ОАВда Европанинг Американикига муқобил бўлган тинчлик режаси эълон қилинди

Британиядаги The Telegraph газетаси ҳамда Reuters агентлиги Буюк Британия, Франция ва Германия томонидан америкаликларникига муқобил тарзда тайёрланган тинчлик режасини эълон қилди. У АҚШ режаси асосида тузилган, аммо айрим бандлар бўйича жиддий фарқланади. Муҳим фарқлардан бири – Украина қуролли кучларидаги ҳарбийлар миқдорини 600 минг кишигача қисқартирмаслик талабидир. Бундан ташқари, Европа режасида Украинанинг НАТОга кириши тақиқланмайди (якуний қарорни «алянс ичидаги консенсус»га қараб қабул қилиш таклиф қилинмоқда), шунингдек, уруш орқали етказилган зарар қопланмагунча Россия активларини музлатилган ҳолда қолдиришни назарда тутади. «Медуза» бу ҳужжат матнини айрим қисқартиришлар билан келтирди.

АҚШ режасидан асосий фарқлар

Украина армияси ҳажми. Муҳим фарқ – Украина қуролли кучларидаги ҳарбийлар сонини 600 минггача қисқартирмаслик талаби. Тинчлик даврида бу миқдор 800 минггача бўлиши керак.

Ҳудудлар. Баҳсли ҳудудлар бўйича музокаралар ҳозирги тўқнашув чизиғига асосланиши керак. Америка режасида эса фақат Херсон ва Запорижжя областларини ҳозирги чизиқ бўйича бўлиш, Қрим, Луҳанск ва Донецкни эса де-факто Россияга тегишли деб тан олиш кўрсатилганди.

Украинанинг НАТОга аъзолиги. Европа режаси Украинага НАТОга қўшилиш бўйича мустақил қарор қабул қилишни тақиқламасликни таклиф қилади. Бу алянс аъзоларининг консенсусига боғлиқ бўлади.

Россиянинг Европадаги активларини Россия Украинага етказилган зарарни қопламагунча музлатилган ҳолда қолдириш таклиф қилинмоқда. Америка режасида эса уларнинг бир қисмини АҚШ ва Россиянинг қўшма лойиҳаларига йўналтириш кўзда тутилганди.

Украинадаги сайловлар тинчлик келишуви имзоланишидан кейин ўтказилиши керак, аммо Америка режасидаги каби 100 кун ўтиб эмас, «имкон қадар тезроқ».

Амнистия. Европа режасида уруш пайтидаги ҳаракатлар учун барча томонларга амнистия берилиши тўғрисидаги банд йўқ.

Европа режаси – тўлиқ кўринишда

1. Украинанинг суверенитети ҳурмат қилинади ва тасдиқланади.
2. Россия, Украина ва НАТО ўртасида ҳужум қилмаслик бўйича тўлиқ ва кенг қамровли келишувга эришилади. Сўнгги 30 йилдаги барча ноаниқ масалалар ҳал этилади.
3. Агентлик муқобил версияда учинчи банд олиб ташланганини алоҳида таъкидлаган. АҚШ режасидаги бу бандда шундай дейилганди: «Россия қўшни давлатларга бостириб кирмаслиги, НАТО эса бундан кейин кенгаймаслиги керак».
4. Тинчлик шартномаси имзолангандан сўнг, глобал хавфсизликни таъминлаш ҳамда алоқа ва келажакдаги иқтисодий ҳамкорлик имкониятларини ошириш учун Россия ва НАТО ўртасида барча хавфсизлик масалаларини кўриб чиқиш ҳамда деэскалация муҳитини яратиш бўйича мулоқот бошланади.
5. Украина ишончли хавфсизлик кафолатлари олади.
6. Украина армияси миқдори тинчлик даврида 800 минг ҳарбий хизматчи билан чекланади.
7. Украинанинг НАТОга аъзолиги алянс аъзолари консенсусига боғлиқ бўлади (ҳозирда бундай консенсус йўқ – ҳамма рози эмас).
8. НАТО тинчлик даврида Украина ҳудудида ўз қўмондонлиги остидаги қўшинларни доимий асосда жойлаштирмасликка рози бўлади.
9. НАТО қирувчи самолётлари Полшада жойлаштирилади.
10. Америка кафолатлари НАТО низомининг 5-моддасига ўхшаш бўлади (бу бандда шундай изоҳлар киритилган: a) АҚШ бундай кафолат тақдим этилиши учун товон пули олади; b) Агар Украина Россияга ҳужум қиладиган бўлса, кафолатдан маҳрум бўлади; c. Агар Россия Украинага бостириб кирадиган бўлса, кучли ва мувофиқлаштирилган ҳарбий жавобдан ташқари, барча глобал санкциялар тикланади, янги ҳудудлар тан олиниши ва бу келишувдан бўладиган бошқа барча фойдалар йўққа чиқади;
11. Украинанинг Европа Иттифоқига аъзо бўлиш ҳуқуқи чекланмайди ва бу масала кўриб чиқилаётган вақтда Европа бозорига қисқа муддатли имтиёзли кириш ҳуқуқига эга бўлади.
12. Украинани тиклаш бўйича кучли глобал пакет, жумладан, юқори технологияли соҳаларга сармоя киритиш учун тараққиёт жамғармасини яратиш, Украина газ инфратузилмасини ривожлантириш ва ундан фойдаланишда АҚШ билан ҳамкорлик қилиш, зарар кўрган ҳудудларни тиклаш бўйича қўшма саъй-ҳаракатлар (ким биланлигига аниқлик киритилмаган) ва Жаҳон банкининг махсус молиявий пакети.
13. Россия жаҳон иқтисодиётига босқичма-босқич қайта интеграция қилинади.
14. Украина тўлиқ тикланади ва молиявий компенсация олади, жумладан Россия суверен активлари ҳисобидан (улар Россия етказилган зарарни қопламагунча музлатиб қўйилади).
15. Келишувнинг барча бандлари амалга оширилишини таъминлаш учун АҚШ, Украина, Россия ва Европанинг тўрт мамлакати иштирокида хавфсизлик бўйича қўшма ишчи гуруҳ тузилади.
16. Россия қонунчилигида Европа ва Украинага ҳужум қилмаслик сиёсати мустаҳкамлаб қўйилади.
17. АҚШ ва Россия ядровий қуролларни тарқатмаслик ва қуролланишни назорат қилиш бўйича шартномаларни, шу жумладан Fair Start’ни узайтиришга келишиб олади.
18. Украина Ядро қуролини тарқатмаслик тўғрисидаги шартнома доирасида ядровий қуролсиз давлат бўлиб қолишини тасдиқлайди.
19. Запорижжя АЭС фаолияти Халқаро атом энергетикаси агентлиги назорати остида қайта йўлга қўйилади, у ерда ишлаб чиқариладиган электр энергияси эса Россия ва Украина ўртасида тенг тақсимланади.
20. Украина Евроиттифоқнинг диний бағрикенглик ва озчилик қатлам тилларини ҳимоя қилиш тўғрисидаги қоидаларини қабул қилади.
21. Украина оккупация қилинган суверен ҳудудларини ҳарбий йўл билан қайтариб олмаслик мажбуриятини олади. Ҳудудий алмашинувлар бўйича музокаралар фронтнинг ҳозирги чизиғи бўйича олиб борилади.
22. Ҳудудий масалалар келишилгандан сўнг Россия Федерацияси ҳам, Украина ҳам уларни куч билан ўзгартирмаслик мажбуриятини олади. Бу мажбурият бузилган тақдирда хавфсизлик кафолатлари кучини йўқотади.
23. Россия Украина Днипро дарёсидан тижорий мақсадларда фойдаланишига тўсқинлик қилмайди ва ғаллани Қора денгиз орқали тўсиқсиз олиб ўтиш бўйича келишувларга эришилади.
24. Асирлар, қўлга олинган фуқароларни алмашиш, оилаларни бирлаштириш ва можаро қурбонларига ёрдам кўрсатиш бўйича қолган масалаларни ҳал қилиш учун гуманитар қўмита тузилади.
25. Тинчлик шартномаси имзолангандан сўнг, Украина имкон қадар тезроқ фурсат ичида сайловлар ўтказади.
26. Можаро қурбонларига ёрдам кўрсатиш чоралари кўрилади.
27. Ушбу шартнома қонуний кучга эга бўлади. Унинг бажарилиши Доналд Трамп раислигидаги Тинчлик кенгаши томонидан назорат қилинади ва кафолатланади. Қоидабузарликлар учун жазо чоралари кўрилади.
28. Меморандум барча томонлар томонидан маъқуллангандан сўнг, ўт очишни тўхтатиш дарҳол кучга киради – бунинг арафасида томонлар шартномага амал қилишни бошлаш учун келишилган позицияларга олиб кетилади. Ўт очишни тўхтатиш тартиби, жумладан, мониторинг АҚШ кузатуви остида томонлар ўртасида келишилади.