Sovg‘a ortidagi qopqon: tarmoqlarda yangi yil bayrami bilan bog‘liq zararli havolalar paydo bo‘lmoqda

Onlayn firibgarlik turlari tobora zamonaviylashib, murakkablashib bormoqda. Ayniqsa, firibgarlar turli bayramlar yoki e’tiborga molik biror voqelik va yangilikdan unumli foydalanib qolishga urinish holatlari ko‘paymoqda.

IIV Kiberxavfsizlik markazining Kun.uz’ga ma’lum qilishicha, shu kunlarda zararli fayllar ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilariga yangi yil bayrami bilan bog‘liq turli usul va ko‘rinishlarda yuborilmoqda. Oddiy surat yoki tabrik ko‘rinishidagi GIF-fayllarni ochish orqali firibgarlar tuzog‘iga ilinib qolayotganlar ham bor.

Hozirda firibgarlarning asosiy quroli inson emotsiyalari bilan manipulyatsiya qilishdir. Hamkasb, qarindosh yoki do‘stlardan tabrik olishni kutish odamning hushyorligini pasaytiradi. Bundan foydalangan firibgarlar Yangi yil sovg‘asi yoki tabrigi ko‘rinishida turli zararli havolalarni yaratib, Telegram orqali tarqatishmoqda. Uni ochgan foydalanuvchi shu zahoti shaxsiy ma’lumotlari va bank plastik kartasidagi pulidan ayrilishi mumkin.

Endilikda gap faqat “apk.” hamda “exe” fayllari haqida emas. Tarmoq foydalanuvchilari interaktiv tabrikka o‘xshatilgan, fishing saytga olib boruvchi havola olishi mumkin. Yoki go‘yoki “yuklanmayapti” deb ko‘rsatiladigan GIF-fayl yuborilib, uni ko‘rish uchun yangilash, ya’ni “obnovleniya” taklif etiladi.

Ommalashayotgan yana bir ssenariy “yetkazib berish xizmati” bilan bog‘liq. Shu turdagi xizmat nomidan xat yuboriladi. Unda “yangi yil sovg‘asini” olish uchun ilova qilingan fayl – “yuk xati”ni yuklab olib, ochish talab qilinadi. Bu amallarni bajarganlar esa qopqonga tushadi.

Bayram tabriklari almashinuvi avjida bo‘lgan shu kunlarda firibgarlar qurboniga aylanmaslik uchun quyidagi oddiy qoidalarga amal qilish tavsiya etiladi:

• har doim manbaga e’tibor bering: jo‘natuvchini taniysizmi, undan havola yoki fayl yuborilishini kutganmidingiz? Agar yo‘q bo‘lsa, ilovani ochmang;
• fayl formatiga qarang. Hatto rasm yoki video sifatida niqoblangan fayllar ham xavfli bo‘lishi mumkin. Media uchun xavfsiz formatlar – .jpg, .png, .gif, .mp4, .webm. .exe, .scr, .bat, .msi. Ichida zararli dasturlar bo‘lishi mumkin bo‘lgan .zip va .rar arxivlaridan ham ehtiyot bo‘ling;
• havolalar uchun “yetti marta tekshir” qoidasiga amal qiling. Agar qisqa yoki shubhali havola orqali o‘tish taklif qilinsa, uni bosmang.

Bundan tashqari, oziq-ovqat mahsulotlari, yangi yil archasi, o‘yinchoqlar hamda boshqa turli buyumlarni arzon narxlarda sotish to‘g‘risidagi e’lonlardan ehtiyot bo‘lish zarur. Chunki onlayn xaridlar uchun oldindan pul talab qilish orqali ham ko‘plab fuqarolar chuv tushirilmoqda. Shu sababli onlayn xaridlarni amalga oshirganda pulni aslo oldindan to‘lab bermang.