O‘zbekiston yo‘llaridagi yuzlab kameralar internetda ochiq qoldirilgan - TechCrunch

O‘zbekiston bo‘ylab yo‘llar bo‘yida joylashgan yuqori aniqlikdagi kameralar tarmog‘i — taxminan yuzlab qurilmalar internetda ochiq holda qoldirilgan. Ushbu xavfsizlik nuqsoni – kiberxavfsizlik bo‘yicha tadqiqotchi Anurag Sen tomonidan aniqlandi, deb yozmoqda AQShning TechCrunch nashri.

Ma’lum bo‘lishicha, O‘zbekistonning davlat raqamlarini kuzatish tizimi internetda parolsiz ochiq bo‘lgan va bu istalgan odamga undagi ma’lumotlarga kirish imkonini bergan. Tizim qanchadan beri ochiq bo‘lgani noma’lum, biroq ma’lumotlar bazasi 2024 yil sentabrda yaratilgan va yo‘l harakatini monitoring qilish 2025 yil o‘rtalarida boshlanganini ko‘rsatmoqda.

«Bu ochiqlik milliy darajadagi davlat raqamini kuzatish tizimlari qanday ishlashini, qanday ma’lumotlar to‘plashini va butun mamlakat bo‘ylab millionlab odamlarning harakatini qanday kuzatish mumkinligini kamdan-kam uchraydigan darajada ko‘rsatib berdi», deb yozadi nashr. Shuningdek bu hodisa – ommaviy kuzatuv bilan bog‘liq xavfsizlik va maxfiylik xatarlarini ham ochib berdi.

Anurag Senning aytishicha, O‘zbekistonning ochiq qolgan ushbu tizimini u dekabr oyining boshida aniqlagan va tafsilotlarni TechCrunch bilan bo‘lishgan.

Uning aytishicha, tizim bazasida kameralar joylashgan real koordinatalar, millionlab suratlar va o‘tayotgan transport vositalarining xom video yozuvlari mavjud.

O‘zbekiston foydalanayotgan tizim Xitoy kompaniyasiga tegishli

Ochiq qoldirilgan kuzatuv tizimi o‘zini – internetga ulangan transport texnologiyalari, chegara nazorati tizimlari va kuzatuv mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi Maxvision kompaniyasining «aqlli transport boshqaruv tizimi» deb ataydi. U Xitoyning Shenchjyen shahrida joylashgan.

LinkedInʼdagi videoda kompaniya kameralar «butun noqonuniy jarayonni» qayd etishi va «noqonuniy hamda o‘tayotgan ma’lumotlarni real vaqt rejimida ko‘rsatishi» mumkinligini aytgan.

Rasmiy ma’lumotga ko‘ra, Maxvision o‘zining xavfsizlik va kuzatuv texnologiyalarini Burkina-Faso, Kuvayt, Ummon, Meksika, Saudiya Arabistoni va O‘zbekiston kabi davlatlarga eksport qiladi.

Qanday ma’lumotlar ochiq bo‘lgan?

TechCrunch tizim ichidagi ma’lumotlarni tahlil qilib, yirik shaharlarda, muhim chorrahalarda va asosiy tranzit yo‘nalishlarda joylashgan kamida yuzta kamerani aniqladi.

Kameralarning GPS koordinatalari asosida poytaxt Toshkentda, Jizzax va Qarshi shaharlarida, Namanganda kameralar klasterlari borligi aniqlandi. Ochiq bo‘lgan ba’zi kameralar qishloq hududlarida, xususan O‘zbekiston va Tojikiston o‘rtasidagi ilgari bahsli bo‘lgan chegara yaqinidagi yo‘llarda ham joylashgan.

«Mamlakatning eng yirik shahri Toshkentda kameralar o‘nlab nuqtalarda joylashgan. Ba’zilari hatto Google Street View’da ham ko‘rinadi.

Ochiq tizimga veb-interfeys orqali kirish mumkin, unda operatorlar qoidabuzarliklarni ko‘rishi mumkin bo‘lgan boshqaruv paneli mavjud. Panelda qoidabuzarliklarning yaqinlashtirilgan suratlari, xom video yozuvlar va atrofdagi boshqa transport vositalari ham ko‘rsatiladi. O‘zbekistonning milliy davlat raqamini o‘qish tizimining ochiq qolishi yo‘l kuzatuv kameralariga oid xavfsizlik nuqsonlarining navbatdagi misolidir», deb yozgan nashr.

TechCrunch’ning yozishicha, O‘zbekiston bo‘ylab yuqori aniqlikdagi yo‘l bo‘yidagi kameralar tarmog‘i avtomobillarning davlat raqamlarini va ichidagi odamlarni doimiy ravishda skanerlab boradi. Ular ba’zan kuniga minglab marta yo‘l harakati qoidabuzarliklarini aniqlaydi.

Jurnalistlar hatto, tizimdagi eng ko‘p kuzatilgan avtomobillardan birini aniqlagan. Tizim operatorlari tomonidan 6 oy davomida kuzatilgan haydovchi «haftasiga bir necha marta Chirchiq shahridan Toshkent orqali yaqin Eshonguzar posyolkasiga borib-kelgan». U qanday mashinada bo‘lgani yozilmagan.

Mas’ullar ogohlantirishga e’tibor qilmagani aytilmoqda

Tizim Toshkentda joylashgan Ichki ishlar vazirligining Jamoat xavfsizligi departamenti tomonidan boshqariladi. Biroq vazirlik dekabr oyida izoh so‘ralgan so‘rovlarimizga javob bermadi, deydi nashr.

Bundan tashqari, jurnalistlar Vashington va Nyu-Yorkda joylashgan O‘zbekiston diplomatik vakolatxonalariga ham so‘rov yuborgan. Lekin ular ham so‘rovga javob bermagan.

Shuningdek, nashr O‘zbekiston Kiberxavfsizlik markazi DUK huzuridagi «Kiberxavfsizlik hodisalariga chora ko‘rish xizmati – UZCERT’ga ham ogohlantirish yuborgan. Lekin, pochta orqali kelgan ogohlantirishga ular faqat avtomatik javob qaytargan. «Yozilayotgan paytda ham tizim internetga ochiq holda qolmoqda», deydi nashr.

Kun.uz xalqaro nashrda da’vo qilingan kiberxavfsizlik nuqsonlari va yuborilgan ogohlantirishlar borasida tegishli tashkilotlar: Ichki ishlar, Tashqi ishlar va Raqamli texnologiyalar vazirligiga, shuningdek "Kiberxavfsizlik markazi" DUKka so‘rov yubordi.