Oltinni bo‘lishgan mardlar, Beslanda omon qolgan chempion va Tokio olimpiadasining boshqa eng ta'sirli voqealari

Oltin medalning «ikkiga bo‘linishi»

Balandlikka sakrash bahslari olimpiada tarixiga kirdi. Bu yo‘nalishda g‘oliblik uchun qatarlik Mutaaz Essa Barshim hamda italiyalik Janmarko Tamberi kurash olib bordi. Har ikki atlet 2,37 metr balandlikdan o‘tdi, ammo 2,39 metrdan o‘tolmadi. Natijalar teng bo‘lgach, hakamlar nima qilishni bilmay turganda, ikki g‘olibdan zo‘r taklif chiqdi: «Ikkimizga ham oltin berishning imkoni yo‘qmi?». Hakamlar buni imkonli ish deb topishdi va har ikki atlet olimpiada oltin medalini qo‘lga kiritdi.

Italiyalik Tamberi Rio olimpiadasidan oldin ham juda zo‘r formada edi. U yaxshi mavsum o‘tkazgan, olimpiada boshlanishiga 21 kun qolganda milliy rekordni yangilab, «Brilliant liga» bosqichida g‘olib bo‘lgandi. Chempionlikni qo‘lga kiritib bo‘lgach, 2,41 metr balandlikdan ham sakrashga harakat qilib, jarohat oladi. Oqibatda olimpiadaga bora olmaydi. «Gips va qo‘ltiqtayoq bilan yig‘lab boshqa sportchilarning chiqishlarini tomosha qilardim», deb eslaydi o‘sha onlarni atlet.

Jarohatdan tiklangach, Tamberining ishlari yurishmaydi. Musobaqalardan biridan keyin atlet oldingi kabi sakray olmayotganidan ezilib, xonasiga kirib yig‘laydi. Shunda Tokio olimpiadasida u bilan birga oltin olgan qatarlik Mutaaz Essa italiyalik do‘sti va raqibining xonasi eshigini taqillatadi. Mutaaz Tamberi eshikni ochguncha kutib turadi. Keyin ular uzoq gaplashishadi. Tamberi yig‘laydi, Mutaaz esa unga shug‘ullanishda davom etishi kerakligini aytadi. «Senga ishonmayotganlar uchun emas, o‘zing uchun shug‘ullanishda davom et», deydi qatarlik yigit.

Mutaazning gaplari italiyalikka kuch bag‘ishlaydi. Buni qarangki, bu ikki raqib va do‘st atletlar Tokioda birgalikda oltin olishdi. Hakam ularga «Agar kelishsangiz, ikkingizga ham oltin beramiz» deganida ikki sportchi javob ham bermay bir-birini quchoqlab ketadi. Buni tushungan hakamlar tarixda ilk marta oltin medalni ikki sportchiga berishadi. Ikki raqibning xursandchiligi tasvirlangan video butun dunyoga tarqaldi.

Janmarko bu voqeani shunday eslaydi: «Men bunga butun umrimni bag‘ishladim, juda xohladim va bir kun orzumga yetishim haqida o‘ylashni hech qachon to‘xtatmadim».

Qatarlik atlet allaqachon olimpiadada bronza va kumush yutgandi. U oltin yutmasdan faoliyatini to‘xtatmaslikka qaror qilganini aytdi. «Olimpiadani yutmay nafaqa chiqishni istamadim. Oltinni bu yigit bilan bo‘lishib, yengillik his qildim. To‘g‘risi, bundan ortiq xursandchilik bo‘lishi mumkin emas», deydi Mutaaz.

Birgalikda ko‘tarilish

Balandlikka sakrash bahslaridan avvalroq stadionda 800 metrga yugurish bahslari o‘tkazilgandi. Unda ishtirok etgan botsvanalik Nayjyel Amos favoritlardan biri edi. Chunki Tokiodagi o‘yinlardan biroz avval u dunyo bo‘ylab eng yaxshi natijani qayd etgandi. AQSh vakili Isayya Juett ham yaxshi imkoniyatga ega edi. U talabalar o‘rtasida AQSh chempioni va amerikalik yuguruvchilar ichida saralashda eng yaxshi natijani qayd etgandi.

Yarimfinal amerikalik sportchi uchun yaxshi boshlanadi. U hal qiluvchi 100 metrdan avval uchinchi o‘rinda borayotgandi. Undan orqaroqda botsvanalik Amos yugurayotgandi. Shunda ikki sportchi bir-biriga qoqilib, yiqilib tushadi. Bu esa g‘alabadan umid uzildi degani edi. Atletlar bir muddat nima qilishni bilmay yotishadi. Keyin esa ular bir-biriga qo‘l uzatib, o‘rnidan turishadi-da, birgalikda finishga borishadi. Bu holat muxlislarni juda ta'sirlantirdi.

«Superqahramonlar haqidagi barcha multfilmlarni ko‘rib, shuni tushunganmanki, inson qanchalik xafa bo‘lsa ham, o‘zini qahramonlarcha tutishi kerak. O‘sha vaziyatda munosib harakat qilishi kerak deb bildim. Chunki bu mening qahramon bo‘lish uchun imkonim edi», dedi amerikalik sportchi jurnalistlar bilan suhbatda.

Hakamlar vaziyatni sinchkovlik bilan o‘rganib, amerikalik sportchi qoidani buzganini aniqlashdi. Botsvanalik Amos finalga chiqdi, amerikalik Juett esa yo‘q. Biroq bu ikki atlet bir-birini qo‘llab, finishga kirib borganining o‘zi qahramonlik edi.

Afsona bilan xayrlashish

O‘zbekiston delegatsiyasi Oksana Chusovitinaga nisbatan hurmatsizlik qilib, uni bayroqdorlikdan mahrum etgan bo‘lsa-da, dunyo bo‘ylab uning hurmatini joyiga qo‘yishdi. Tokio olimpiadasida muxlislar yo‘q edi, ammo Chusovitinaning oxirgi chiqishidan keyin zaldagi hamma uni o‘rnida turib olqishlar bilan kuzatib qo‘ydi. Afsonaviy atlet sakkizinchi marta olimpiada o‘yinlarida ishtirok etdi. 46 yoshida farzandidan ham kichik qizlar bilan raqobatlashgan Oksana karerasini munosib tarzda yakunladi.

Chusovitina shu vaqtgacha olimpiadalarda MDH jamoasi safida oltin, Germaniya safida bronza medalini qo‘lga kiritgan. Uning O‘zbekiston safida medal yutish orzusi ushalmadi, lekin shunday bo‘lsa-da, Oksana afsonaviy sportchi sifatida tarixda qoladi. Sport afsonasi Oksana Chusovitina oxirgi chiqishini yakunlagach, tribunadagilarga rahmat aytib, ko‘zda yosh bilan zalni tark etdi. Muxlislar esa uni uzoq yillar matonat ramzi sifatida eslab yurishadi.

Beslanda omon qolgan Artur

Rossiya jamoasi safida olimpiada bronza medalini qo‘lga kiritgan erkin kurashchi Artur Nayfanov hech qachon sportchi bo‘lib katta musobaqalarda qatnashmasligi, umuman, katta bo‘lmasligi ham mumkin edi. 334 kishining umriga zomin bo‘lgan (shundan 186 nafari bolalar) Beslan terakti haqida eshitgandirsiz. Artur voqea sodir bo‘lgan 2004 yil 1 sentabr kuni birinchi sinfga borgandi. U onasi bilan birga asirga tushadi va onasi halok bo‘ladi. Aynan onasi Artur va uning opasini qutqarib qolib, o‘zi jon beradi.

Beslandagi qabih teraktda omon qolgan yana bir yigit Zaur Sidakov Tokio maydonlarida oltin medalni qo‘lga kiritdi. «Bu fojia juda ko‘p oilalarga ta'sir qildi. Men kurash tushib yurgan juda ko‘p bolalar o‘sha dahshatni boshdan o‘tkazgan», deb eslaydi Tokio chempioni o‘sha onlarni.

Ota-onasi Zaurning Beslanga borib, sport bilan shug‘ullanishini uzoq vaqtgacha taqiqlab qo‘yishadi. Biroq yigitcha mashg‘ulotlarni davom ettirib, o‘sishda davom etadi. «Men o‘sha teraktda qurbon bo‘lgan hamma uchun kurashdim. Beslan – mening kichik vatanim. Motam marosimida qatnashganda jahon chempioni bo‘lib, g‘alabamni shu odamlarga bag‘ishlashni orzu qilganman. Bu menga eng katta motivatsiya bergandi», deydi chempion.

«Biz odamlar uchun ko‘ngilxushlik emasmiz»

Amerikalik sport gimnastikachisi Simona Baylz Tokioga yo‘l olayotganda uning g‘alabasiga ko‘pchilik shubha qilmayotgan va uning yagona raqibi sifatida o‘zini ko‘rishardi. Hamma uni eng yaxshi deb atardi. Axir u 4 karra olimpiada chempioni va 19 karra jahon chempioni edi.

2018 yilda u ruhiy holatidagi tushkunlik haqida ilk marta gapirgandi. «Hammangiz meni quvnoq, serg‘ayrat qiz deb bilasiz, lekin men oxirgi vaqtlarda o‘zimni siniqqan his qilyapman. Boshimdagi ovozga jim turishini aytganim sari u balandlashib bormoqda. Ortiq o‘zimning bu haqiqatimni yashirmoqchi emasman», degandi allaqachon afsonaviy sportchiga aylangan Simona.

Baylzning aytishicha, AQSh gimnastika jamoasining shifokori unga jinsiy zo‘ravonlik qilgan. «Tokio olimpiadasiga tayyorlanish vaqtida hammasi sodir bo‘lgan o‘sha zalga qayta-qayta borishga majbur bo‘lishim yuragimga og‘ir botyapti. Hayotimning juda ko‘p qismini mashg‘ulotlarga bag‘ishladim, yo‘lning oxiri tobora yorqin ko‘rina boshlagandi. Endi esa u xiralashib qoldi», degandi Baylz.

Simona Tokio olimpiadasida ishtirok etgach, uzoq muddatli ta'til olmoqchi bo‘ladi. Biroq uning rejalari pandemiya sabab yo‘qqa chiqadi. Tayyorgarlik jarayoniga ham ta'sir qilgan pandemiya Baylzning ruhiy holatini yomonlashtiradi.

Simona tayanib sakrash mashqini amalga oshirish uchun chiqqanda qattiq hayajonlanadi. Vaholanki bu yo‘nalishda u amaldagi olimpiada chempioni edi. Sakrashni muvaffaqiyatsiz amalga oshirgan atlet qo‘nishda tebranib ketadi. Muvaffaqiyatsiz harakatdan keyin Simona zaldan chiqib ketadi va biroz o‘tib, sheriklariga qatnasha olmasligini aytgani qaytib keladi.

Oqibatda Rossiya jamoasi AQShni ortda qoldirib, 25 yildan keyin ilk marta jamoaviy bahslarda g‘olib bo‘ladi. Baylz rus qizlarni tabriklash uchun birinchi bo‘lib boradi.

Baylz musobaqalarni jarohat sabab tark etgani aytildi, biroq sportchining o‘zi keyinchalik buning sababi ruhiy holati bo‘lganini ma'lum qildi: «Men o‘z ruhiy holatimga e'tibor berishim kerak. Sportda bu juda muhim omilga aylanib bormoqda. Biz o‘z tanamizni, ruhiyatimizni asrashga ham e'tibor berishimiz kerak, faqat tomoshabinlar bizdan xohlayotganini bajarishimiz emas. Biz insonlar uchun ko‘ngilxushlik emasmiz, bizda ham tuyg‘ular bor».

Qolaversa, Olimpiada vaqtida Baylzning xolasi olamdan o‘tib qoladi. Bu ham sportchining ruhiy holatiga salbiy ta'sir qilmay qolmaydi. Shu sabab u oltin olish imkoniyati yuqori bo‘lgan jamoaviy ko‘pkurashda ham qatnashmaydi.

Omadli medalon

Rossiyalik Vitalina Batsarashkina Tokioda o‘q otish bahslarida ikkita oltin medalni qo‘lga kiritdi. U 10 metrdan otish bahslarida «Vedmak» videoo‘yinidagi medalonni taqqan holda qatnashdi. U oltin medalni qo‘lga kiritgach, bu medalonga ko‘pchilik e'tibor qildi. O‘yinning asoschisi hisoblangan Polsha kompaniyasi ham tvitterdagi sahifasida bu haqda post joyladi: «Monstrlar uchun kumush, Vitalina Batsarashkina uchun oltin. Unga 25 metrdan otishda ham omad tilaymiz». Vitalina bu distansiyada ham oltin medalni qo‘lga kiritdi.

Ikki karra olimpiada chempionini Omskda tantanali kutib olishdi va unga atab «Vedmak» o‘yinidagi qo‘shiqni kuylashdi. Batsarashkina xursand bo‘ldi va juda oddiy orzusi haqida gapirib berdi: «Umid qilaman, Omskda ham normal sharoitda shug‘ullanish imkonini beruvchi tir paydo bo‘ladi».

«Menga turmushga chiqasanmi? Iltimos»

Argentinalik qilichboz Mariya Moris vengriyalik raqibiga mag‘lub bo‘lib, finalga chiqa olmaydi. U matbuot anjumanida qatnashayotganida esa kutilmagan voqea sodir bo‘ladi. Sportchining murabbiyi jonli efirda unga «Menga turmushga chiqasanmi? Iltimos» deb yozilgan qog‘ozni ko‘rsatadi. 11 yil oldin ham murabbiy Mariyaga bunday taklif bildirgan, lekin qiz rad etgandi. Bu safar rozi bo‘ldi.

«Bobo, biz uddaladik!»

Amerikalik atlet Rayan Krauzer yadro uloqtirishda Tokio olimpiadasi chempioni bo‘ldi. Chempion bu sport bilan shug‘ullanishni bobosining uyi tomorqasida boshlagan. U bobosining uyi tomini nishonga olar, lekin bobosi bolakayni koyimasdi. Aynan bobosi uning sport bilan shug‘ullanishiga sababchi bo‘lgan va har bir chiqishini birgalikda muhokama qilardi.

Yillar o‘tib Rayanning bobosi gapira olmay qoladi va bo‘lajak chempion uning oldiga yozuv taxtasi olib borishni odat qiladi. Ular o‘sha taxtada yozib, gaplashishadi. Bobo va nabira birgalikda Rayanning chiqishlarini muhokama qilishadi. Rayan jurnalistlar bilan suhbatda uyga qaytib bobosining taxtasiga «Biz uddaladik. Biz olimpiadagi yutdik» deb yozishni orzu qilishini aytdi. Ammo... Rayan Tokioga kelishidan bir kun avval bobosi hayotdan ko‘z yumadi. Rayan esa tushkunlikka tushmay, chempion bo‘ladi va baribir o‘sha so‘zlarni yozadi, faqat bobosining taxtasida emas, ko‘ksida ko‘targan qog‘ozida: «Bobo, biz uddaladik».

Skeyt ustidagi «pari»

Skeytbord bo‘yicha musobaqalarda 13 yoshli ikki qiz sovrindor bo‘lishdi. Ulardan biri braziliyalik Raissa Leal edi. Qizaloq 6 yil avval afsonaviy «pari» libosida skeyt uchib, ajoyib tryuklarni namoyish etgani tasvirlangan video tarqalgandi. Bu video bir tarmoqda 35 million marta ko‘rilgan va unga taniqli skeytbordchi Toni Houk ham e'tibor qaratgandi.

2021 yilga kelib 13 yoshli qizaloq olimpiada sovrindori bo‘ldi. Houk esa uning yonida turib, suratga tushdi. Finalda yaponiyalik tengdoshiga 0,62 ball yutqazgan Leal ikkinchi bo‘ldi. Taqdirlash marosimidan keyin qizcha natijasiga jiddiy qarab, undan ko‘p narsa kutmasliklarini so‘radi: «Men bu natija uchun yelkamga katta mas'uliyat yuklab qo‘yishlarini istamayman. Oldingidek kichkina quvnoq qizcha bo‘lib qolishni istayman. Meni vatanimda shunday tanishadi».

Qochoq yigit uchun medal

2019 yilda eronlik dzyudochi Said Mulloi o‘zining eng yuqori holatiga chiqadi. U 2018 yil jahon chempioni bo‘ladi va bu muvaffaqiyatni takrorlashga tayyor edi. Biroq chorakfinal oldidan g‘alati voqea sodir bo‘ladi. Unga Eron sport vaziri qo‘ng‘iroq qilib, isroillik sportchi bilan to‘qnash kelmaslik uchun musobaqani tark etishi kerakligini aytadi. Tehron Isroilni davlat sifatida tan olmaydi va sportchilariga bu mamlakat fuqarolariga qarshi kurashishni taqiqlaydi.

Biroq Said bu talabni bajarmay chorakfinalda gilamga chiqadi. Kutilganidek g‘alaba qozonib, yarimfinalda isroillik Sagi Mukiga qarshi bahs olib boradi. Bu bahsda Said yengiladi va keyinroq isroillik dzyudochi jahon chempioni bo‘ladi.

Bu voqeadan keyin Said Eronga qaytishi xavfli ekanini biladi, chunki mamlakatda uning oilasiga allaqachon tahdid qilishni boshlab yuborishgandi. Shu sababli sportchi vataniga qaytmay, Mo‘g‘uliston nomidan musobaqalarda qatnasha boshlaydi. Said Tokioda ham isroillik Muki bilan to‘qnash keladi. Bu safar eronlik atletning qo‘li baland kelib, finalgacha boradi va olimpiadada kumush medalni qo‘lga kiritadi. Biroq Eron uchun emas, Mo‘g‘uliston uchun.

Isroillik Muki birinchi bo‘lib Saidni tabriklaydi: «Saidni tabriklayman, u qanday qiyinchiliklarni boshdan o‘tkazganini va buni qanchalik xohlaganini bilaman».

Hozir ushbu ikki sportchining do‘stligi haqida film suratga olishmoqda.

Jalolov va do‘stlari

O‘zbekistonlik Bahodir Jalolov olimpiadaning oxirgi kunida O‘zbekistonga oltin medalni taqdim etdi. Taqdirlash marosimida Bahodir karantin talablariga zid bo‘lsa-da, bokschilar odatiga ko‘ra qolgan sovrindorlarni ham eng baland shohsupaga taklif qilib suratga tushdi. Shundan keyin to‘rttala bokschining o‘zaro muloqoti boshlanib ketdi.

Britaniyalik Freyzer amerikalik Torresga dalda berib, katta natijaga erishganini aytdi. Bahodir esa Kunkabayev bilan hazillashishga ulgurdi. Keyin Jalolov barcha uch raqibini quchoqlab nimadir dedi. Superog‘ir vaznda tengsiz to‘rt atletning do‘stona quchoqlashib turgani olimpiada boks bahslarini juda chiroyli tugatib berdi.