AQSh hukumati Turkiyaga F-16 qiruvchi samolyotlarini sotishga ruxsat berdi

Davlat departamenti kongressmenlarga umumiy qiymati 31,6 milliard dollar bo‘lgan qurol-yarog‘ bitimi haqida ma’lumot berdi. Bu Turkiya hukumati Shvetsiyaning NATOga a’zo bo‘lishini ratifikatsiya qilganiga javob bo‘ldi.

AQSh hukumati Turkiyaga F-16 qiruvchi samolyotlarini sotishga ruxsat berdi. Protokolga ko‘ra, AQSh davlat departamenti 26 yanvar, juma kuni kongressga ushbu turdagi qurollarni sotish bo‘yicha 23 milliard dollar (taxminan 21 milliard yevro) miqdoridagi kelishuv haqida ma’lum qilgan.

Kelishuv 40 ta yangi F-16 sotib olishni va Turkiyaga tegishli 79 ta qiruvchi samolyotni modernizatsiya qilishni nazarda tutadi. Bu qaror Turkiya Shvetsiyaning NATOga kirishini rasman tasdiqlaganidan bir necha kun o‘tib qabul qilindi. Agentlik qayd etishicha, Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an mamlakat Shvetsiyaning Shimoliy Atlantika alyansiga kirishini ratifikatsiya qilishi AQShning F-16 qiruvchi samolyotlari yetkazib berilishiga bog‘liq masala ekanini yashirmadi. 

Bundan tashqari, shu kuni Amerika hukumati Gretsiyaga 8,6 milliard dollarga (taxminan 7,9 milliard yevro) 40 ta F-35 Lightning II Joint Strike Fighter qiruvchi samolyotlari va tegishli jihozlarni sotishni ham ma’qulladi. Ikkala holatda ham AQSh hukumati kelishuvga qarshi emasligini ko‘rsatdi. Biroq avvalroq kongressning bir qancha a’zolari Turkiyada inson huquqlari bilan bog‘liq vaziyat va AQShning NATO bo‘yicha hamkori bo‘lgan Gretsiya bilan munosabatlaridagi keskinlikdan xavotir bildirgandi. Davlat departamenti rasmiylari axborot agentliklariga bu e’tirozlar bartaraf etilganini ma’lum qildi. 

AQSh harbiy ittifoqning kengayishini kutmoqda 

Avvalroq kelishuvga qarshi bo‘lgan Merilend shtatidan senatori Ben Kardin Turkiyaning «vaziyatni yaxshilash» majburiyatidan kelib chiqib, sotishga rozi bo‘lganini aytdi. «Men Turkiya bilan munosabatlarimizda yangi bobni boshlashni, NATO ittifoqini kengaytirishni va Rossiyaning tinch qo‘shnilarga qarshi davom etayotgan hujumiga qarshi turish uchun global ittifoqchilarimiz bilan hamkorlikni intiqlik bilan kutaman», dedi u. 

Turkiya Shvetsiyaning NATOga a’zoligini ma’qullashni bir yildan ko‘proq vaqtga kechiktirdi, bunga Shvetsiya Turkiyaning milliy xavfsizlik muammolari, jumladan kurd jangchilari va Anqara o‘z xavfsizligiga tahdid deb biladigan boshqa guruhlarga qarshi kurashni jiddiy qabul qilmayotgani sabab sifatida ko‘rsatilgan.

Kechikishlar Vashingtonni va Rossiyaning Ukrainaga hujumi munosabati bilan Skandinaviya davlatlari harbiy betaraflikdan voz kechganidan so‘ng Shvetsiya va Finlandiyani alyansga qabul qilishga shoshilayotgan NATO ittifoqchilarining salbiy munosabatiga sabab bo‘ldi. 

Shvetsiyaning NATOga kirishi faqat Vengriyaga bog‘liq 

25 yanvar kuni Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an Shvetsiyaning NATOga a’zoligini ratifikatsiya qiluvchi protokolni tasdiqladi. Ikki kun oldin Turkiya parlamenti protokolni ratifikatsiya qilish uchun ovoz bergan edi. 

Vengriya Stokholm arizasini ratifikatsiya qilmagan yagona NATO davlati bo‘lib qolmoqda. Uning bosh vaziri Viktor Orban NATO bosh kotibi Yyens Stoltenberg bilan telefon orqali suhbatda Shvetsiyaning NATOga qabul qilinishini imkon qadar tezroq tasdiqlashga va’da berdi. «Men Vengriya hukumati Shvetsiyaning NATOga a’zoligini qo‘llab-quvvatlashini tasdiqladim. Shuningdek, biz milliy assambleyani (parlament) Shvetsiyaning kirishini qo‘llab-quvvatlash uchun imkon qadar tezroq ovoz berishga va ratifikatsiya jarayonini yakunlashga undashda davom etishimizni ta’kidladim», deb yozdi Orban X ijtimoiy tarmog‘idagi sahifasida. 

Vengriya parlamentida Navbatdagi sessiya 27 fevral kuni boshlanadi. Vengriya parlamenti bundan oldin navbatdan tashqari yig‘ilish uchun yig‘ilishi mumkinmi yoki yo‘qmi, hozircha aniq emas. Shvetsiyaning NATOga kirishini ratifikatsiya qilish masalasi allaqachon Vengriya milliy assambleyasining tegishli qo‘mitalari tomonidan ma’qullangan.

NATOga qabul qilish uchun nomzod davlatning arizasi alyans barcha a’zolari tomonidan ma’qullanishi kerak. Shvetsiya 2022 yilning yozida Finlandiya bilan birgalikda Rossiyaning Ukrainaga to‘liq miqyosdagi harbiy hujumi fonida NATOga a’zo bo‘lish uchun ariza berdi. Finlandiya 2023 yil aprel oyida ittifoqqa qabul qilingan.