«Ўлмайдиган» сирли юлдузнинг келиб чиқиши тушунтириб берилди

Аризона университети ва Коинотни тадқиқ қилиш институти астрономлари НАСА космик телескопидан фойдаланиб, Эта Киля юлдузи қандай қилиб 1837-1856 йилларда ўта янги билан тенг бўлган энергия чиқариб ташланган чақнашлардан омон қолганлигини аниқлашди. Бу ҳақда Phys.org сайтидаги матбуот учун хабарномада айтилган.

Ердан 7,5 минг ёруғлик йили узоқликдаги Эта Киля ўзгарувчан иккиламчи юлдуздир, унинг таркибий қисмларидан бири - 150-250 Қуёш массасига эга ёрқин мовий гипергигант. У беқарор ва мунтазам равишда массасининг бир қисмини йўқотади, келажакда эса, кутилишича, кучли ўта янгига айланади. 1837 йилдан бери Эта Киля «Буюк чақнаш» деб номланган 18 йиллик даврга кирди, бунда ёрқинлиги сезиларли даражада ошган, кейин оддий кўз билан фарқланмай қолган. Бироқ, у 1887 йилда ва 1998 йилда ўзининг ёрқинлигини яна кучайтирди.

Олимлар Эта Килянинг «Катта чақнаши»дан нурли акс садони таҳлил қилдилар. Бу ҳодиса манбадан нур бошқа объектлардан акс этганида ва кузатувчига кечикиб келганида содир бўлади. Маълум бўлишича, моддалар чиқариб ташланиши кутилганидан 20 баробар тезроқ юз берган, яъни чақнаш катта юлдуздан келиб чиқадиган кучли юлдузли шамол учун эмас, балки ўта янги юлдузга хос бўлган.

Олимларнинг тахминича, Эта Киля порлашининг кенгайиши тизимдаги учинчи юлдузнинг йўқ қилинишидан келиб чиққан, бунда коинотга 10 Қуёш массаси чиқариб ташланган. Ҳаётининг охирига келиб, ёритгичлардан бири кенгайиб кетган ва массасининг катта қисмини йўқотган, бу қўшнисига ўтиб, унинг ёрқинлигини оширишга хизмат қилди. Донор юлдуз ҳамроҳидан узоқлашди ва ташқи иккинчи юлдуз билан алоқага кира бошлади, у тизим ичига, гипергигантга итариб ташланган. Натижада, икки юлдуз тўқнашди, бу эса «Буюк чақнашни» келтириб чиқарди.

Шу билан бирга, донор юлдуз омон қолди ва 5,5 йиллик мунтазамликда гипергигант атрофида айлана бошлади. У чақнаш натижасида ҳосил бўлган Гомункул туманлилиги орқали ҳар сафар ўтиши туфайли, бу ёруғлик даражасидаги доимий ўсиш ва пасайишни келтириб чиқаради.