuanni tashkil qiladi (taxminan 3 600 dollar). Men qiymatning 70% ini qoplaydigan grant asosida o‘qiyman, shuning uchun faqat 30%i — yiliga 7 800 yuan (1 092 dollar) to‘layman.

Xitoyda xorijiy talabalarga odatda uchta turdagi grantlar taklif etiladi:

• To‘liq (Full Scholarship) – o‘qish, yashash, tibbiy sug‘urtani qo‘playdi va oyiga 2 500–3 000 yuan stipendiya beriladi;
• Qisman (Partial Scholarship) – o‘qish qiymatining bir qismini qoplaydi (odatda 50–70 %), qolgan qismini talaba to‘laydi;
• Universitet granti - IELTS yoki HSK dan yuqori ball, olimpiadalar, volontyorlik loyihalaridagi faol qatnashuv va akademik muvaffaqiyatlar uchun beriladi.

Men imtihondagi yaxshi natijalarim va qo‘shimcha faolligim uchun grantni qo‘lga kiritgandim. Ular tashabbuskor va nafaqat o‘qish, balki undan tashqarida ham faol bo‘lgan talabalarni qadrlashadi.

HSKdan yuqori natijalarga ega nomzodlar (4-daraja va undan yuqori) va IELTSdan 6.0 va undan yuqori ball olganlar qisman yoki to‘liq stipendiya olish imkoniyatiga ko‘proq ega bo‘lishadi. Birinchi kursdagi akademik ko‘rsatkichlar ham hisobga olinadi. Agar talabaning o‘rtacha ballari yuqori bo‘lib, universitet hayotida faol ishtirok etsa, grantni uzaytirish ham mumkin.

Dastlabki kunlar va moslashish

Xitoyga kelishim bilan bu yerning iqlimi butunlay boshqacha ekanligini sezdim. Pekindan Shenchjenga borguncha issiq ikki baravar kuchaydi, ventilyatorsiz yurishning iloji yo‘q.

Ovqatlarning hidi boshqacha, juda o‘tkir edi va bu haqiqiy madaniy shok bo‘ldi. Hatto birinchi kunlari ko‘chada yurish ham qiyin bo‘ldi: juda issiq, shovqinli va har qadamda Xitoy oshxonasining o‘tkir hidi kelardi.

Men uchun eng kutilmagani iqlim emas, balki hamma narsaning butunlay boshqacha tashkil etilgani bo‘ldi. Hatto to‘lov ham alohida dunyo. Hamma narsa WeChat va Alipay orqali amalga oshiriladi: taksi, ovqatlanish, xaridlar — barchasiga telefon orqali to‘lov qilasiz. Bizda buning uchun turli ilovalardan foydalanish kerak, bu yerda esa hammasi bittada.

Samolyotimiz qo‘nishi bilan bizga SIM-kartalar, transport kartalari berishdi va mobil ilovalardan qanday foydalanishni tushuntirishdi. Talabalar uchun jamoat transporti bepul. Hech kim naqd pul ishlatmaydi, shu bois Xitoy servislariga darhol ulanish kerak. Hatto qahvaxonada buyurtma berish ham QR-kod orqali amalga oshiriladi — skanerlaysan, taomni tanlaysan va onlayn to‘laysan.

Eng qiyin bo‘lgani taom yoki issiq havo emas, balki to‘lov qilish bo‘ldi. 30% o‘qish haqini to‘lash vaqti kelganda, mening kartam ishlamadi. Faqat WeChat Pay va Alipay orqali to‘lov qabul qilinadi, mening Visa kartam esa ulanmasdi. Men xavotirga tushdim, qolganlar avtobusga o‘tirib bo‘lgan, men esa nima qilishni bilmay telefonni ushlagancha turardim.

Menga bir talaba yordam berdi: u o‘z akkaunti orqali to‘ladi, keyinroq unga pul o‘tkazib berdim.. Shunda ilk bor barchasi raqamli xizmatlarga qanchalik bog‘liqligini tushundim.

WeChat va Alipaysiz hayot kechira olmaysan: naqd pul deyarli hech yerda qabul qilinmaydi, QR-kod esa har qanday xizmatga kirish kaliti — qahva xarid qilishdan tortib avtobusda yurishgacha.

Dastlabki kunlar ushbu sur’atdan hayratlanishda o‘tdi: hamma narsa raqamli, avtomatlashtirilgan, kassalar, odatiy terminallar yo‘q. Bu qiyindek tuyuldi, ammo bir necha kundan keyin ko‘nikdim. MDH mamlakatlaridan kelgan talabalar ko‘pligi yordam berdi — birinchi kundanoq birga yurib, tajribalarimiz bilan bo‘lishdik, nima qanday ishlashini o‘rgatib, bir-birimizga yordamlashdik.

Ta’lim va o‘qituvchilar

Bundan oldin men multimedia va o‘yin-dizayn bo‘yicha o‘qiganman, lekin faqat kontentni emas, uning ortidagi tizimlar va mantiqni ham o‘rganish, texnik tomonlarini yaxshiroq tushunishga qaror qildim. Birinchi kunlardanoq bu yerda o‘qish juda jiddiy ekani ma’lum bo‘ldi.

O‘qituvchilar darhol ogohlantirishdi. Imtihondan o‘ta olmadingmi – demak, tayyorgarlik ko‘rmagansan. Bu yerda hamma o‘zi uchun javob beradi.

Mashg‘ulotlar ma’ruza shaklida o‘tkaziladi va har bir darsda maksimal darajada e’tiborli bo‘lish kerak — o‘qituvchi materialni faqat bir marta tushuntiradi, qolgani esa o‘zingga bog‘liq. Har ikki haftada barcha uy vazifalarini topshirish kerak va bu imtihonlarga qo‘yilishingga ta’sir qiladi. Asosiy fanlardan tashqari, xitoy tili va Xitoyda texnologiyalarni modernizatsiya qilish tarixi ham o‘qitiladi. Ko‘pincha bu fanlar bo‘yicha kompaniyalar, laboratoriyalar va texnoparklarga ekskursiyaga olib borishadi. Bular shunchaki tanishuv sayohatlari emas: talabalar u yerda stajirovka o‘tashi yoki qo‘shma loyihalarda qatnashishi mumkin.

O‘qituvchilar xorijlik talabalarga hurmat bilan munosabatda bo‘lishai, lekin yengillik berishmaydi. Biz xitoyliklar guruhlaridan alohida o‘qiymiz va boshidayoq har birimiz o‘zimiz uchun javobgar ekanligimizni eslatishdi.

Yuklamalarga chidasa bo‘ladi, lekin katta kurs talabalarining ogohlantirishicha, keyinchalik hamma narsa qiyinlashib boradi, ko‘proq loyihaviy vazifalar, jamoaviy ishlar va imtihonlar bo‘ladi. Muhimi, faqat nazariyani bilish emas, uni haqiqiy ishlarda qo‘llay olishdir. Universitet sportdan tortib san’at va texnologiyalargacha o‘nlab to‘garaklarni taklif etadi.

Universitetda oshpazlik, orkestr, xor, har qanday musiqiy asbobni chalish imkonini beradigan musiqiy to‘garaklar bor. ITga qiziqqanlar uchun dasturlash va robototexnika, madaniyatni yaxshi ko‘ruvchilar uchun esa hatto kospley to‘garagi ham mavjud.

Universitetda talabalar uchun maksimal qulaylik yaratilgan: katta sport zallari, basseyn, voleybol va basketbol maydonlari. Talabalar uchun hammasi bepul, ilova orqali ro‘yxatdan o‘tilsa bo‘ldi.

Bunday joylarda boshqa talabalar bilan tanishish, til amaliyoti bilan shug‘ullanish, shunchaki o‘qishdan chalg‘ish mumkin.

Kampusdagi hayot

O‘qish boshlanishidan bir oy oldin universitet yotoqxona tanlashni taklif qildi.

Men korpuslardan sal uzoqroqda joylashgan uch kishilik xonani tanladim, u yer tinch, ta’miri yaxshi va 8-qavatdan chiroyli manzara ko‘rinib turadi.

Bir semestr uchun 500 yuan to‘layman. Bu taxminan 70 dollar. Xona shinam, yonimizda uyg‘ur oshxonasi, do‘kon va dorixona bor.

Kommunal to‘lovlar har safar har xil bo‘ladi. Agar konditsionerdan foydalanmasangiz, unchalik qimmat bo‘lmaydi. Har bir xonada issiq suv uchun alohida karta bor — terminalga qo‘ysangiz, suvdan foydalanishingiz soniyasiga hisoblanadi.

Yashash va to‘lov

Mamlakatda hamma narsa QR-kodlar atrofida tashkil etilgan — qahva xarid qilishdan to metro to‘lovigacha. Hatto kichik qahvaxonalarda ham kassa yo‘q: har bir stolda QR-kod bor, uni skanerlaysiz, taomni tanlaysiz, pulini to‘laysiz va bir necha daqiqadan so‘ng buyurtmangiz stol ustida bo‘ladi.

Naqd pul deyarli ishlatilmaydi, shuning uchun WeChat Pay yoki Alipaysiz hayot kechirib bo‘lmaydi. Taksi chaqirishdan tortib oziq-ovqat yetkazishgacha – hamma narsa WeChat orqali amalga oshiriladi. Do‘konga borishga erinsangiz, ilova orqali buyurtma berasiz, kurer bir soat ichida buyurtmangizni olib keladi. Har bir buyurtma yetkazib berish suratga olinadi.

Kampusda xitoy, uyg‘ur, yevropacha oshxonalar bor. Yotoqxonada ovqat tayyorlash taqiqlangan: plita va elektr jihozlar ishlatish mumkin emas.

Xitoy oshxonasi turli-tuman, lekin unga ko‘nikish oson emas. Men haligacha o‘zbek taomlariga yaqin bo‘lgan lag‘mon, chuchvara, xamirli o‘rdak go‘shti yeyman. Ba’zan yevropacha qahvaxonalardan burger yoki salat buyurtma qilaman.

Ovqatlanishga oyiga 250–300 dollar atrofida pul ketadi, lekin kampus oshxonalarida 10–15 yuanga (1,5–2 $) to‘laqonli tushlik qilish mumkin. Eng qimmati - universitetdan tashqaridagi oshxonalar va yetkazib berish xizmatlari.

Shuningdek, deyarli barcha mayda-chuydalar: kiyim, texnika, kanselyariya buyumlarini Pinduoduo orqali buyurtma qilaman. Bunga oyiga maksimum 100–150 dollar ketadi. Marketpleyslardagi narxlar oflayn do‘konlarga nisbatan arzonroq, shu bois ko‘pchilik talabalar hamma narsani onlayn xarid qiladi.

Salomatlik va xavfsizlik

O‘qish boshlanishidan oldin barcha xorijiy talabalarga tibbiy sug‘urta rasmiylashtiriladi, busiz talabalik kartasini olish mumkin emas. Bu sug‘urta universitet klinikasidagi qabullar va shoshilinch yordamni qoplaydi. Jiddiy tekshiruvlar yoki xususiy markazlarda davolanishga alohida to‘lanadi, lekin talabalar uchun narx qimmat emas.

Hozircha shifokorga ishim tushmadi, lekin talabalar uchun kampusda o‘z klinikasi borligini bilaman. Zarur bo‘lsa, shifokor qabuliga onlayn yozilish yoki qabul soatlarida navbatsiz ham murojaat qilish mumkin.

Xitoy xavfsizlikka katta e’tibor qaratadi va bu birinchi kundanoq seziladi.

Universitet hududi va uning tashqarisida hamma joyda kameralar bor — yotoqxonaga kirishdan tortib yaqin-atrofdagi ko‘chalargacha. Mamlakatda hamma narsa qoidalar bo‘yicha ishlaydi va qoidabuzarliklar deyarli uchramaydi. Bu, ehtimol, men bo‘lgan eng xavfsiz mamlakatlardan biri bo‘lsa kerak. Hatto kechasi ham ko‘chada bemalol yurish mumkin. Sizga hech kim teginmaydi yoki ortiqcha qaramaydi, hamma o‘z ishi bilan mashg‘ul. Bunday xavfsizlik hissi e’tiborni o‘qishga qaratishga yordam beradi, doim qandaydir kutilmagan voqea ro‘y berishini o‘ylab yurmaysiz. Xitoyda tartib qattiqqo‘llik emas, balki madaniyatning bir qismi sifatida qabul qilinadi: bu yerda qoidalarga rioya qilish odatiy hol.

Xitoyda o‘qishga ketadigan xarajatlar (agentlik xizmatisiz)

Xitoyda o‘qimoqchi bo‘lganlarga maslahatlar

Safarga chiqishdan oldin hech bo‘lmaganda bazaviy xitoy tilini o‘rganib olgan ma’qul — bu hayotingizni ancha yengillashtiradi. Ko‘pchilik o‘qituvchi va xodimlar faqat xitoycha gaplashadi va oddiy iboralarni bilish birinchi kunlarda adashib qolmaslikka yordam beradi. Hech bo‘lmaganda asosiy narsalarni bilsangiz, moslashish jarayoni ancha oson kechadi.

Xorijlik talabalarga iliq munosabatda bo‘lishadi. Do‘stlarim turli mamlakatlardan: arablar, bangladeshliklar, mo‘g‘ullar. Barchasi samimiy, hech kim hech kimni ayirmaydi. Mening xonadoshim ham xorijlik. Albatta, mayda-chuyda muammolar bo‘lib turadi, lekin barchasini suhbat orqali hal qilamiz.

Xitoy xorijlik talabalarni sevadi, lekin uning qonunlarini hurmat qilishlarini talab qiladi.

Xitoyda yashash nima berdi

Xitoy meni mas’uliyatli bo‘lishga o‘rgatdi. Men har qanday muammoni mustaqil hal qilish nima ekanligini angladim. Dastlabki kunlarim qiyin bo‘ldi, lekin hozir o‘zimni uydagidek his qilyapman.

O‘qishni bitirganimdan keyin ham stajirovka o‘tash va mahalliy IT-kompaniyalarda tajriba to‘plash uchun Xitoyda qolishim mumkinligini istisno qilmayman. Hozircha esa yo‘lning boshida turibman. O‘sishni va bir joyda turib qolmaslikni istayman.