AQSh prezidenti Jo Bayden 25 mart kuni Polshaning Jyeshuv shahriga bordi. Bu shahar Ukraina chegarasidan 60 km uzoqlikda joylashgan. Bayden 26 mart kuni Varshavada ukrainaliklar bilan ham uchrashdi. AQSh prezidenti tashrifi vaqtida esa Ukraina g‘arbidagi Lvov shahriga Rossiya tomonidan raketalar otildi. Bu tashrif frontdagi voqealar rivojiga qanday ta’sir qiladi?
AQSh Ukraina bilan birga ekanini ko‘rsatmoqchi
Urush boshlangandan buyon G‘arb Ukrainani tashlab qo‘ygani haqida ko‘p gapirildi. Ammo G‘arbning yordamisiz Ukraina Rossiyaga qarshilik qilishi qiyin bo‘lardi. Amerika rus tanklari sonidan ham ko‘p Javelin (tank hujumiga qarshi raketa) yetkazib berishini aytdi, allaqachon bir milliard dollarlik qurol yubordi, Yevropa Ittifoqi ham yordamni to‘xtatgani yo‘q. Millionlab ukrainlar aynan G‘arbning moliyaviy ko‘magi bilan jon saqlamoqda.
Amerika bu qo‘llab-quvvatlash frontining old qatorida turibdi. Jo Bayden bundan keyin ham shunday bo‘lishini ko‘rsatish uchun urush maydoni yaqinigacha bordi. Amerika armiyasining 82-havo desantchi kuchlari diviziyasi Polshada Ukraina chegarasidan 60 km uzoqlikda joylashgan. Bayden chegaragacha borishni istagani, ammo qo‘riqlash xizmati bu taxmin qilish qiyin bo‘lgan xatarlar keltirib chiqarishi mumkin bo‘lgani uchun rozilik bildirmaganini aytdi.
Ammo fakt shuki, AQSh prezidenti NATOning eng sharqiy qanotiga – Ukrainadagi urushning g‘arbiy fronti yaqinigacha bordi. Qo‘shimchasiga Rossiya prezidenti manziliga avval hech kim tilga olmagan gaplarni aytdi, Putin hukumatda qolmasligi kerakligini ta’kidladi. Bayden Varshavada Oq uy tarixiy deb ta’riflagan nutqini so‘zlayotgan bir vaqtda chegaradagi Lvov shahriga uchta raketa kelib tushdi. Rossiya mudofaa vazirligi ham buni tasdiqladi.
Harbiylar bilan pitssa
Bayden amerikalik desantchilar bilan uchrashuvda och qolgani va tamaddi qilib olishni istashini aytdi. Unga harbiy oshxonadan pitssa olib kelishdi. Bayden uni harbiylar bilan bo‘lishib yedi va bahonada Iroqda o‘g‘lini harbiylar ichidan topa olmagani haqida aytib, askarlarni kuldirdi: «Iroqdagi askarlar bilan uchrashuvda qarasam, o‘g‘lim ko‘rinmaydi. Jin ursin, o‘g‘lim qayerda, deb so‘radim. Keyin topilib qoldi. Bilsam, beyjigiga boshqa ism yozib olgan ekan, shunga topishga qiynalishgan. Nega bunday qilding desam, «Dada, axir Bayden familiyasini eshitganlar nimadir bo‘lyapti deb o‘ylashi mumkin», degandi. Shunday ekan, qaysingizdir ismingizni o‘zgartirsangiz, bir og‘iz aytib qo‘ying», deb hazil qildi Bayden. Prezident amerikalik askarlarni dunyoda eng zo‘r deb atadi.
Uning o‘g‘li Bo Iroqdagi urushda qatnashgan. 8 yil davomida Delaver shtatida bosh prokuror bo‘lib ishlagan Bo Bayden 2015 yil 46 yoshida saratondan vafot etgandi.
«Nabiralaringiz qanday hayotda yashashi hal bo‘lyapti»
Bayden Polshadagi amerikalik harbiylar bilan suhbatlashar ekan, ayni damda dunyo nafaqat Ukraina tinchligi uchun, balki butun dunyodagi tinchlik uchun birlashishi kerakligini ta’kidladi. «Hozir bolalaringiz, nabiralaringiz qanday dunyoda yashashi hal bo‘lmoqda», dedi u.
AQSh prezidenti ukrainaliklarning urushda qahramonlarcha olishayotganini alqadi. Quruq qo‘l bilan rus tanklarini to‘xtatib qolgan odamlarning qahramonligi alohida tahsinga sazovor ekanini aytdi.
AQSh yetakchisining fikricha, Ukrainadagi voqealar butun dunyoni o‘zgartirib yubordi, «Kim yengadi: demokratiyami yoki bir kishining irodasiga bog‘liq bo‘lgan avtokratiyami?» degan savolni kun tartibiga olib chiqdi. Ukraina hukumati vakillari bilan uchrashuvda ham Bayden Ukrainadagi urush XXI asr taqdirini o‘zgartirib yuborganini ta’kidladi.
Duda samolyotining favqulodda qo‘nishi
Polsha prezidenti Anjyey Duda amerikalik hamkasbini kutib olish uchun Jyeshuvga borayotganida, uning samolyoti favqulodda qo‘nishni amalga oshirdi. Tabiiyki ko‘pchilik Polsha prezidenti va aviahalokat deganda 2010 yil Rossiya g‘arbidagi Smolensk shahri osmonida sodir bo‘lgan halokatni eslaydi. O‘shanda bortida Polsha prezidenti Lex Kachinskiy bo‘lgan samolyot aviahalokatga uchragandi. Uchoqda bo‘lgan 96 kishining barchasi halok bo‘lgan. Ammo bu gal Polsha prezidentini olib uchgan samolyot Varshavada favqulodda qo‘nishni amalga oshirishga ulgurdi. Duda esa zaxira samolyotida Jyeshuvga uchib ketdi. Qizig‘i, bu voqeadan bir kun avval Duda AQSh Yevropa va Polshaga ham iqtisodiy, ham harbiy hamkor sifatida har qachongidan ko‘proq kerak ekanini aytgandi.
Bayden NATO kollektiv mudofaasi to‘g‘risidagi 5-modda haqida gapirdi
AQSh prezidenti Ukraina hukumati vakillari bilan uchrashuvda NATOning mashhur 5-moddasi haqida gapirdi. «Hamkasblarim bu haqda juda ko‘p eshitganlar, AQSh uchun 5-modda muqaddas hisoblanadi. Biz hech qachon undan bo‘yin tovlamaymiz», dedi Bayden.
Alyans tuzilishi to‘g‘risidagi kelishuvning 5-moddasida NATOga a’zo biror davlatga hujum bo‘lsa, qolgan barcha a’zolar buni o‘ziga hujum deb qabul qilinishi belgilangan. Bu moddaga ko‘ra alyans a’zolari hujumga uchragan a’zo davlatga har qanday ko‘rinishda harbiy yordam ko‘rsatadi. Bugungi kunda Boltiqbo‘yi davlatlari yoki Polsha shunday hujum xavfida yashamoqda. Shu sababdan AQSh bu hududlarda ehtiyotkorlikni va askarlari sonini oshirmoqda. Shu vaqtgacha 5-modda faqat bir marta kuchga kirgan. 2001 yil 12 sentyabr kuni. Bir kun avval Nyu-York terakti amalga oshirilgandi.
Baydenning tarixiy nutqi
AQSh prezidenti Rossiya raketalari Lvovga uchgan kunda Varshavada tarixiy nutq so‘zladi. Putinni yana bir marta qattiq ayblagan Bayden rossiyaliklarga ham murojaat qilib, ular bunday urushga munosib emasligini aytdi. Baydenning bu nutqini tarixiy deb atashmoqda. Uni navbatdagi sovuq urush boshlanishiga ishora deganlar ham bo‘ldi. Anig‘i shuki, Rossiyaning biqiniga kelib, urush bo‘layotgan joydan 60 km narida o‘z askarlari bilan uchrashib, NATO haqidagi kelishuvning 5-moddasi haqida gapirgan Bayden ushbu inqiroz taqdiriga jiddiy ta’sir qildi. Uning Polshaga tashrifi bilan urushning g‘arbiy frontida jiddiy o‘zgarish bo‘ldi.
O‘tkir Jalolxonov
