Yangi Iroq urushini boshlashga bahona topildi

IShID guruhi jangarilarining poytaxtiga aylangan Raqqa shahri ularga qarshi kurashayotgan ittifoqchilar tomonidan egallandi. Bu bilan bir necha davr davom etgan, o‘zini «Islom davlati» nomi bilan atagan guruhning hayoti yakuniga yetib kelayotganini anglash qiyin emas.

Endi esa mintaqada yangi muammo bosh ko‘tarmoqda: ikki daryo oralig‘ida joylashgan kurdlar o‘z mustaqilligini e'lon qilish uchun referendum o‘tkazdi. Joriy yilning 25 sentabr kuni o‘tkazilgan siyosiy tadbirda Iroqning Kirkuk shahrida istiqomat qiluvchi kurdlar ham ishtirok etdi. Aslida 1927 yil Iroqdagi ilk neftni qazib chiqarish maskani barpo etilganda, Kirkuk shahri nizoli maydonga aylanib qolgan. Garchi shahar maydoni rasman Kurdiston avtonomiyasiga kirmasada, de-fakto bu joylar kurdlarning nazorati bo‘lib kelgan.

Tabiiyki, Kurdiston mustaqilligi tan olinsa, Kirkuk ixtilofga sabab bo‘lishi aniq. Vaziyat shu darajaga yetib bordiki, arab shialar siyosiy ta'sirida qolgan Iroq hukumati shaharni o‘z nazoratiga qaytarib olish uchun 16 oktabr kuni harbiylarni ishga soldi. Oqibatda, Kirkukdagi neft qazib chiqarish maskanlariga katta putur yetdi, buning ustiga Iroq harbiylarining harakati bilan kurd enklavi barham topdi.

Mustaqillikni ilinjida yurgan kurdlar Kirkukdagi neftsiz, shu bilan birga enklav hududsiz hech qanday ozod vatanni orzu qilishi ham mumkin emas. Bag‘dod va Erbil o‘rtasidagi nizo AQSh tomonidan osonlikcha hal qilinishi mumkin edi, ammo bu ikkisi ham amerikaliklarning yaqin ittifoqchisi hisoblanadi.

Bir vaqtlar Saddam Hussayn tomonidan zaharli gaz bilan qiynoqqa duchor qilingan xalq 2014 yilda IShIDga qarshi kurashda jonbozlik ko‘rsatdi. G‘arb mamlakatlari o‘z vaqtida ko‘rsatilgan ko‘mak asosida urushda kurdlarning qo‘li baland kelib, shu orada Kirkukni ham egallab oladi.

Ayni paytda shia, jumladan Eron rasmiy doiralari ta'sirida qolib ketayotgan Iroq hukumati va bir mamlakat bo‘la olmay kurashga intilgan kurdlar arab diyoridagi klassik to‘qnashuvning yana bir ko‘rinishi bo‘lishi tabiiy. Eng muhimi bu yangi Iroq urushiga aylanishi ehtimoldan holi emas.