Kushner – tinchlik bo‘yicha muzokarachi: Ukrainani nima kutmoqda?

Jared Kushner nomi Rossiyaning Ukrainaga qarshi urushi kontekstida omma oldida kutilmaganda 19 noyabr kuni paydo bo‘ldi. Amerika OAV u Rossiya vakili Kirill Dmitriyev bilan uchrashuvdan so‘ng “28 banddan iborat maxfiy tinchlik rejasi”ni ishlab chiqishda go‘yoki ishtirok etgani haqida xabar berdi.

23 noyabr kuni esa amerikalik biznesmen va AQSh prezidenti Donald Trampning kuyovi Jared Kushner Jyenevada AQSh, Ukraina va Yevropaning bir qator davlatlari o‘rtasidagi muzokaralar davrasida rasman muzokara stolida o‘tirdi, u yerda AQShning tinchlik takliflari muhokama qilingan edi. Oradan bir necha kun o‘tgach, Kushner Mayamida Ukraina delegatsiyasi bilan bo‘lib o‘tgan muzokaralarda ishtirok etdi, shundan so‘ng esa Stiv Uitkoff bilan birga qayta ishlangan rejani muhokama qilish maqsadida Moskvaga, Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan uchrashuvga jo‘nab ketdi. U yerdan esa yana Ukraina tomonidan bosh muzokarachi bo‘lgan Rustem Umerov bilan uchrashish uchun Floridaga qaytdi.

Shu tariqa bir necha kun ichida Jared Kushner Qo‘shma Shtatlarning Rossiya va Ukraina o‘rtasida tinchlik kelishuvi tuzish borasidagi asosiy muzokarachilaridan biriga aylandi. U nega muzokara jarayoniga qo‘shildi va Ukraina undan nima kutishi mumkin?

“Jyenevada bo‘lgani kabi, men Jared Kushnerning yondashuvini va u o‘z qarashini qanday ifoda etayotganini qadrlayman”, — deb yozdi u haqda Mayamidagi uchrashuvdan so‘ng X ijtimoiy tarmog‘ida Ukraina tashqi ishlar vaziri birinchi o‘rinbosari Sergey Kislitsa. Ukraina rasmiylari tomonidan Trampning kuyovining muzokara jarayonida tutgan o‘rni haqida boshqa rasmiy izohlar bo‘lgani yo‘q.

DW’ga muzokaralar borishi haqida xabardor manbaning ma’lum qilishicha, Kushner boshidanoq AQShning tinchlik takliflarini muhokama qilish jarayoniga juda faol kirishgan va muhokama qilinayotgan barcha masalalar bo‘yicha professionallik hamda yaxshi xabardorlikni namoyish etgan.

“Biroz kutilmagan hol bo‘ldi: bunday darajadagi inson noutbukni chiqarib, muhokama qilinganlarni – bandma-band, barcha takliflar va ifoda variantlarini – juda batafsil holda mustaqil ravishda hujjatga yoza boshladi. Odatda bunday texnik ishni boshqalar bajaradi, u esa o‘z qo‘li bilan qilayotgan edi. U rejaning har bir bandi mantig‘ini o‘rganar, nimani muhokama qilayotganlarini tushunib olishga harakat qilar, muloqot va tuzatishlar uchun ochiq edi”, — dedi muzokaralar borishidan xabardor, DW bilan maxfiylik shartida gaplashgan manba.

Biroq Kushnerning asosiy tajribasi baribir biznes sohasiga taalluqli, shu bois “uning delegatsiya tarkibiga kiritilishi muzokaralarning ustuvor yo‘nalishini iqtisodiy tarkibiy qism va natijaga juda kuchli ravishda bog‘lab qo‘yadi”, deya qo‘shimcha qildi manba.

Jared Kushner – biznesmen, Kushner Companies developerlik kompaniyasi egasi va Affinity Partners investitsiya fondi asoschisi. Uning ota-bobolari Ukraina va Belarusdan chiqqan muhojirlar bo‘lgan. Tarixchi va mahalliyshunos Stepan Kolodnitskiy ma’lumotlariga ko‘ra, Jared Kushnerning ona tomondan bobosi go‘yoki Ternopil viloyatidagi Podgaytsi qishlog‘ida tug‘ilgan.

Kushner Yaqin Sharqda yirik bitimlar bo‘yicha muvaffaqiyatli muzokarachi sifatida tanilgan, ammo Ukrainadagi tinchlikni ta’minlash jarayonida u hali yangilik qilayotgan figura hisoblanadi. Shu bilan birga, Kiyevda qayd etishlaricha, eng muhimi shundaki, u Donald Tramp eng ishonadigan insonlar doirasiga kiradi. Shu ayonki, buni birgina oilaviy aloqalar bilan ham izohlash mumkin — chunki Jared Kushner AQSh prezidentining katta qizi Ivanka Trampga uylangan.

“Tramp uchun hozir Ukraina bo‘yicha muzokaralarda ishonchli insonning ishtirok etishi juda muhim. U Stiv Uitkoff qo‘yilgan vazifalarni barcha jihatdan uddalashiga to‘liq ishonch hosil qilmagan. Shu sababdan Tramp Uitkoffni sug‘urtalash hamda AQSh prezidentiga kerakli ma’lumotlarni haqiqatan yetkazib turishi, har bir uchrashuv butun muzokaralar taqdiriga ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan bir paytda, kuyoviga murojaat qildi. Bu, ma’lum ma’noda, oilaviy diplomatiya”, — deb hisoblaydi xalqaro siyosat bo‘yicha ekspert, siyosiy fanlar nomzodi Stanislav Jyelixovskiy. U kelajakda Stiv Uitkoff Ukraina–Rossiya muzokaralaridan chetlatilib, uning o‘rnini aynan Kushner egallashi mumkinligini istisno etmaydi.

DW bilan suhbatda ekspert eslatishicha, Tramp jamoasida Kushner Yaqin Sharq masalalari bilan shug‘ullangan. Uning ishtiroki bilan Isroil va arab davlatlari o‘rtasida munosabatlarni normallashtirish bo‘yicha bir qator muhim kelishuvlar — “Ibrohim kelishuvlari” deb ataladigan bitimlar imzolangan. Shuningdek, Kushner Isroil va HAMAS o‘rtasidagi otashkesim kelishuvi bo‘yicha muzokaralarga ham jalb etilgan; Jyelixovskiy fikricha, shu bois Tramp Rossiyaning Ukrainaga qarshi urushiga ham shunday muvaffaqiyatli barham berishga umid qilmoqda.

“Biroq Yaqin Sharq tajribasi shuni ko‘rsatdiki, faqat tinchlik rejalari yetarli emas. Agar kelishuv yetarlicha puxta ishlab chiqilmasa, Ukraina yana urush maydoniga aylanib qolish xavfi bor. Rossiya va Ukraina o‘rtasida tinchlik kelishuvini tuzish uchun biznesda bitimlar tuzib o‘rgangan odamlargina emas, balki professional mutaxassislar kerak”, — deb qo‘shimcha qiladi ekspert.

“Ukrainskiy meridian” jamoatchilik tadqiqotlari markazi direktori Dmitriy Levus fikricha, Jared Kushner “barchasini bitimlar tuzish va barcha narsani iqtisodiylashtirish orqali hal qilish mumkin, degan illyuziyalarda yashaydi”, shu orqali esa “Rossiya o‘z kun tartibini amerikaliklar qo‘li bilan ilgari surishga harakat qilmoqda”.

“Moskva bu holatdan foydalanib, yirik savdo bitimlari mavzusidan foydalanmoqda. Amerikaliklar esa bunga berilib, aynan Kushner siyosatni iqtisodiyot bilan bog‘lay oladigan halqa, deb hisoblamoqda”, — deb ta’kidladi Levus DW’ga bergan izohida.

DW’ga Ukrain hokimiyatidagi manbaning ta’kidlashicha, Kiyev rasmiylari Jared Kushnerni “sovuq aqlga ega, natijaga yo‘naltirilgan shaxs, u Donald Trampga Ukrainaning haqiqiy maqsad va Rossiyaning niyatlarini yetkazib, Putinni qoidalarga muvofiq o‘ynashga majbur qila oladi”, deb umid qilmoqda.

“Biz kerak bo‘lgan joyga boramiz, kun-u tun Ukraina uchun maqbul bo‘lgan murosali yechimni topishga harakat qilyapmiz. Lekin biz Moskva ultimatumlarini ham, u yerda Amerika delegatsiyasi qanday qabul qilinayotganini ham ko‘ryapmiz. AQSh muzokaralar guruhi Rossiyani adolatli yechimga undash uchun o‘z ixtiyorida muayyan vositalarga ega bo‘lishi muhim. Kushner bundan xabardor: ehtimol, teskari tomondan jarayon faolroq bo‘lishi uchun ana shunday vositalarni ishga solish kerak”, — dedi DW manbasi.

Ukrainaning sobiq tashqi ishlar vaziri Dmitriy Kuleba 1 dekabr kuni ma’lum qilishicha, 2024 yil bahorida u Kushner bilan aloqani o‘rnatishga muvaffaq bo‘lgan, biroq u paytda Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy o‘z apparati rahbari Andrey Yermakning pozitsiyasini qo‘llab-quvvatlagan va bu kontaktni chuqurlashtirishga ruxsat bermagan.

Kulebaning so‘zlariga ko‘ra, o‘shanda Yermak “Kushner ‘ishlarda ishtirok etmayotgani’, unga tayanish kerak emasligi” va Donald Tramp atrofidagi odamlar bilan aloqalarni Trampning birinchi prezidentlik muddati davrida AQSh davlat kotibi lavozimini egallagan Mark Pompeo orqali qurish zarurligini aytgan.

“Men Kushner bilan muloqotni davom ettirish uchun mandat olmaganman. Va mana – bir yarim yil o‘tyapti, Kushner esa asosiy muzokarachiga aylanyapti”, — dedi Kuleba. Sobiq vazirning fikricha, agar o‘sha paytda Kushner bilan ochiq muloqotni yo‘lga qo‘yish imkoni bo‘lganida, Ukraina AQSh delegatsiyasi tarkibida o‘ziga nisbatan ancha ko‘proq hamdard bo‘lgan shaxsni qo‘lga kiritgan bo‘lar edi.