Qotilliklar, halokatli ocharchilik, bolalar savdosi. BMTga Afg‘onistondagi hozirgi vaziyat bo‘yicha hisobot berildi

BMTning Inson huquqlari bo‘yicha agentligi 14 dekabr kuni yangi hukumatning xalqaro koalitsiya kuchlari bilan hamkorlik qilgan aholini ta’qib qilmaslik to‘g‘risidagi va’dalariga qaramay, Afg‘onistondagi tinch aholining toliblar tomonidan ommaviy o‘ldirilgani to‘g‘risidagi ma’lumotlar o‘z tasdig‘ini topayotganini ma’lum qildi.

BMT ma’lumotlariga ko‘ra, agentlik xodimlari avgust oyida toliblar hokimiyatga kelganidan beri sud va tergovsiz amalga oshirilgan 100dan ortiq qotilliklarni isbotlashga muvaffaq bo‘lgan.

Qurbonlarning bari – Afg‘onistonning avvalgi hukumati va xavfsizlik xizmatining sobiq xodimlari. Human Righs Watch tashkiloti hisobotiga ko‘ra, so‘nggi haftalarda 47 kishi o‘ldirilgan.

«Ayrim hollarda jasadlar ommaga ko‘rsatilgan, bu esa aholining muayyan guruhlari qo‘rquvini oshirgan», deydi BMT inson huquqlari bo‘yicha oliy komissar o‘rinbosari Nada al-Nashif Afg‘onistondagi hozirgi holatga bag‘ishlangan maxsus yig‘ilishda.

Afg‘oniston TIV vakili Abdul Qahhor Balxiy BMT xulosalarini keskin rad etib, yangi hukumat sobiq hukumatning barcha sobiq xodimlari va ularning xorijiy ittifoqchilari amnistiyasi to‘g‘risidagi va’dasini bajarayotganini ma’lum qildi.

«Amnistiya to‘g‘risidagi farmonni buzgan har bir shaxs jinoiy javobgarlikka tortiladi va jazolanadi», degan TIV vakili.

U barcha samosud holatlari sinchkovlik bilan o‘rganilishini qo‘shimcha qilib, G‘arbni haqiqatni mish-mishlardan ajrata olishni o‘rganishga chaqirdi.

«Tolibon» harakati matbuot kotibi Qori Sayyod Xo‘stiy ham HRW ma’ruzasi tasdiqlanmagan ma’lumotga asoslanganini aytdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, sobiq politsiyachi yoki harbiylarga nisbatan alohida repressiya holatlari ro‘y bergan. Biroq ularning bari muayyan shaxslarning shaxsiy adovati bo‘lgan yoki urug‘-aymoq adovatidan kelib chiqqan.

BMT yig‘ilishida Nada al-Nashif Nangarhor viloyatida Afg‘onistondagi toliblarning asosiy dushmani IShIDning bir qismi sanalgan «Xuroson-IShID» guruhiga aloqadorlikda gumonlangan o‘nlab kishilar o‘ldirilganini ham ma’lum qildi. Al-Nashifning so‘zlariga ko‘ra, bu guruh a’zolariga nisbatan toliblar dorga osish yoki boshini olish kabi qatlning eng shafqatsiz usullarini qo‘llashadi. Murdalar uzoq vaqt davomida jamoat joylarida ko‘rinadigan joyda qoldiriladi.

Halokatli ocharchilik

14 dekabr kuni bo‘lib o‘tgan BMT yig‘ilishida Afg‘onistondagi gumanitar inqiroz kutilmagan holat emasligi, taxmin qilinganidan ko‘ra tezroq sur’atlarda rivojlanayotgani qayd etildi.

Ochlik afg‘onlarni omon qolish uchun misli ko‘rilmagan qadamlar tashlashga undamoqda. Bolalarni sotish holatlari sezilarli darajada ortgan. O‘ta ehtiyojmand oilalar uy yumushlari bajara oladigan kattaroq farzandlari qornini to‘ydirish uchun kichik farzandlarini sotishmoqda. BMT prognozlariga ko‘ra, 23 milliondan ortiq afg‘onlar (bu mamlakat aholisining yarmidan ortig‘i) dahshatli ochlikka duchor bo‘ladi. Avvalroq gumanitar falokat avji qish faslining ikkinchi yarmiga to‘g‘ri kelishi aytilgandi, biroq so‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, mazkur holat hozirning o‘zida yuz bermoqda.

Jahon oziq-ovqat dasturi ma’lumotlariga ko‘ra, hozirgi vaqtda qariyb 98 foiz afg‘onlar to‘yib ovqatlanmayapti.

BMT aholi migratsiya yoki halokatli ochlikdan birini tanlashiga to‘g‘ri kelishi haqida ogohlantirmoqda. Biroq oziq-ovqatsiz qish oylarida migratsiya qilish o‘lim bilan barobardir.

«Afg‘onistonga avval men o‘z tajribamda hech qachon ko‘rmagan ulkan ochlik va qashshoqlik yopirildi», deydi Jahon oziq-ovqat dasturi afg‘on bo‘limi rahbari Meri-Ellen Makgregori.

Afg‘onistondagi gumanitar vaziyatga ikki holat sabab bo‘lmoqda: qurg‘oqchilik tufayli hosil yetishmasligi va hokimiyatga toliblar kelgach, mamlakat xorijiy aktivlarining bloklanishi.

BMT ma’lumotida aytilishicha, «Tolibon»ga qarshi kurashda xalqaro hamjamiyat qanday murakkab siyosiy vaziyatga tushib qolganini tushunadi. G‘arbning ko‘plab mamlakatlari ularni terrorchilar deb hisoblaydi. Biroq butun bir boshli millat uchun hozirda bu hayot-mamot masalasidir.